Pressan - 25.11.1993, Blaðsíða 17

S K O Ð A N I R
Fimmtudagurinn 25. nóvember 1993
PRESSAN 17
DAS KAPITAL
Flugleiðir hf.
„Afkoma Flugleiða hf. hefur ekki verið viðunandi fyrir hlut-
hafa síðastliðin tvö ár. Arðgreiðslur hafa minnkað og kunna
hugsanlega aðfalla niður á nœsta ári. “
Allt frá því sögur hófust
hefur maðurinn reynt að upp-
hefja þyngdaraflið og vera
frjáls eins og fuglinn. En þar
sem líkamsbygging manns og
fugls er mjög mismunandi
þarf maðurinn vængi með sex
metra vænghafi til að geta
flogið.
I stað þess að fljúga sjálfur
hefúr maðurinn þróað farar-
tæki til að fljúga. Flugvélin er
sköpunarverk þessarar aldar. I
desember eru liðin níutíu ár
ífá því Wright-bræður flugu í
fyrsta sinn á vélknúnu tæki.
Það var Kitty Hawk í Norður-
Karólínu.
Ævintýrið barst til íslands,
því í september 1916 er greint
ffá því að til standi að stofna
flugfélag á íslandi. Stofhendur
voru að hluta til þeir sömu og
stofnað höfðu Eimskipafélag-
ið nokkrum árum fyrr og
stofiiuðu Sjóvártryggingafé-
lagið um svipað leyti. íslensk
flugvél hóf sig á loft í fyrsta
sinn 3. september 1919.
Þessi tilraun til rekstrar
flugfélags fór út um þúfur
strax um haustið og neyddist
Flugfélag Islands (I) til að selja
vélina strax.
Önnur tilraun var gerð á ár-
unum 1928-’31 og fór hún
einnig út um þúfiir. Þriðja til-
raunin hófst á Akureyri 30.
júní 1937 þegar Flugfélag Ak-
ureyrar var stofnað. I lok styrj-
aldarinnar bættist við annað
félag, Loftleiðir hf. Þessi félög
voru sameinuð árið 1973 þeg-
ar Flugleiðir hf. var stofiiað.
Nú þegar Flugleiðir eru
tuttugu ára er vert að huga að
stöðu félagsins, því starfsemi
þess snertir á einn eða annan
hátt flesta landsmenn. Eigend-
ur þess eru mjög margir og
flestir landsmenn njóta þjón-
ustu félagsins á einn eða ann-
an veg.
í eigendahópi eru þrír aðil-
ar fyrirferðarmestir. Það er
Eimskipafélagið, sem fyrr er
nefht, lífeyrissjóðimir, en þeir
hafa ekki með sér nein samtök
til að gæta hagsmuna sinna
sem eigendur, og Sjóvá-Al-
mennar tryggingar hf., sem
einnig er nefht hér að framan.
Þessir aðilar eru atkvæða-
mestu kaupendur hlutabréfa á
almennum markaði og er ekki
að efa að lítil kaup þeirra á
hlutabréfum Flugleiða eiga
stóran þátt í þeirri lækkun,
sem varð á gengi þeirra á ár-
inu.
Það sem skiptir mestu máli
í sambandi við verð á hluta-
bréfum er afkoma hlutafélag-
anna. Afkoma Flugleiða hf.
hefur ekki verið viðunandi
fyrir hluthafa síðastliðin tvö
ár. Hin slaka afkoma hefur að
vísu ekki leitt til greiðsluerfið-
leika, en arðgreiðslur hafa
minnkað og kunna hugsan-
lega að falla niður á næsta ári.
Það er þó huggun harmi
gegn að rekstur stærri flugfé-
laga hefur gengið mjög illa
þessi tvö ár. Verðstríð er háð á
öllum mörkuðum án þess að
það skili sér í samsvarandi
fjölgun farþega. Það er einmitt
slík tekjurýmun sem hrjáir af-
komu Flugleiða.
Rekstri Flugleiða má skipta
í þrjú svæði, innanlandsflug,
Evrópuflug og Norður-Amer-
íkuflug. Innanlandsflugið hef-
ur verið rekið með töluverð-
um halla og hafa nýjar flugvél-
ar ekki megnað að snúa halla í
hagnað. Evrópuflugið hefur
skilað hagnaði og hafa tveir
áfangastaðir haldið uppi þeirri
afkomu, London og Kaup-
mannahöfn. Forsendur í
Norður-Ameríkuflugi hafa
breyst ffá því sú flugleið var
mjólkurkýr Loftleiða. Far-
gjaldastríð er harðara á þeirri
leið en öðrum. Kann það að
stafa af því að bandarísk flug-
félög hafa aðeins um 10 pró-
sent tekna sinna af þeirri flug-
leið og þau telji sig geta varið
tap sem svari til 1 eða 2 pró-
senta af veltu sinni. Við slíkar
aðstæður er það aðeins sæta-
nýtingin sem getur bætt Flug-
leiðum upp lækkað fargjalda-
verð.
Flugleiðir koma inn í þetta
tímabil með nýjan og glæsi-
legan flugvélaflota. Rekstur
hans byggist á háum föstum
kostnaði og því munu allar
viðbótartekjur hafa mikil áhrif
á afkomu félagsins. Vandamál
Flugleiða snúast því um tekjur
og nýtingu, en ekki útgjöld, en
þar má þó hvergi slaka á.
í rekstri fyrirtækja má ekki
horfa endalaust á það sem lið-
ið er og ekki má láta mótlætið
buga sig. Ljóst er að Flugleiðir
geta ekki búist við miklum
hækkunum á meðalfargjöld-
um næstu misserin. Félagið
getur þó vænst þess að fá fleiri
farþega ef mörkuðum í Mið-
Evrópu, Frakklandi, Þýska-
landi og Hollandi, verður
sinnt betur. Sætanýting til
þessara áfangastaða er of léleg
til að láta hana viðgangast Þá
getur flugfélag, sem á tvö ágæt
ferðamannahótel og hefur
stjóm á farþegum sínum, ekki
sætt sig við minnkandi nýt-
ingu á hótelunum ár eftir ár.
íslenskir fjárfestar horfa
mikið til Flugleiða, en sveiflur
í afkomu hafa valdið því að
verð á hlutabréfunum hefur
lækkað. Þegar hlutabréfaver-
tíðin hófst í haust var verðið
mjög hagstætt fyrir kaupend-
ur, en það hefur hækkað um
20 prósent síðastliðnar tvær
vikur. Samt er verðið hagstætt
miðað við eignir félagsins, en
eignimar verða að skila arði til
að verð hlutabréfanna geti
orðið stöðugt og þá nærri
innra virði sínu.
Hofundar Das Kapital eru
framámenn ■ fiármála- og
viðsklptalífi, en vilja ekki láta
nafns sins getið.
STJÓRNMÁL
„Hönnuð“ atburðarás
Alþýðubandalagið hefur
um árabil átt í tilvistarkreppu.
Á síðasta áratug hófst innan
þess umræða um grundvallar-
stefnu, þar sem meðal annars
var teldst á um afstöðu til for-
tíðar flokksins, sem lengi vel
byggði á samúð með þeirri
hugmyndafræði sem hmndi
með Berlínarmúrnum. Um-
ræðan innan flokksins leiddi
til harðra átaka sem um síðir
kristölluðust í tveimur vel
skilgreindum örmum. Annar,
sem lengi var kenndur við
svokallaðan Birtingarhóp, að-
hyiltist nútímalega jafnaðar-
stefhu af toga Alþýðuflokksins
og stefndi að sameiningu ís-
lenskra jafiiaðarmanna í einn
flokk. Hinn armurinn vildi
halda í einskonar íslenska út-
færslu af miðstýrðum sósíal-
isma, og hrósaði sér af að
frumburðarrétt „evrópu-
einkavæðingu, utanríkismál
og landbúnað. Umræða um
þau mál er tabú. Afleiðingin
er sú, að út á við lætur flokk-
urinn til sín taka með tilvilj-
unarkenndum upphlaupum,
þar sem atburðarásin er
„hönnuð" svo notuð séu fræg
ummæli Ólafs Ragnars.
Hending ræður, en ekki hug-
myndaffæði, og flokkurinn
minnir stundum á flaksandi
heypoka í vindi. Sjálfur for-
maðurinn, sem óneitanlega er
góðum kostum búinn, er fyrir
vikið á góðri leið með að éta
sjálfan sig upp. Enda tapar Al-
og Steingrím búið til plagg,
sem er kynnt sem „drög að
nýrri stefnuská flokksins“.
Drögin heita „Útflutningsleið-
in“, og þar er þess vandlega
gætt að taka ekki á neinum
stefiiumálum sem geta valdið
ágreiningi. Eða svo vimað sé
til orða Ólafs Ragnars í mál-
gagni Alþýðubandalagsins,
Vikublaðinu: „Með þessum
drögum höfnum við deilum í
íslenskum stjónmálum um
einkavæðingu, stjómun fisk-
veiða og innflutning landbún-
aðarafurða." í þessari upp-
talningu vantar ekkert nema
EES, og þá er búið að telja upp
öll bannorð Alþýðubanda-
lagsins.
I „Útflutningsleiðinni“ er
hins vegar ekkert að finna,
sem ekki er í textum annarra
stjórnmálaflokka, ef frá em
taldir tveir vafasamir sjóðir.
„En hin samvirka forysta Alþýðubanda-
lagsins er búin aðfinna leið til að láta
landsfundinn snúast um allt annað en
það sem máli skiptir. Enn einu sinni hef-
ur Ólafur Ragnar snúið á andstœðinga
sína. Hann hefur„hannað“atburðarás.“
kommúnismans“ væri að
finna í arfleifðinni sem þeir
gættu.
Óttinn við klofning leiddi
hins vegar til þess að umræð-
an var drepin í dróma; niður-
staða helstu forystumanna
beggja armanna varð sú að
hagsmunir þeirra fælust í að
„frysta“ ágreininginn milii
þeirra. Afstaða Svavars og fé-
laga réðst af óttanum við að
þróunin, sem þegar var byrj-
uð á alþjóðavettvangi, gæti
dæmt þá algerlega úr Ieik á
vettvangi innanlands. Niður-
staða Olafs Ragnars byggði
hins vegar á litríkri fortíð; eftir
stöðug jakahlaup um flokka-
flóm vinstri vængsins var lík-
legt að enn eitt tilhlaup yfir
flokksleg landamæri myndi
eyðileggja ffarna hans í stjóm-
málum.
Þegar uppgjörið innan
flokksins var stöðvað varð af-
leiðingin sú að Alþýðubanda-
Iagið festist í eins konar tíma-
gildru. Óbrúanleg gjá er enn á
millum forystumanna arm-
anna, bæði í persónulegum
og pólitískum skilningi.
Flokkurinn er ófær um að
móta stefnu í grundvallarmál-
um á borð við sjávarútveg,
þýðubandalagið fýlgi, þrátt
fyrir óvinsæla ríkisstjórn á
miðju kjörtímabili, — og
endalaus upphlaup.
Nú stendur fyrir dyram
landsfundur hjá Alþýðu-
bandalaginu. f sumar blossaði
upp djúpur ágreiningur, m.a.
um formanninn, og undir öll-
um kringumstæðum myndi
hann bijótast út á landsfundi.
En forystumenn beggja arm-
anna eru sammála um að
deilur á landsfundi geti enn
minnkað fýlgið, og þarmeð
líkur þeirra sjálffa á að komast
um síðir í ríkisstjóm. Deilur
era því bannorð.
Þessvegna hefur nú Ólafur
Ragnar í samvinnu við Svavar
Hún er aðeins umbúðir um
loff. En hin samvirka forysta
Alþýðubandalagsins er búin
að finna leið til að Iáta lands-
fúndinn snúast um allt annað
en það sem máli skiptir. Enn
einu sinni hefur Ólafiir Ragn-
ar snúið á andstæðinga sína.
Hann hefur „hannað“ at-
burðarás.
Höfundur er umhverfisrádherra.
A UPPLEIÐ
t
EINAR QDDUR
KRISTJANSSON
BJARGVÆTTURÁ
FLATEYRI
Hann líkist æ meira
Kristi á krossinum. Hann
gat líka bjargað öllum nema
sjálfúm sér.
GUÐMUNDUR ARNI
STEFANSSON
HEILBRIGÐISRAÐ-
HERRA
Hann hefúr ekki klúðrað
neinu í heila viku.
FRIÐRIK
SQPHUSSON
FJARMALARÁÐ-
HERRA
Hækkar skattana einu
sinni enn og enginn blakar
við honum. Maðurinn er
snillingur.
Á NIÐURLEIÐ
zL
ÞORJONSSON
RITSTJORI TIMANS
Það er einum of seint að
lífga Tímann við þegar
hann er í dauðateygjunum.
JOHANNA SIGURÐ
ARDOTTIR
FÉLAGSMÁLARÁÐ-
HERRA
Það kostar tugi milljóna
að sameina tvö sveitarfelög
Snæfellsnesi. Ekki eftir
nema tæplega tvö hundruð
til viðbótar. Margfaldið og
sendið henni niðurstöðuna.
JONAS HALLGRIMS-
SON
ÞJOÐSKALD
Hann þurfti að þola ára-
langt fýllerí, ástarsorgir og
ótímabæran dauðdaga. Og
nú er Matti Jó búinn að
skrifa um hann bók
V-