Tíminn Sunnudagsblað - 20.01.1963, Blaðsíða 15

Tveir skildir frá Alsey, gerSir af tré. Slíka skildi báru eyjarskeggjar í orrustum
nálega þrjú hundruð árum fyrir tímatal okkar.
bátar hafa verið í einstökum atriðum,
en rannsóknum verður haldið áfram
af kappi, og þegar er svo mikið vitað,
að nokkra hugmynd má gera sér um
það, ef ímyndunaraflinu er veitt dá-
lítið svigrúm.
Alis fundust á Borgundarhólmi leif
ar sextán báta, sem með vissu er
unnt að segja, að hafi verið seymd-
ir. Af því verður ráðið, að slíkar
fleytur hafi verið mjög útbreiddar
og bátakostur af því tagi hafi jafn-
vel verið til um Norðurlönd öll á
járnöld hinni eldri .
Nú vill svo til, að árið 1921—1922
gróf danskur fornleifafræðingur upp
anun eidri bát í mýrlendi á eynni Als,
ásamt miklu af vopnum og verjum.
Það er elzti bátur, sem fundizt hefur
á Norðurlöndum, ef undan eru skild-
ar leifar, sem fundust í bronsaldar-
haug á Sunnmæri snemma á nítjándu
öld. Var sá bátur bundinn saman
xneð snúnum þörmum, og eru enn
til nokkur sprek úr honum. En raun
ar er aldur hans ekki fullsannaður,
því að haugurinn, sem hann fannst
í, hafði einhvern tíma verið rofinn.
En um Alseyjarbátinn er það að segja
að bann ber greinilegan svip báta sem
kunnir eru af klettrúnum frá brons-
öld, enda ekki stórum mun yngri,
því að hann er talinn frá því þrjú
hundruð árurn fyrir Krists burð. Sér-
kennileg gerð hans bendir eindreg-
ið til þess, að hann eigi rót sína að
rekja til skinnbáta. Tveir ranar stóðu
bæði fram af honum og aftur af, og
voru neðri ranarnir endar kjalarins,
en hinir efri framhald borðstokk-
anna. Hann var þrettán metra langur,
að fráteknum rönunum, knúinn ár
um, og búinn tólf þóftum úr lindi-
tré. Hann rúmaði tuttugu og fjóra
menn, og var rúmir tveir metrar á
breidd miðskips. Enginn málmur var
notaður í hann, en súðin úr plönkum,
er seymdir voru saman, líkt og á
bátunum, sem fundust á Borgundar-
hólmi. Er því ljóst samhengið á milli
þessara tveggja gerða. Það er hyggja
manna, að Alseyjarbáturinn hafi ver-
ið stríðsskip. Með honum fundust
leifar um tuttugu brynjuhringja,
skildir úr tré og spjótsoddar úr járni,
beini og hjartarhomum. Hefur þetta
sjálfsagt verið fært helgum vættum
að fórn.
Þessir seymdu bátar hafa haldið
mjög lengi velli. Þeir hafa jafnvel
ekki með öllu horfið úr sögunni
snemma á víkingaöld. Það sannar
fundur í Svíþjóð, sem raunar mun
ekki enn hafa verið gerð grein fyrir
opinberlega.
Næstelzti báturinn, sem kunnur var
á Norðurlöndum, fannst á Halsney í
Noregi. Það er helzt álitið að hann
sé frá því um 200. En hann var graf-
inn upp af manni, sem ekki bar skyn
á slíkt verk, og síðan geymdur í
hlöðu, þar sem börn léku sér. Hann
fór því að miklu leyti forgörðum, en
leifar þær, sem bjargað varð, benda
til þess, að hann hafi verið milliliður
Alseyjarbátsins og skipa víkingaald-
arinnar. Hann var seymdur eins og
hin eldri gerð, en stefninu hefur að
líkindum svipað td víkingaskipa. Á
honum voru áraþollar, svo að hér er
það, sem við stöndum fyrst andspæn-
is róðrarskútu í fullkominni mynd.
En enn hafa fleyturnar verið of veik-
ar til þess að bera veruleg segl.
Loks er svo að geta hins svonefnda
Nydamsbáts, sem fannst í feni, á-
samt miklu af vopnum. Sá bátur
hefur verið smíðaður kringum árið
300, að því talið er. Honum svipaði
talsvert til skipa víkingaaldar, og
hann var ekki bundinn saman með
seymi, heldur súðbyrtur og negldur.
Samt hefur hann ekki þolað segl til
hlítar.
IV.
Rannsóknir Norðmanna í Björgvin
eftir brunann 1955 verða ekki rakt-
ar hér. En þess má stuttlega geta, að
þeir fundu ekki færri en tvö hundr-
uð rúnaristir, sumar mjög margorð-
ar. Þessum rúnaristum er jafnað til
barkaráletrananna frá Novgorod í
Rússlandi — einstæðra minja írá
miðöldum. Meðal þess, sem fannst
var átján sentimetra langt kefli með
áletrunum og myndum. Á eina hlið
keflisins er ristur mikill fjöldi skipa,
svo að stefnin eru eins og skógur að
sjá. Á aðra hlið eru skorin nokkur
-skip, þar sem einstök atriði eru sýnd
mjög greinilega, svo sem stjórnarár-
in, áragötin og fleira. Þar eru sýnd
stefni þriggja skipa, og undir þau
eru skorin þessi orð: Hér ferr haf-
djarfr.
Þessar rúnaristur eru frá fyrri
hluta þrettándu aldar, og að manni
flögrar sú spurning, hvort Snorri
Sturluson, sem einmitt var samtíðar-
maður rúnameistarans, kunni í Nor-
Teikning af Alseyjarbátnum, sem gerður var úr fimm breiðum borðum, er lögð-
ust hvort á annað og voru seymd saman. Samskeyti voru þétt með trjákvoðu. (
honum voru þóftur og tvær stoðir, styrkfar þverslám, undir þeim. Ranarnir
voru skaddaðir, og því er á huidu, hvort þeir eru hér með réttu lagi. Þessi
bátur er 2200 ára gamall.
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
63