Tíminn Sunnudagsblað - 05.05.1963, Page 2

Iþjóðir á ÍS-
IHAFSSTRÖND
í STRANDHÉRUÐUM Noröur-
Rússlands og hinum víðlendu og
trjálbýlu landflæmum Síberíu búa
milli tuttugu og þrjátíu fámennir
þjóðflokkar, sem ýmist lifa á hrein-
dýrarækt eða veiðum á sjó og landi.
Þetta eru Tjúktjar, Kórjakar, Kams-
jadaiar, Eskimóar, Aleutar, Tungus-
ar, Júkagírar, Lamútar, Goldar, Gilj-
akar, Olsjar, Órokar, Údehear, Tav-
gírar, Dolganar, Jeniseiar, Ostjakar,
Samójedar, Ostjak-samójedar, Vógul-
ar, Zurjenar og Lappar. En þótt marg
ir séu þjóðflokkarnir, er mannfjöld-
inn samtals aðeins á öðru hundrað'i
þúsunda. Þessir þjóðflokkar tala yfir-
leitt hver sitt tungumál, og er margt
ólíkt í siðum þeirra og háttum, enda
tiltölulega skammt síðan utanaðkom-
andi áhrifa tók að gæta verulega
þeirra á meðal.
Yfirrág Rússa í Síberíu eiga rót að
rekja til þess, er útlægur Kósakka-
höfðingi, Jermak Tímóvejvikk, rudd-
ist með fimm hundruð manna sveit
austur á bóginn frá Úral og vann
sigur á Tatarariki, er þar stóð. Þetta
gerðist árið 1581. Var Jermak þá í
þjónustu kaupmannsættar í Novgor-
od, og urðu sigufvinningar hans henni
mikill gróðavegur, því að hún fékk
einkarétt á verzlun í Síberíu og hélt
honum allt til ársins 1722. Sjálfur
drukknaði Jermak í írtysjfljóti í orr-
ustu við landsmenn árið 1584, og
formlega helgaði Rússakeisari sér
ekki Síberíu í heild fyrr en á seytj-
ándu öld. En með því, ag þessi land-
auki var tólf milljónir ferkílómetra
að stærð, lætur það að líkum, að hin
rússnesku yfirráð voru lengi vel varla
nema nafnið eitt, þótt fljótlega risu
þar upp nýlendur Rússa, bæði út-
lægra manna og landnema, er þangað
fluttust af frjálsum vilja. Afskipti
ríkisstjórnarinnar voru að mestu
leyti takmörkuð við skattheimtuna.
En kaupmennirnir rússnesku mötuðu
krókinn á viðskiptum við hinar frum
stæðu þjóðir, gerðu þær háðar aðflutt
um varningi og settu þeim síðan kost
ina í vöruskiptum. Á annan veg náðu
áhrif menningarlanda ekki til þessara
frumstæðu þjóða.
Á þessu varð ekki veruleg breyting
fyrr en með byltingunni í Rússlandi.
í októberbvltingunni var lýst yfir
jafnrétti allra þjóðflokka og litlu síð-
ar var ákveðið, að sérhver þjóð inn
an Ráðstjórnarrikjanna ætti kröfu á
fræðslu á sínu tungumáli. En fyrst
um sinn voru þessar yfirlýsingar að-
eins pappírsgögn, enda voru hvítliða
sveitir Kolsjaks bershöfðingja í Sí-
beríu ekki sigraðar fyrr en 1920, og
dreifðir hópar hvítliða héldu jafnvel
velli allt til 1924. En það ár var
komið á fót stofnun, sem átti að ann-
ast mál þessara norðlægu þjóðflokka,
allt frá Norður-Rússlandi til Berlings-
sunds.
Hin fyrstu ár voru notuð til undir-
búningsrannsókna á högum og hátt
um þessara mörgu og smáu þjóð-
flokka, og leið því enn nokkur tími,
unz hafizt var handa um kennslu og
skipulagningu á atvinnuvegum þeirra.
Voru það ekki sízt þjóðfræðingar og
málvísindamenn. er hér höfðu for-
ystu.
Það eitt að semja og prenta náms-
bækur á máli þessara þjóðflókka var
auðvitað mikið starf og vandasamt,
auk þess sem fyrst í stað hlaut að
vera hörgull, á hæfum kennurum og
leiðbeinendum. Urðu hin rauðu
tjöld, sem svo voru nefnd,
mikilvægt atriði í brautryðjendastarf-
inu. Með þessi tjöld ferðuðust kenn-
ararnir á meðal fólksins, kenndu full
orðnu fólki lesKir og skrift og buðu
því hinar nýju kenningar byltingar-
þjóðfélagsins. Þeim fylgdu og lækn-
ar, sem veittu læknishjálp og kenndu
fólkinu nauðsynlegar heilbrigðisvenj
ur. Þegar fram í sótti, voru reistir
heimavistarskólar, þar sem stúlkur
lærðu saumaskap, þvotta og meðferð
barna, auk venjulegra námsgreina,
en piltar meðferð véla og verkfæra,
smíðar og margt annað. f kjölfar
þessa komu dýrafræðingar og dýra-
læknar, sem komu skipulagi á veið-
amar og kenndu fólki að berjast
gegn sjúkdómum, sem hrjáðu hrein-
dýrastofninn.
Þessi mynd er af samkomuhúsi samyrkjubús hreindýraræktarmanna á Kóiaskaga.
386
T í M I N N - SUNNUDAGSBLAÐ