Tíminn Sunnudagsblað - 05.05.1963, Page 7

ef til vill reynzt ofviða að koma því
á framfæri án hjálpsemi Tryggva
Gunnarssonar, kaupstjóra og alþiingis-
manns, sem hljóp undir bagga við út-
gáfuna.
Þau voru mörg ágæt venk þess
snilldarmanns. Verðandi átti fyllilega
stuðning skilið, þeim fjármunum sízt
á glæ dreift. Margt af því, sem hann
flutti, hefur orðið býs'na notalegt í
bókmenntum íslendinga, enda í ýmsu
leitað inn á nýjar leiðir.
Þess var varla að vænta, að Verð-
andi yrði alls staðar aufúsugestur.
Viðtökumar urðu samt yfirleitt hlý-
legar, og allvíða varð hann heimilis-
vinur. Fór ekki milli mála, að fjór-
■menningarnir voru engir miðlungs-
menn; eigi ólíklegir til mikilla af-
reka.
Þó varð ekki framhald á útgáfu
Verðandi. En ágæti tímarita verður
hvorki metið eftir fyrirferð né tölu
árganga. —
Hannes Hafstein reið á vaðið í
Verðandi. Hann kvaddi sér hljóðs
sem sigurreifur bardagamaður, birtir
kvæðið: Stormur. Þetta kornunga
skáld elskar storminn, sem brýtur
feyskna kvisti, hrekur dáðlausa logn-
mollu og leysir þokuna. Stormurinn
treystir bjarkirnar, hreinsar andrúms
loftið og vekur lífsandann.
Næst kom þýðinig Hannesar Haf-
stein á kafla úr Brandi eftir Ibsen.
Bertel E. Ó. Þorleifsson reiðir fram
fáein kvæði, sum tregablandin, önn-
ur hvetjandi. Fýsir heim til Fróns og
vill brjóta þar hauga og berja drauga.
Einar Hjörleifsson á söguna: Upp
og niður. Söguhetjan er ungur stú-
dent, skyggn á viðbjóðslegar blekk-
ingar, sem mannkindin hleður að
höfði sér. Svo verður hann sjálfur
fyrir mótblæstri, bognar í goluþyt
og lendir 1 lausun.g og drykkjudrabb.
Rífur sig þó upp úr foraðinu, gerist
prestur, flytur mærðarlega vígslu-
ræðu. Efnilegur liðsmaður í þjónustu
sjálfsblekkingar og lífslyga.
Hannes Hafstein birtir á næstu
blaðsíðum kvæði, frumsamin og
þýdd. KvæðiS hans, Skarphéðinn í
brennunni varð vinsælt; einnig smá-
kvæði um stúlkuna, sem var hvorki
smáfríð né skýjadís, en samt sú, sem
skáldið kýs. Og ekki má gleyma
Ijóði Drachmanns um hinar ljúfu
Ijósu sumarnætur.
Bertel E. Ó. Þorleifsson þýddi smá-
sögju eftir norska skáldið Kielland:
Samvizkan góða, skáldverk, sem átti
að sýna vinmubrögð norrænna höf-
unda í hópi raunsæismanna — og
ekki valið af hamdahófi.
Gestur Pálsson á frumsamda sögu:
Kærleiksheimilið. Hann birti ekki
annað í Verðandi; verður víst á
engan hallað, þó að sagan hans Gests
sé þar talin bezt.
Bertel E. Ó. Þorleifsson yrkir um
ástina, lýsir sætleika hennar og
hverfleika — snertir ýmsa strengi.
Þjóðsaga verður honum líka yrkis-
efni.
Hannes Hafstein rekur lestina,
býður upp á bráðsnjöll ferðakvæði.
Óskar eftir regni eða byl á Kaldadal
og ærlegum vindsvala. Hann berst á
fáki fráurri norður fjöll, nýtur skag-
firzkrar náttúrufegurðar á Vatns-
skarði, notar skeiðfærið í Hólminum,
horfir á straumfallið í Valagilsá.
Ferðaþáttunum lýkur; þar sem háir
hólar, hálfan dalipn fylla.
III.
Það eru nú liðin áttafjn ár frá því,
að fjórmenningarnir sendu Verðandi
heim um haf.
Lífssögur þeirra urðu um margt
næsta ólíkar.
Hannes Hafstein, sem elskaði
storminn, varð vinsælt ljóðskáld og
stjórnmálamaður, glæsimenni { fylk-
ingarbrjósti þjóðar sinnar. Hvort
tveggja í s'enn, rómantískur og raun-
sær. Mátti sjá þess glögg merki í Verð
andi, hvar hann stóð fótum á jörð:
síðíasta kvæði hams I tímaritinu var
dýrðaróður um Öxnadalinn, þv{ að
rómantíska listaskáldið fæddist þar
til fjalla frammi.
Einar Hjörleifsson, sem í Verð-
andi mun halda einna bezt á loft
merki realismans, varð mikilvirkur
rithöfundur og andlegur leiðtogi.
Honum nægði ekki til lengdar sjálf-
byrgingsskapur raunsæismannsins. f
litlu ljóði, sem unnið er úr austur-
lenzkri ævintýrasögu, spyr skáldið:
Er nokkuð hinum megin? Lífsgátan
leitar svars.
Gestur Pálsson varð maður skamm-
lífur. Hafði á hendi ritstjórn blaða,
heima og vestanhafS1, flutti fyrirlest-
ur um bæjarbrag i Keykjavík og
menntunarástand á íslandi. Hann er
snillingur hinnar raunsæju smásögu.
Sennilega hafa þau listaverk verið
unnin á kostnað þess, sem nefnt er
hamingja á heimsví'su.
Bertel E. Ó. Þorleifsson, lækna-
neminn, hefur horfið í þögnina. í
Verðandi seildist hann td líkinga um
gullið góða í ævintýrunum, telur, að
hjarta sitt geymi mynd hennar einn-
ar, sem hann var þá stundina að tjá
margþvældar játningar um ást af
öllu hjarta! Verður þar skammt í
sjálfsblekkinguna. Fer svo oft, að
menn hætta að skilja, hverrar nátt-
úru glerið góða er, en þykjast geta
rjáskazt með það að eigin geðþótta.
Saga Bertels varð stutt og harm-
ræn. Hann átti aldrei afturkvæmt
heim til íslands til að brjóta þar
hauga og berjia drauga.
f einu Ijóði hans, sem Verðandi
flutti, reifar hann efni úr íslenzkri
munnmælasögu.
Sú saga er áður sögð.
En hér fer á eftir kvæði Bertelst
Barnafoss.
Það er sumar, sunnudagur, sólin skín um haga’ og völl,
hlika hólar, bleikír teigar, bláir hálsar, móleit fjöll.
Silfrar vötnin, svanir móka, syngur „dýrðin“ ló’ í mó,
vindur sefur, sveitir allar signir helgidagsins ró.
Heyjaflekkir flatir liggja., fer nú enginn vinnu til,
orf og Ijáir heima’ á húsum, hrífa reist við bœjarþil.
„Heft er“ ekki „hönd á skafti“ helgan dag á þessum bœ,
Hraunsás-konan heyið segir hafi gott a.f þerriblœ.
Drengir reka hross úr haga, hundar geyja, bregða’ á skeið
eldishestar, undan fara, eins og viti’ af kirkjureið.
Kátir sveinar heima’ á hlaði hesta taka, beizla þá,
vinnumenn að hófum huga, hnykkja, járna., leggja á.
Vinnukonur verpa, þvengja, vel er skafinn þvengur hver,
hyggja’ að fötum, fram þau leggja, festa’ l knapp, ef slitinn er,
vinnumönnum vatn þœr fœra, vikugrómið af þeir þvo,
skeggkoss fá þœr fram í göngum fyrir vikið einn og tvo.
Nú eru tekin tröf úr kistu, treyjan krœkt og fléttað hár,
lag&ir saman silkiklúta.r, sylgjan krœkt á möttli.gljár.
Margir hittast menn við kirkju, margt er rœtt und kirkjuvegg,
því skal fara’ í flikur beztu, flétta hár og raka skegg.
Kvenhollari karlmenn leiða kvennahesta’ að bœjarstétt,
klœði’ og sessu’ í söðwl breiða, svanni hcppar upp i létt.
Móðirin kveður syni sína, séu heima ungir tveir,
biður að fari burtu ekki bœnum frá. Því \ofa þeir.
IÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ
391