Tíminn Sunnudagsblað - 09.06.1963, Blaðsíða 19

«inni. Undrunin yfir óvæntum gesti
svo síðla kvölds, skelfingin yfir nær-
veru hans, sem var löngu dauður,
skilnimgurinn á því, að þessi löngu
dauði maður var þó engin vofa, —
allt þetta var honum ofraun.
Næsta hálftíma heyrði hann sjálf-
an sig tala við Gopak eins og þann
Gopak, sem hann hafði þekkt fyrir
seytján árum, þegar þeir höfðu verið
félagar. Annað slagið stanzaði hann,
gripinn nákaldri vitneskju þess, að
íhann væri hér að tala við dauðán
mann og dauður maður væri að svara
honum veikum rómi. Honum fannst,
að þetta gæti ekki átt sér stað í raun
og veru, en á meðan á samtalinu
stóð gleymdi hann, hvað eftir annað
hinni ótrúlegu hlið þess, og tók það
sem náttúrlega staðreynd. í hvert
sinn, sem hann minntist sannleikans,
varð hugur hans skýr og beindist
að einni ákveðinni hugsun: „Ég verð
að losna við hann. Hvernig á ég að
fara að því að losna við hann?“
„En hvernig komstu hingað?" ,.Sg
strauk“. Orðin komu hægt og hljóm-
laust og virtust fremur koma frá
líkamanum öllum heldur en út um
munninn. „Hvernig?" „Ég veit það
ekki. Ég man ekkert — nema missætti
okkar. Og — að ég naut hvíldar“. —
„En hvers vegna að koma alla leið
hingað? Hvers vegna varstu ekki kyrr
I strandhéruðunum?“ — „Ég veit það
ekki. En þú ert eini maðurinn, sem
ég þekki. Eini maðurinn, sem ég get
munað eftir". „En hvernig gaztu fund
Ið mig?“ — „Ég veit það ekki. En ég
varð að finna þig. Þú ert eini maður-
inn — sem getur hjálpað mér“. —
„En hvernig get ég hjálpað þér?“
Höfuðið vaggaði hægt ýmist td
hægri eða vinstri. „Ég veit það —
ekki. En enginn annar — getur það“.
N.N. starði út um gluggann, horfði
út á upplýsta götuna, án þess þó að
sjá nokkuð af henni. Hin hversdags-
•lega vera, sem fyrir hálftíma
hafði verið hann sjálfur, var nú búin
að vera, hans hversdagslega trú og
vantrú voru í molum og ruglingsleg-
um graut. En einhver tætla af hans
gömlu skynsemi og gömlu sjónarmið-
um var þó eftir. Hann varð að gera
eitthvað í þessu máli. „Jæja, — hvað
viltu gera? Hvað ætlarðu að gera?
Ég sé ekki hvernig ég get hjálpað
þér. Og auðvitað getur þú ekki verið
hér“. Einhver djöfullegur öfugugga-
háttur sendi hlálega tilhneigingu inm
í kollinn á honum — kynna Gopak
fyrir konu sinni: „Þetta er minn
dauði vinur“.
En við síðustu setninguna, sem
hann sagði upphátt, lyfti Gopak höfð-
inu með erfiðismunum og starði glær-
um augum á N.N. „En ég verð að
vera hér. Það er enginn annar staður
til, þar sem ég get verið. Ég verð að
vera hér. Þess vegna kom ég. Þú
verður að hjálpa mér“.
„En þú getur ekki verið hér. Ég
hef ekkert herbergi. Allt er fullt. Þú
getur hvergi sofið“.
Hin dapurlega rödd sagði: „Það
gerir ekkert til. Ég sef ekki“.
„Ha?“
„Ég sef ekki. Ég get ekki sofið
síðan þeir vöktu mig upp. Eg get
setið hér — þar til þér dettur eitt-
hvert ráð í hug til að hjálpa mér“.
„En hvernig get ég það?“
Hann gleymdi nú aftur forsögu
þessa atburðar og varð reiður við til-
hugsunina að hafa dauðan mann hím-
andi á heimili sínu, bíðandi eftir því,
að honum dytti eitthvað í hug.
„Hvernig get ég það, ef þú segir mér
ekki, hvernig ég á að fara að því?“
„Ég veit það ekki. En þú verður
að gera það. Þú drapst mig. Og ég
var dauður — og mér leið vel. Vegna
þess, að það er allt þér að kenna —
þar eð þú drapst mig — þá berð þú
ábyrgð á því, að ég er svona. Þess
vegna verður þú — að hjálpa mér.
Þess vegna kom ég — t.il þín“.
„En hva'ð ætlastu til að ég geri?“
„Ég veit það ekki. Ég get ekki
— hugsað. En enginn nema þú getur
hjálpað mér. Ég varð að koma tíl
þín. Það var eilthvað, sem leiddi mig
— beina leið til þín. Og það þýðir,
að þú ert sá eini — sem getur hjálp-
að mér. Nú þegar ég er kominn til
þín —• mun eitthvað gerast, sem
hjálpar mér. Ég finn það á mér.
Þegar tíminn er kominn -— mun þér
eitthvað detta í hug“,
N.N. fannst hann allt í einu verða
máttlaus í fótunum. Hann settist nið-
ur og starði með sjúklegum ygglisvip
á þessa óhugnanlegu og óskiljanlegu
sýn. Hér var dauður maður á heimili
hans — maður, sem hann hafði myrt
í augnabliks örvita heift — og í hjarta
sínu vissi hann, að hann gat ekki rek-
ið manninn út. Fyrst og fremst myndi
hann ekki þora að snerta hann, hann
gat ekki hugsað sér að snerta hann.
í öðru lagi: gagnvart yfirnáttúrlegri
nærveru manns, sem var dauður fyrir
fimmtán árum, þá efaðist hann um,
að likamlegir kraftar eða nokkur
efnislegur máttur myndi reynast þess
megnugur að hreyfa hann.
Það fór hrollur um sál hans-, eins
og alla menn hryllir við að standa
andspænis opinberun afla, sem eru
utan við þeirra sálarlega og and-
lega skynsvið. Hann hafði myrt þenn
an mann, og oft á þessum fimmtán
árum hafði hann iðrazt þess. Ef hin
viðbjóðlega saga mannsins var sönn,
þá hafði liann nokkurs konar rétt til
þess að snúa sér til N.N. — N.N viður
kenndi það, og hann vissi, að hvað
sem á dyndi, gat hann ekki rekið
hann út. Hann var nú bókstaflega
sóttur heim af þessari heiftúðugu
synd sinni.
Dapurleg rödd greip inn í martröð
hans: „Far þú að sofa, N.N. Ég ætla
að sitja hérna. Farðu að sofa“. Hann
byrgði andlitið í höndum sér og
stundi lágt. „ó, hvers vegna get ég
ekki fengið hvíld? Hvers vegna ég ég
ekki horfið aftur til minnar unaðs-
iegu hvíldar?"
N.N. kom snemma ofan næsta morg
un og vonaði hálft um hálft, að Gopak
væri þar ekki. En hann var þar, sat
þar sem N.N. hafði skilið við hann
kvöldið áður. N.N. bjó til te og sýndi
honum, hvar hann gæti þvegið sér.
Hann þvoði sér sljólega og staulaðist
aftur til sætið síns og áhugalaust
drakk hann teið, sem N.N. færði hon-
um.
Við ko«u sína og aðstoðarfólk í eld-
húsinu talaði N N. um hann, sem
gamlan vin, sem orðið hefði fyrir
slæmu áfalli. „Lenti í skipsstrandi og
fékk högg á höfuðið. En gerir eng-
um mein og hann mun ekki dvelja
lengi. Hann er að bíða eftir að kom-
ast á hæli. Góður vinur minn frá því
i gamla daga og það er það minnsta,
sem ég get gert, er að lofa honum að
vera hér nokkra daga. Þjáist af svefn-
leysi og vill heldur sitja uppi á nótt-
unni. Gerir engum manni mein“.
En Gopak dvaldi lengur en fáeina
daga. Hann var þrásætnari en allir
aðrir. Jafnvel þegar allir viðskipta-
vinirnir voru farnir, var Gopak enn
kyrr. Þegar föstu viðskiptavinimir
komu um miðjan daginn, fyrsta dag-
inn, sem Gopak var í heimsókn —
horfðu þeir á þessa undarlegu, fölu
veru, sem sat aðgerðalaus í fremstu
stúkunni, — svo störðu þeir, síðan
færðu þeir sig fjær. Allir forðuðust
stúkuna, sem hann sat f. N.N. útskýrði
fyrir þeim, hvernig á honum stæði,
en skýringar hans virtust ekki nægja
til að útrýma hinni óljósu taugaæs-
ingu, sem lá í loftinu í borðsalnum.
Andrúmsloftið var ekki eins hress-
andi og gestirnir ekki eins skraf-
hreifnir og venjulega. Jafnvel þeir,
sem sneru baki að ókunna mannin-
um, virtust verða fyrir áhrifum af nær
veru hans.
Að kvöldi fyrsta dagsins, eftir að
hafa veitt þessu athygli, sagði N.N.
því við hann, að hann hefði útbúið
notalegt hom fyrir hann í fremsta
herberginu uppi á lofti, þar sem hann
gæti setið við gluggann og um leið
tók hann um handlegg hans og ætlaði
að leiða hann upp á loft. En Gopak
hristi hönd hans linlega af sér og
sat kyrr þar sem hann var kominn.
„Nei, ég kæri mig ekki um að fara.
Ég verð hér. Ég verð hér kyrr. Eg
vil ekki hreyfa mig“. Og hann vildi
ekki hreyfa sig. Þegar N.N. hafði
reynt að tala um fyrir honum um
stund, skildi hann sér til mikillar
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
523