Tíminn Sunnudagsblað - 31.07.1966, Qupperneq 21
skólastjóri, og Jósef J. Björnsson,
kennari. Og þó voru þeir ólíkir. Jósef
þessi dæmalausi fræðasjór og alls stað
ar heima, Sigurður skólastjóri kapps-
fullur atorkumaður, sem allir báru
virðingu fyrir og þótti vænt um. Eitt
hið bezta við kennsluna hjá Sigurði
fannst mér það, að þegar hann tók
okkur upp í tímum, þá lét hann okk-
ur fara upp að kennarapúltinu og
flytja þaðan eins konar fyrirlestur
um námsefnið. Áreiðanlega hefur það
hjálpað mörgum okkar síðar í líf-
inu til þess að koma fram á fund-
um og flytja mál okkar í ræðuformi.
Þarna var Theodór Arinbjarnarson,
síðar ráðunautur, fjármaður. Kom ég
oft í fjárhúsin til hans og fræddi
hann mig um margt, þótt ég hafi
nú ef til vill ekki getað tileinkað
mér það allt. Margir prýðilegir náms
menn voru þá á Hólum, og yfirleitt
var þetta mjög samvalinn hópur. Ég
get nefnt Elías Tómasson frá Hrauni,
Pálma Einarsson landnámsstjóra, Þór
ólf í Fagradal, Guðmund Jósafatsson
frá Brandsstöðum, Sigurð Greipsson,
ísleif frá Geitaskarði. Allt voru þetta
gammduglegir menn og margir fleiri.
— Var ort?
— Já, ég held nú það. Pálmi Ein-
arsson til dæmis, hann er nú bara
ágætisskáld. Við héldum álfadans, og
Pálmi orti danskvæði. Ég held, að
hans mundi verða meira getið við
skáldskap en orðið hefur. Allt frá
Hólaárunum hef ég haldið uppi
nokkru sambandi við suma þessa
menn, einkum þó Þórólf og Guð-
mund.
— Eru þér ekki einhver sérstök
atvik minnisstæð frá Hóladvölinni?
— Jú, og mér dettur það nú strax
í hug, að einu sinni reyndu þeir með
sér japanska glímu Sigurður Greips-
son og Þórólfur. Það voru nú átök.
Enginn hafði neitt í Sigga að gera
annar en Þórólfur, sem raunar var
miklu minni, en hraustur og eitil-
harður. Eftir langa mæðu skildu þeir
jafnir. En þá voru sprungnar æðar
í augum Þórólfs, svo að hann sá
lítið í marga daga á eftir. Ekki hefur
nú drengur dregið af sér, því að eitt-
hvað er tekið á áður en æðar springa.
Allt í einu lýtur Magnús að mér,
þreifar á enni sér og segir:
— Sérðu þetta. Finnurðu þetta?
Jú, þarna var þá ör, bris, þótt lítið
bæri á, fljótt á litið.
— Þetta fékk ég á Hólum, lagsmað
ur. Við vorum í boltaleik suður á
túni. Keppnin getur verið hörð hjá
strákum. á þessu reki. Við runnum
svona saman við Gísli Sæmundsson
frá Ögri. Gísli steinrotaðist, augabrún
in flettist upp á ho'ium, og sækja
varð til hans lækni. Mig snarsvimaði,
en stóð þó, og þessa ber ég menjar
æ síðan. Auðvitað var þetta óvilja-
verk hjá báðum.
Við sváfum í gamla húsinu, sem
síðar brann. Herbergin voru óupphit-
uð, og þar fraus allt, sem frosið gat.
Við áttum ekki að hafa með okkur
undirsængur, en lágum í þess stað
á heydýnum. Ekki veit égr hvort
menn gerðu sér þetta að góðu nú.
Bölvaðar heydýnurnar hlupu allar í
hnykla, sem svo skárust inn í skrokk-
inn á manni. Og svo gerðist það, að
Brynjólfur Melsted sprengdi í mér
fjögur rif í einu. Minna mátti nú
ekki gagn gera. Brynjólfur var ágætis
strákur, risi að vexti og fílsterkur.
Hann kom aftan að mér, tók utan
um mig, nokkuð fast, þó að honum
hafi sjálfsagt ekki fundizt það, því að
hann hafði ekki hugmynd um, hvað
hann var nautsterkur. Og þarna fokk
uðu fjögur rif. Ég fann ekki mikið
til fyrst, en svo tók það nú heldur
að versna og þá skárust helvítis hey-
dýnuhnyklarnir inn í skrokkinn á
mér eins og ég væri á pínubekk hjá
Jesúítum.
Það má máske um það deila, hversu
mikið ég lærði á Hólum. En námið
þar kenndi mér að læra, það var
fyrir mestu. Ég vil eindregið hvetja
ung bændaefni til þess að fara á
búnaðarskólana. Námið þar er orðið
meira og fjölbreyttara en áður Það
er bráðnauðsynlegt fyrir bændur að
mennta sig sem bezt á búfræðisvið-
inu. Tímarnir eru breyttir. Nú eru
vélarnar og tæknin komin til, og
bændaskólarnir veita nauðsynlega
sérfræðslu, sem ekki fæst annars stað
ar.
Já, nafni minn, það er margt breytt.
Nú eru kvöldvökurnar gömlu búnar
að vera. Þegar ég var að alast upp,
voru íslendingasögur, Noregskonunga
sögur og aðrar fornsögur lesnar á
hverju kvöldi að vetrinum. Að þess-
um lestri hef ég alltaf búið. Og þetta
var í raun og veru sú bezta menntun,
sem almenningur átti völ á þá, því
að fæstir áttu þess kost að setjast
á skólabekk að ráði. Og rímurnar,
hvað sem Jónas okkar Hallgrímsson
segir, þær þroskuðu næmi ungling-
anna og stundum málsmekk. Skyldi
það ekki vera munur á og þeim
„kveðskap“, sumum, sem nú er reynt
með illu og góðu, já, einkum þó illu,
að troða upp á þjóðina? Nú sést
varla í víðlesnum og annars góðum
tímaritum önnur ljóðagerð en atóm-
ljóð. Hver skilur svo þennan sam-
setning? „Hver skilur heimskuþvætt-
ing þinn, þú ekki sjálfur, leiruxinn"
var einu sinni sagt. Ætli það eigi ekki
þarna við? Lærður maður hefur sagt,
að enginn verði skáld, sem ekki er
menntamaður. Eru þessi Æra-Tobba-
verk þá einhver vottur um menntun?
Nei, þetta er útlent apaspil, tízku-
fyrirbrigði, sem hverfur og ekki get-
ur veitt gleði nokkurri íslenzkri sál
með óbrjálað brageyra. Ef þetta er
menning, þá er það dauðadæmd menn
ing. Það er talað um þetta sem reiða,
unga menn. Hvað hefur þjóðfélagiö
gert þessum mönnum? Af hverju o,<;
við hvérn eru þeir reiðir?
— Hvað segi ég annars um unga
fólkið. Jú, æskan er góð, hún er
yfirleitt ágæt. Og þó hefi ég rekið
mig á eitt nú í seinni tíð hjá ein-
staka ungum manni, og það er óorð-
heldni. Sá löstur var ekki til áður
hjá ungu fólki. Líklega hefur upp
eldið bilað þarna. En að æskan sé
eitthvað spilltari eða verri nú en
áður yfirleitt, nei, það held ég ekki.
Og þá væri það bara uppeldinu, okk
ar fullorðna fólkinu að kenna. Ég
man nú ekki betur, en að sumar
blessaðar gömlu konurnar mínar sæju
syndina vaka yfir gamla þinghúsinu
á Ökrum í þá daga.
Heyrðu, um hvað vorum við nú
annars að tala áðan? Jú, já, þegar
ég fór frá Hólum já. Nú, þá var
það búskapurinn. Ég var svo heppinn
að ná í ágæta og myndarlega konu,
Ingibjörgu Stefánsdóttur frá Þverá.
Það fannst mér undarlegt, því að sjálf
ur var ég einhver ljótasti maðurinn
í Blönduhlíð. Árið 1918 fluttist ég
að Vöglum og hóf þar búskap. Þar
hef ég hokrað síðan. Bústofninn var
í byrjun 30 ær, 2 kýr og 2 hestar.
Túnið var allstórt en kargaþýft.
Þarna var nóg að gera, og þá var
að taka til höndunum. Byrjaði á að
bylta túninu. Þá var nú ekki vél-
tæknin komin til sögunnar. Sléttaði
fyrst með ofanafristu, stakk upp þúf-
urnar og herfaði með tindaherfi. Árið
1921 kom í Blönduhlíð fyrsti jarða-
bótamaðurinn, sem vann með hesta-
plógi, Steinbjörn Jónsson, síðar
bóndi á Syðri-Völlum við Hvamms-
tanga. Meðan ég var að bylta túri-
inu, var heyfengur ekki meiri en
svo, að ég varð að fá heyskap ann-
ars staðar, á Miklabæ, Flugumýri,
Þverá. Ók heyinu heim að vetrinum.
Eftir fimm—sex ár hafði ég nægan
heyskap heima. Það þótti mér vænt
um, þvi að það var erfitt fyrir hest-
ana mina að draga heysleðana upp
Vaglabrekkuna. Árið 1930 fékk ég
svo fyrstu hestasláttuvélina. Þrisvar
sinnum er ég búinn að byggja upp
á Vöglum og nú síðast úr varanlegu
efni. Einu sinni spurði ég Jón frænda
minn í Djúpadal að því, hvað hann
héldi að Drottinn mundi láta mig
starfa, þegar ég kæmi yfir um. —
Hann setur þig á einhvern kotrass
til þess að láta þig byggja hann upp
og rækta, svaraði Jón. Það þætti mér
nú heldur kaldranalegar viðtökur.
Það ætti að vera nóg að hafa baslað
í því allt sitt líf hérna megin af
gera niðurnýtt kot að góðri bújörð
þó að sá þráður yrði nú ekki tekinr
upp aftur hinum megin. Ég tæk
aldrei slíka meðferð í mál, enda trú
ég nú ekki, að til hennar komi.
— Framtíð sveitanna já. Ja, ég hef
trú á henni. Þó að nú séu góð;<<
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
64.'