Tíminn Sunnudagsblað - 18.09.1966, Blaðsíða 15
Eins og allir vita, fást margir við
það að yrkja, annað hvort í bundnu
máli eða óbundnu. Það er tiltölulega
auðvelt að læra rímreglur og ná tök-
um á helztu lögmálum máls og stíls
yfirleitt, en meira þarf til. Margir
yrkja til dæmis sæmileg kvæði, en
samt sem áður hrífa þau oss ekki.
Þau eru bragðlítil sálarfæða — ef
þau eiga þá skilið að heita sálar-
fæða — og geta ekki talizt til neinna
andlegra veizlufanga. Vér segjum
stundum, að þau vanti „neistarin“
Og um þá menn, er yrkja síik kvæði,
er líka sagt, að þá vanti neistann"
sem skáld. — Hver eða hvað er þetta,
sem kallað er neisti? — Áður en
vér svörum því, skulum vér líta yfir
æviferil og starf mferkilegs andans
manns, franska heimsepkingsius
Henris Bergsons. Hann var fæddur ár
ið 1859 í París, dáinn 1941. Upphaf-
lega var hann alger efnishyggjumað-
ur. Segja má, að hann hafi trúað
á náttúruvísindin. Hann var að eðlis-
fari afburða stærðfræðingur. En hann
var líka listamannssál, hafði næman
málsmekk og hélt mjög upp á mynd-
rænan stíl. í raun og veru sameinaði
hann í sér mikla vísindalega ná-
kvæmni og mjög auðugt ímyndunar-
arafl eins og margir Frakkar. Lagði
hann sérstaklega stund á sagnfræði
og bókmenntir Grikkja og hefur ver
ið sagt um hann, að á bak við hinn
vísindalega huga hans hafi verið skáld
sál og það var skáldsálin, sem að lok
um bar hærra hlut í viðureigninni
við vísindin.
Seytján ára að aldri gekk Berg-
HU*i*rt****tU
' í
'
'
m
IÉÉ1
ÉÍIlÍIIIIIÍIÉllÍI
GRETAR
FELLS:
HEIMSPEKINGURINN HENRI BERGSON
son í École Normal Superieur.
Á þeim tíma var hann gallharður
efnishyggjumaður, sem sá alla hluti
í ljósi vaxtar og hnignunar. Eins og
enski heimspekinguriðn Spencer var
hann samfærður um, að öll þjóðfélög
og öll siðferðiskerfi hiytu að
leysast upp og fara forgörðum af
eðlisnauðsyn, eins og mannlegt
hold. Sérhver göfug hugsun, öll
móðurást, hver drengileg dáð — allt
var þetta einber tilviljun, borið á
vængjum vinda og hvirflað niður
T 1 M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
í duft og ösku. Lífið er tilgangslaust
og allt er vonlaust. Svo mjög var
Bergson sannfærður um þetta, að
skólafélagar hans kölluðu hann guð-
leysingjann. Hann var bókavörður
í sínum bekk og einu sinni ávítaði
kennarinn hann fyrir það, að hann
héldi ekki bókahillunum hreinum:
Hvernig getur sál þessa bókavarðar
okkar þolað þetta hirðuleysi? —
spurði hann bekkjarbræður hans. —
en þeir svöruðu einum rómi. Berg-
son hefur enga sál“!
Þegar Bergson brautskráðist úr
École Normal Superieur, bauðst
honum kennarastaða við háskóla
í Clermont—Ferrand í Auerguehér
aði. — Þegar hann tók við þessu starfi
var hann alger efnishyggjumaður, en
það var þó hér, sem hann gerbreytti
um lífsviðhorf. Röksemdirnar,
sem til urðu í rannsóknarstofun-
um, formúlur eðlisfræðinganna og
hið áferðarfallega orðagjálfur guð
leysingjanna — allt þetta gufaði upp
og varð að engu í sambúðinni við
807