Tíminn Sunnudagsblað - 18.09.1966, Blaðsíða 20

Séð heim að Reykjum f Hrútafirði, þar sem Sturla Slghvatsson var staddur,
er hann spurði Sauðafellsför Vatnsfirðinga. Ljósmynd: Þorst. Jóseþsson.
og virðist sem þá hafi of meir gætt
í ráðum hans fljóthyggju og ofstopa
en skynsamlegrar íhygli.
Eigi verður heldur Sturlu það til
lofs fært, að hann væri vægur sigr-
uðum mótstöðumönnum sínum eða
vandur að aðgerðum, þá er hann þótt
ist hefndum þurfa fram að koma. Sást
hann þá tiðum lítt fyrir, svo sem er
hann að lokinni Grímseyjarför lét
gelda presta Guðmundar biskups
góða og ætlaði að láta blinda Órækju
frænda sinn neð því að stinga úr
honum augun, þótt minna yrði úr
því verki en til var ætlazt vegna mis-
taka þess manns, annað hvort vilj-
andi eða óviljandi. sem ódæðið var
settur til að fremja.
Saga Sturðu Sighvatssonai allt til
þess, er hann, aðeins tæplega fertug-
ur að aldri. féll i Örlygsstaðabardaga
1238, er því saga vígaferla, valdabir
áttu og oft ofstækisíitlls hefndar-
þorsta. Hún er saga þess manns, sem
ofar öllu virtist selja yfirdrottnun og
völd — með hverjum ráðum. sem það
ynnist. Slík er og raunar saga flestra
höfðingja Sturlungaaldarinnar og
sízt fegurri. hvað snertir suma aðra
en Sturlu.
í ljósi þessarar sögu standa Sturla
Sighvatsson og þeir aðrir forystu-
menn þessa tímabils sem einhverjir
mestu __ óhappamenn stjórnmála-
sögu íslands, og hiaut þjóð-
in að gjalda áfallanna af
óhappaverkum þeirra með því að þola
erlenda undirokun hartnær sjö aldir.
Ein er þó sú frásögn Stulungu, er
sýnir Sturlu Sighvatsson í öðru Ijósi
en hinar aðrar frásagnir herma. Frá
sögn sú, er lýsingin á viðbrögðum
Sturlu, er honum bárust fregnirnar
af Sauðafellsför þeirra Vatnsfirðinga.
Sturla bjó að Sauðafelli í Dölum
rausnarbúi, svo sem hæfði slíkum
höfðingja. Voru þar híbýli „gnógleg
og góð“, segir Sturlunga, og búskap-
ur annar þar eftir. Kvæntur var
Sturla Sólveigu Sæmundsdóttur, Jóns
sonar, úr Odda á Rangárvöllum. Hef
ur hún án efa verið glæsikona, vel
gefin og höfðinglunduð sem henni
stóðu ættir til. Var það eigi lítill
styrkur framagjörnum manni sem
Stulu að fá slíks kvenkosts. Er Sæ-
mundur, faðir Sólveigar, dó, var
Snorri í Reykholti til fenginn að
skipta arfi milli barna hans, og lét
hann Sólveigu hafa koseyri af arfin-
um. Má lesa það milli línanna, að þar
kunni Snorra að hafa vissir hlutir
til gengið, enda segir Sturlunga, að
honum hafi þótt við Sólveigu skemmti
legt að ræða. Og er hann frétti að
Sturla hefði fengið hennar „varð
hann fár við og þótti mönnum sem
hann mundi til annars hafa ætlað“,
bætir frásögnin við. En hafi Sturla í
beim kvánarmálum sínum brugðið
fæti fyrir áætlanir Snorra, frænda
síns, þá átti hann eftir að elda við
hann og Órækju, son hans, síðar meir
grátt silfur á fleiri sviðum.
Svo sem frá er greint í Sturlungu,
hafði Þorvaldur Vatnsfirðingur veg-
ið á hinn ódrengilegasta hátt Hrafn
á Eyri við Arnarfjörð, einhvern göf-
uglyndasta höfðingja Sturlungaaldar-
innar. Vígs þessa hefndu synir Hrafns
síðar með því að brenna Þorvald irini,
er hann var staddur hjá vini sínum,
Skeggja á Gillastöðum. Að loknu því
verki flúðu Hrafnssynir á vit
þeirra feðga, Sturlu Sighvatssonar og
föður hans, Sighvats á Grund, og tiku
þeir feðgar þeim vel.
Synir Þorvaldar tóku ríki eftir föð
ur sinn. Hugðu þeir á hefndir, og
beindu eigi sízt reiði sinni að Sturlu
Sighvatssyni, sem þeir sökuðu um
fjörráð við föður sinn. Og þar kom
haustið 1229, að þeir bræður drógu
að sér lið og héldu til Sauðafells
þe-irra erinda að reka hefnda á Sturlu.
Sturla hafði farið norður í Hrúta-
fjörð, rétt áður en Vatnsfirðingar
komu í Sauðafell og var því eigi
heima, er þá bar að garði: Óþarft
er að rekja aðgerðir þeir’ra Vatnsfirð
inga á Sauðafelli, svo kunnar eru þær
öllum.er Sturlungu hafa lesið. Unnu
þeir á Sauðafelli hin verstu níðings-
verk á varnarlausu og saklausu fólki,
og segir Sturlunga svo um viðskiln-
að þeirra þar, „að þeirra híhýla
væri mestur munur, hversu góð voru
fyrir klæða sakir og annars, áður
þeir komu um nóttina, og hversu
óræstiieg og fátæk voru, er þeir fóru
brott. Flaut blóð um öll hús, og nið-
ur var steypt drykk öllum og spillt
öllu því, er þeir máttu eigi með
komast.“
Strax morguninn eftir, er Vatnsfirð
ingar voru farnir frá Sauðafelli, voru
tveir menn sendir til Norðurlands að
segja Sturlu tíðindin. Þeir komu morg
uninn eftir að Reykjum í Hrúta-
firði, þar sem Sturla var staddur. Var
Stula á fætur risinn og hafði geng-
ið til laugar, þá sendimenninga bar
að garði. Þá er Sturla kom úr laug-
inni, gengu sendimenn til hans og
fluttu honum tíðindin. Má nærri geta
svo sem atburðir stóðu til, að eigi
hefur sú fréttayfirlýsing fögur verið,
er þeir fluttu honum. Hlýddi Sturla
þögull á frásagnir þeirra, og er þeir
höfðu lokið frá ótíðindum að segja,
spurði hann sendimann, hvort
Vatnsfirðingar gerðu Sólveigu mein.
Sendimenn sögðu hána heila.
„Síðan spurði hann einskis“ segir
Sturlunga.
Þetta atvik sýnir okkur aðra mynd
af Sturlu en hinar aðrar frásagnir
Sturlungu gera. Maðuinn, sem kunn
astur er að því að bregðast við títt
og hart, er honum þótti á sinn hlut
gengið, og láta þá oft ofsa og fljót-
ræði verða skynsamlegum viðbrogð-
um yfirsterkari, hlýðir þögull á, en
án • efa þungbúinn, er sendimenn
flytja honum tíðindin um ódæðisverk
þau og spjöll, sem Vatnsfirðingar
unnu á fólki hans, heimili og eign-
um. Og er þeir hafa lokið sögu sinni,
er það aðeins eins, sem hann þarf
að spyrja. Hann spyr, hvort þeir
gerðu Solveigu, konu hans, mein. „Síð
an spurði hann einskis."
Sturlunga er fáorð um ástir og
hjónaband þeirra Sauðafellshjóna
minnist hvergi á slíkt. Hin eina vitn
eskja, sem lesendur fá um þau mál,
birtist í þessari stuttu frásögu. Og
812
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ