Tíminn Sunnudagsblað - 28.01.1968, Blaðsíða 12

Þegar lögregluþiónum var fjölgaS
vegna alþingishátíSarinnar 1930, var
Jakob Björnsson einn þeirra, sem ráSn-
ir voru. Hann hélt starfinu, þangaS til
hann hætti í hitteSfyrra vegna aldurs,
og var meSal annars fyrsti formaSur
lögregluþjónafélagsins. Hér fyrir ofan
sfendur hann viS eina „Maríuna", og
hér fyrir neSan er viStal viS hann þar
sem leit aS landa og fleira ber á góma.
Sumir segja, að lögreglu'þjónar
séu varla læsir né skrifandi, enda
valdir eftir rassbreidd. Er þá
gjarna vitnað í söguna um það,
þegar tveir verðir laganna fundu
víndauðan mann í Fischerssundi,
og byrjuðu á því að drasla hon
um yfir í næstu götu til þess að
kxsna úr þeim vanda" að þurfa að
slafsetja Fischerssund, erfitt orð,
í lögregluskýrslunni.
En ég hef nú komizt að því,
að þeir standa mörgum starfshóp-
um framar í menningarmálum.
I>ejr gefa til dæmis út sitt eigið
biað. Og þeir hafa komið sér upp
bókasafni, þrátt fyrir ýmsar hindr
anir, húsnæðisskort og jafnvel
skemmdarverk fanga, eins og nú
skai greina.
Sakir þrengsla hafði verið grip-
ið til þess ráðs, að afþilja dálitia
kompu í öðrum endanum á bóka-
safnsherberginu. Þar voru geymd-
ir menn, oft drukknir, sem biðu
yfirheyrslu. En þilið náði ekki al-
veg upp í loft, og einn gæzlufang-
inn sá sér leik á borði, smevgði
sér gegn um rifuna inn í bóka-
safnið og þar út um glugga. Þenn-
an dag unnu smiðir að viðgerð-
um í safninu og höfðu skilið eft-
ir í herberginu fötu, fulla af stál-
biki, meðan þeir brugðu sér frá.
Maðurinn gerði sér lítið fyrir og
hellti úr fötunni yfir spjaldskrá
safnsins, sem vitaskuld gereyði-
lagðist.'
Nú, en auk safnsins veit ég að
minnsta kósti um einn fyrrver-
andi varðstjóra, sem á bækur í
sjötíu kössum heima hjá sér.
Hann heitir Jakob Björnsson,
var í lögreglunni í þrjátíu og sex
ár, en er nú hættur fyrir tveim-
ur árum. Þegar ég hringdi niður
á stöð að spyrja, hvar ég gæti náð
í hann í síma, heyrði ég stráx, íð
hann var mjög vinsæll.
„Ég held það sakni hans allir“,
sagði ritstjóri lögreglublaðsins,
Sveinn Sæmundsson. „Þetta er s>vo
voða góð sál. Oft var verið að
glettast við hann, því hann trúði
ekíi, að nokkur legði sig niður
við að skrökva, en hann tók gamn-
inu vel.“
Ég hitti Jakob á heimili dóttur
hans (hann ól upp níu börn og
tvö fósturbörn). á Barónsstíg 51,
þar senl bann býr með dætrum
sínum. Hann er nokkuð feitlaginn,
áreiðanlega á fjórða hundrað
pund, og allur hinn mikilúðleg-
asti.
Hann segir mér, að félagarnir
á stöðinni hafi leyst sig út með
stórgjöf, þegar hann lét af starfi,
sjötugur. „Þeir buðu mér með
Gullfossi til Kaupmannahafnar og
Hamborgar og gáfu mér að auki
sextán þúsund krónur í farareyri.
Ég hafði aldrei komið til útlanda
fyrr. Þessa dansaði ég við í næt-
urklúbb í Höfn“, segir hann svo-
lítið drjúgur og dregur upp úr
skúffu mynd af stúlku, sem gæti
verið systir Brigitte Bardot, næst-
um ekki í neinu. Eins og sönn-
um íslendingi sæmir, dregur hann
upp úr sömu skúffu sitt fágætasta
bókakver, sfxtán síðna skamma-
rit um Jóri Guðmundsson, rít-
stjóra Þjóðólfs, sem hafði gagn-
rýnt rannsókn nafna síns á þjófn-
aðarmáli í Grafardal. Pésa þenn-
an nefndi sýslumaður Þjóðólf Jóns
son.
— Ég á líka Bónorðsför Magn-
úsar Grímssonar, þó ekki alveg
heila, segir Jakob. — Svo á ég
um sjötíu kassa af bókum. Ætli
ég neyðist ekki til að selja mest
af þessu. Börnin mín lesa ekki
nema vikurit og ástarsögur, og
vilja ekki bækurnar mínar um
þjóðlegan fróðleik.
— En kanntu ekki eitthvað að
segja úr lögreglustarfinu á liðn-
um árum?
Jakob þykist fyrst ekkert muna,
en svo kernur þetta smám saman.
Að góðum gömlum sið byrjar hann
á þessa leið:
— Ætli það sé ekki rétt ég geri
grein fyrir mér. Ég fæddist i Haga
í Aðaldal árið 1895. Faðir minn
hét Björn Sigurgeirsson og móðir
mín Jónína Jónsdóttir. í Haga hef-
ur ætt min búið afar lengi. Mann-
talsárið 1703 bjó þar Árni Bjðr*ss-
son, kallaður gamli. Þess er getið
í manntalinu, að ekki sjáist grátt
hár í hans höfði, en hann var þá
níutíu og sjö ára. Sex ár lifði hann
eftir þetta. Hann var langafi Skúla
fógeta. Ég er kominn af bróður
Árna, Þorláki. Bróðir hans var
Björn á Laxamýri, sem átti fjölda
barna.
Afi minn í móðurætt varð yfir
hundrað ára. En ég verð ekki svo
gamall. Það gera taugarnar kring-
um hjartað. Afi minn var alltaf
fátækur. Hann bjó í Grímshúsum.
Hann var feikna sterkur. Ég kann
eina sögu um það. Hana sagði
mér Pétur, faðir Stefáns þjóðskjala
varðar.
Eitt haust höfðu verið slæmar
heimtur. Það var ákveðið að senda
fjóra menn í eftirleitir um Þeista-
reykjaland. Einn þeirra skyldi séra
Benedikt eldri Kristjánsson í Múla
leggja til. Arnfríður, fyrri kona
hans, kom til afa og bað hann að
fara fyrir þau. Sagði hún, að aust-
ast á afréttinum hefðu gangna-
menn slátrað geldri á og grafið í
snjó. Mætti afi eiga hana.
Þeistareykjaland er nokkuð á-
þekkt Þingvöllum, sundurskor-
84
TÍMINN - SUNNUDAGSBLAÐ