Tíminn Sunnudagsblað - 18.02.1968, Blaðsíða 4

Fyrri grein
frá Kolmúla
Árið 1820 er skýrt frá því í
Kliausturpóstinum, að fæðzt hatfi á
ístandi 186 óskilgelin böm. Eitt
(þessaira barna var drengur, sem
sá fynst dagsins Ijós austur á Kol-
múia við Reyðarfjörð.
Þannig var þá, og er enn, að
suðurbyggð ReýSarfjarðar, að
Berunesi meðtöldu, tilheyrði Kol-
fireyjustaðarsókn r Fáskrúðsfirði.
Á Kolfreyjustað hafa setið marg
ir dugiegir og mikilsvirtir menn og
vel að sér um andleg fræði, og.var
eitt þeirra starf á þessum tíma
að láta fólk hlýða öllum siðaregl-
um og kreddum kirkjunnar, sem
okkur nútímafólki finnast jafnvel
sumar fáránlegar. En það var lit-
ið öðrum augum á það brot þá
en nú er, að eiga barn utan hjóna
bands, enda ekki langt um liðií
frá því; að afjiumin voru stóra-
dómslög, sem leiddu einhver hin
hörmulegustu örlög yfir þjóð-
ina: Saklaust, stálhraust fólk eh
landshornanna á milli til þess eins
að murka úr því lífið. Þetta ei
með því ijótasta. sem ég hef les-
ið um liðna tíð.
Eftir Skaftáreldana er þess tii
dæmis getið i annálum, að aðeins
tvær persónur hafi komizt til al-
þingis það ár úr Múlaisýsium
Önnur var sýslumaður Múiasýsln'a.
hin var stúlka, sem sjálft yfir
valdið dróst með og átti að takast
af lífi fyrir barneignarbrot.
Við nútímamenn undrumst, en
ætrtum kannski að iíta okkur nær.
Kæmi mér ekkert á óvart, þótrt ó-
ko'mnar kynslóðir litu svipuðum
augum á sumar siðareglur nú-
tímans, eftir jafnlangan tíma.
í Sunnudagsbiaði Tímanis, 37.
tölubiaði á bis. 890 á síðasta ári,
er getið urn hjónavígslu, sem fram
fór í Kjlfreyjustaðarkirkju og
vitna ég'þar til. Þegar ég las þessa
grein, vakti það forvitni mána á
að vitn eitthvað um þennan synda-
son brúðarinnar, Ásdísar Jónsdótt-
ur. Hún er sem sé langamma þess,
sem þetta skrifar, sem og margra
annara, AJdreF var það svo, að
ekki fyndist einn frægur forfaðir.
eða réttara sagt formóðir, og væri
hún eflaUst gleymd og glötuð i
minni afkomenda sinna, ef séra
Hjálmar Guðmundsson hefði ekki
gert okkur niðjum hennar þann
greiða að varðveita orðstir hennar
með ræðu þéirri, sem hann hélt
yfir henni á heiðursdegi hennar
22. september 1822, þegar hún
giftist Indriða HallgrimtSsyni frá
vtóra-Sandfelli í Skriðdal.
Já, hún Ásdís á Kolmúla er bú-
n að eignast barn. Ég heyri þetta
hljóma, þótt 148 ár beri á milli.
Hljómurinn er að vísu farinn að
dofna, en hávær hefur hann ef-
laust verið í Kolfreyjustaðarsókn
bað herrans ár 1820.
Við, niðjar Ásdrsarv sem lif-
urn nú, verðum ekkert undrandi,
þótt einhver nýr niðji bætist við
hópinn. Því fylgt hefur flestum
niðjum hennar barnamergð mikil.
Og sannast þar, að syndir feðr-
anna koma niður á börnunum.
Það er um hjónavígsluræðuna að
segja, að hún er eflaust rétt, því
að mig minnir, að ég hafi heyrt
um hana talað, þegar ég var ldtill
drengur, svo að hún hefur verið
á vörum manna fram á minn dag.
Um Ásdísi frá Kolmúia vitum
við niðjar hennar, sem nú lifum
litið nema það, sem þoglar kirkju-
bækur og sóknarmanntö] hafa að
geyma. En þót-t trúlegt sé, er Siamt
hægt að lesa margt á milii Hn-
amna í sóknarmanntölum, þótt fá-
orð séu, frá þessum tíma, og eiga
prestarnir heiður fyrir, hvað þær
eru skilmerkilega færðiar. Þótt
það sé auðvitað misjafnt. Það er
undantekning ef gleymzt hefur fl0
geta um hvert þessi og þessi hef'
uir farið. Þó hefur það nú hem
séra Hjálmar, að geta þess ekku
hvert barnsfaðir Ásdísar fór, ekki
heldur hvert sonur þeirra fór.
Séra Hjáimar hefur haft nóg fl®
snúast. Honum hefur fundizt nog
um laungetnað og hórdómsbro
Fáskrúðsfirðinga. Eg reikna 111 erl
að honurn hafi fundizt nóg kom]
af svo góðu á Kolmúlaheimili1111'
Það hafði nefniiega hent Sjálfaia
húsbóndann á Kolmúla að eignaS
barn fram hjá konunni tveim ar'
um áður en Ásdís átti fyrra lflUn”
barn sitt. Barn hans hét Járngero'
ur og fæddist á Kolmúla 3. okto-
ber 1815.
Eflaust hefur mætt á PreS!|
meira, sem stóð honum nær, Þvl
að faðir hans, sem átti átta börn
(aðeins Hjáimar með konunni) fll1
sitt síðasta barn árið 1818 me,
giftri vinnukonu í Dölum í Éfl'
skrúðsfirði, Margréti Þorvaldsdo
ur, Magnús að nafni.
Ekki munum við niðjar ÁsdlS'
ar erfa áðurnefnda brúðkaup®
ræðu við séra Hjálmiar. Hann get
ur blundað rótt i gröf sinni ÞeS,
vegna. Mér skilst helzt, eftir Þv^
sem ég hef lesið um hann, flrf
hann hafi verið duglegur
skyldurækinn í sínu starfi. Þet
heyrði til þeim tíma, og var hflfl
jafnvel langt á _ undan sinni sflfl .
tíð um rnargt. Ég ætlaði því ek
að fara að skrifa um séra Hjflln\
ar. Það hafa gert mér ritf*!rfl ^
menn. Ég ætiaði með þe.ssum hn
um að draga það fram í dagslí0
ið um ætt Ásdísar og upprun ^
sem ég hef verið að reyna aa
grafast fyrir um, og geta nokkuH
afkomenda hennar, sem eru
ir, og sumra, sem ég mam þó nok
uð vel.
Ásdis fæddist á Geithellunl
í Álftafirði árið 1798. Foreldrfl
heinnar voru Jón Halldórss0 ’
fæddur 1766 í Bræðratungu 1 *
Stgsteinn Sigurbergsson frá Eyri færði í letur
i\0
124
T I M I N N — SUNNDDAdSB1