Tíminn Sunnudagsblað - 18.02.1968, Blaðsíða 14

Þegar stúdentinn
á Botníu fyrir
fimmfíu árum kom
affur í loitirnar
Sænski rithöfundurinn Al-
bert Engström kom til íslands
árið 1911. Hann skrifaði bók
um íslandsför sí»a og nefndi
hana 4t Hacklcfjáll. Hann sá
spaugilegar hliðar á mörgum
íslendingum, og sumir embætt-
ismenn landsins fengu heldur
slæma útreið i bók hans. Hann
fór héðan á Botniu til Skot-
lands og varð samskipa fáein-
um fslendingum. (Jm einn
þeirra, sem þó er ekki nafn-
greindur i bókinni. segir hann:
„Ungur, islenzkur stúdent,
greinilega ofan úr dölum, reik-
ar um, inhskeifur sveitabeljaki.
Hann ætlar til Kaupmannahafn-
ar. Hann er sagður hafa mikl-
ar stærðfræðigáfur, er lika má
sjá á augnaráði hans, innhverfu
og dreymandi Hann hefur aldr-
ei komið út fyrir landsleinana.
Og í Leith á hann í fyrsta skipti
að fá að sjá tré — ef ég tel
ekkj lágar bjarkirnar — bif-
reið, hundruð bifreiða. Og í
Edinborg á hann að fá að sjá
ísland varð annað tsland, þegar
því tókst giftusamlega að losna
við margra alda nýlendustjórn,
sem lauk endanlega í og með
fegurstu breiðgötur heimsins,
margra hæða hús, fágun, íburð
— tilsýndar anðvitað. Og þó.
Og hermenn, skozka sekkjapípu
leikara við varðliðskönnun, sem
engin dæmi eru um á afskekkt-
um sveitabæ, þar sem hann óx
í skugga blágrýtisfjalls. En hef-
ur hann kannski þegar kafað
of djúpt í undirheima stærð-
fræðinnar til þess að láta sér
slíkt vaxa í augum“.
Þessi ungi stúdent h'etur ver-
ið þjóðkunnur maður okkar á
meðal í hálfa öld eða þar um
bil. Hann heitir Steinþór Guð-
mundsson — skólastjóri, banka-
gjaldkeri, bæjarfulltrúi á Akur
eyri og í Reykjavík og margt
annað hefur hann verið um dag
ana.
Og nú víkur sögunni til árs-
ins 1963. Þá tók annar Svíi,
Sven 0. Bergkvist, sér ferð á
hendur til fslands. Erindi hans
var að skrifa bók, sem skyldi
heita 4t Hácklefjall — lángt
senare. Einnig hann hitti Stein-
þór Guðmundsson.
heiimsstyrjöldinni síðari. Þegar
Þjóðverjar hernámu Danmörku,
tóku íslendingar sjálfir við ráðs-
mehnskunni að fullu og öllu. en
fyrir kaldhæðni örlaganna urðu
þeir jafnskjótt að eftirláta hana
öðrum ríkjum. Stríðsárin voru auð
vitað örðug íslendingum sem öðr-
um, en gáfu þeim þó mikið í aðra
hönd. Einkum voru það þó Banda-
ríkjamenn, sem juku peningavelt-
una — og kræktu sér í herstöðvar
við seming og andúð, sem látin va.r
í ljós að meira eða minna leyti af
Mlfu íslendinga.
Með þessu er þó ekki sagt, að
það hafi verið bandaríski dalurinn,
sem sér í lagi skapaði hið nýja
ísland framfaranna. Eftir að sjálf-
stjórn var fengin, var unnt að
nýta betur auðlindirnar og tæki-
færin.
Og hér kemur fiskurinn til sög-
unnar.
Það er síldin, sem stjórnar land
inu, sagði Laxness einu sinni.
Og það er satt. En um leið og
maður sannreynir þetta, eygir mað
ur líka eitt mesta vandamál ís-
lendinga. Og maður spyr sjálfan
sig:
Getur nútímaríki reist framtíð
sína á duttlungafullum fiski? Fisk
ur og fiskafurðir eru 97 af hundr-
aði alls útflutnings — og i þ'ú er
fólgin nokkur hætta.
En víkjum að því seinna. því
að nú svífa nýjar ráðagerðir vfir
húsþökum Reykjavíkur.
Og fslendingurinn ungi endur-
tekur hugfanginn spurningu, sem
hann beinir til föður síns:
„Þúsund ár á milli okkar?“
„Já, þúsund ár“, er svarað.
Og hver og einn hverfur til síns
viðfangsefnis. Og Ingól'fur Arnar-
son stendur þar, sem hann er
Einhver sagði, að menn yrðu að
hafa starfsáætlun, þegar farið væri
í annað land til þess að skrifa
bók um það. Ég gerði mér stíkt
plagg og kaus að hafa hina merki-
legu bók Alberts Engströms að
leiðarljósi — hví ekki fara í slóð
hans? Auðvitað misheppnaðist það
frá upphafi. Ég komst ekki á síld-
arbáti til Siglufjarðar eins og hann.
í þess stað tók ég mér fari með
Gullfossi Eimskipafélags íslands,
afbragðs skipi raunar, og steig
fyrst á tand í Skotlandi, Leith
og Edinborg. Og þar var ég svo
heppinn að fá að leiðsögumanni
íslenzkan prest, sem þó er hvorki
bóndi né fiskimaður samhliða Qins
og títt var fyrr meir um íslenzku
prestana. Einkum og sér í lagi fór
þvi þó fjarri, að hann væri rauð-
nefja og tæmdi könnur, sem voru
T t M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
ÚR FERDABÓKUM ÚTLENDINGA VIII
134