Tíminn Sunnudagsblað - 11.08.1968, Blaðsíða 14

a-num. Þar var skallið á þruimuveð-
ur-,
Ágæt viöfn Sýrakúsu var il'la
ieikin af ioftárásum Bandamanna
érið 1943, áður en þeir gerðu inn
rás 'þar. Nú hefur verið gert við
höfnina, þótt betra sé heilt en vel
gróið. í þessari höfn lenti Páll
postuli og dvaldist í Sýrakúsu 3
daga á leið sinni til Rómar. Hluti
af Sýrakúsu stendur enn í dag á
eyjunni Orfygia, en er tengdur við
land með mikilli brú, Ponte Nu-
ovo.
Um 734 fyrir Krist stofnuðu
Korinþuburgarmenn Sýrakúsu
(Sihr uh iyoss). Fyrir landnámið
leituðu þeir ráða hjá véfréttinni í
Delfi. Landnemarnir væntanlegu
tóku eld ar arni ættborgar sinnar
og höfðu með sér til nýja bólstað-
arins. Þeir færðu með sér vínvið,
fíkjutré og smjörvið til þess að
rækta þar. Síkúla, frumbyggjana á
Ortygia, h'-öktu þeir burt, og hurfu
þeir til megurri héraða Þeir fluttu
með sér til Sýrakúsu hellenska
menningu, stjórnarskipulag og
borgarsiði Þar reis smám saman
upp nýtt, -smækkað Hellas. í Naxos
við rætur Ktnu var þá þegar- grísk
nýlenda stofnuð tveim árum áður.
Á vesturströnd Sikileyjar gátu
Hellenar e>:ki tekið sér bólfestu,
því að Fonikar frá Karþagó vörn-
uðu þeim öess. Eyjan skiptist þvi
milli Heilena og Fönika fram á
daga Rómverja.
Þrem öldum eftir að landnám
Hellena hófst, var Sýrakúsa orðin
auðug og forystuborg Sikileyjar
Aþenumenn urðu öfundsjúkir af
veldi hinnar nýju borgar Alkibía-
des eggjaði þvi Aþenumenn mjög
á að vinna Sýrakúsu og tryggja
hagsmuni 4þenu á Sikiley. Þetta
varð að ráði. Þeir Alkibíades, Nikí-
as og Demosþenes voru settir yfir
leiðangurinn. Árið 415 fyrir Krist
hélt fjölmennur floti af stað frá
Aþenu, emvalalið. En brátt kom
skip frá Aþenu að sækja Alkibía-
des, sem nafði verið kærður fyrir
helgispjöll í ættborg sipni. Árið
413 fyrir Krist, eftir tveggja ára
ófrið við Sýrakúsu, voru her og
fiioti Aþenu gersigraðir leifar hers
ins hneptir í ánauð og látnar asna
I grjóínámum Sýrakúsu En Niki-
as og Demosþenes voru teknir aí
lifi. Frjálsir Aþenumenn voru ó-
vanir stritvinnu, af hinum , 7000
ungu föngum létust margir af
harðrétti ínnan átta mánaðar. Þeir,
sem af hjöruðu, voru seldir mann-
sali,_aðeins örfáir litu ættborg sína
aftur —■, og fengu sumir þeirra
frelsi fyrir það eitt, hve vel þeir
sögðu fram ljóð eftir Euripides.
Ferðalöngum eru sýndar grjót-
námurnar Latumiae, þar sem
aþensku fangarnir örmögnuð-
ust og týndu flestir lífinu. Þær
eru sums staðar 35 m djúpar. Þar
er hellirinn Eyra Dýoniusar. í hon-
um er einkennilegur hljómburður.
Þegar vörðurinn inni rífur papp-
ír í tætlur, heyra ferðalangar við
hellismunann líkt og smelli í svip-
um. En bnrji vörðurinn inni með
hamri, heyra gestir líkt og fall-
byssuskot. Sagt er, að harðstjór-
inn Dyonysos, er ríkti á Sýrakúsu
405—368 f\rir Krist hafi stund-
um setið fvrir ofan hellinn, þar
sem rauf var í honum, og hlerað
samtal fanga.
í grjótnámum þessum hafa tíú
verið gerðir garðar miklir. Loftið
þar niðri er mollulegt eins og i
gróðurhúsi. Trén dafna furðan-
lega, þrátt fyrir magran jarðveg,
limar þeirra þekja sumstaðar
þverhnípta hamra allt upp á jafn-
sléttu. Niðri á botninum er rækt-
að margt blóma, ekki sízt af rósa-
og körfublómarækt, — og veitir
ekki af jurtagróðri þar til þess að
draga úr bióðþef sögunnar.
Klettagrafir nokkrar blasa við,
þar sem nú göngum við. Þeirra
svipmest er gröf Arkimedesar.
Arkimedes í Sýrakúsu er talinn
vera einn mesti stærðfræðingur
fornaldar, en auk þess var hann
eðlisfræðingur og uppfinningamað
ur og gerði vígvélar til varnar ætt
borg sinni. Hann var veginn af
rómverskum hermanni árið 212
fyrir Krist, er Marcellus Olaudíus
hertók Sýrakúsu. Arkimedes var
þá 75 ára að aldri.
Þar sem við höldum upp í móti,
getur að iíta hnúk nokkurn rústir
klettavígisins Euryelos. Þar eru
Ieifar ævafornra hruninna turna
og svala og mótar sums staðar fyr-
ir breiðum undirgöngum — allt
samfelld s:eðja í vörnum. Forðabúr
og hernrannaskálar voru hálffalin
þar i jörðu, en skýli mikil fyrir
stríðsfáka i grenndinni Vígið var
fyrr meir talið bera vitni um há-
þróaða værkfræðitækni gríska
Skammt burtu má sjá brot af leif
um hinna rniklu borgarmúra Dyo-
nysiusar ^’dra, víða á kafi i villi-
rósarunn'tm og smjörviði
Við göngum sniðhallt upp bratt-
ann allt að gríska útileikhúsinu
Palazzolo, trá 5. öld fyrir Krist.
Það er höggvið í kalkstein í brattri
brekku móti suðri Sætaraðirnar
eru 59, breidd þeirra er alls 126 m.
Ellefu lægstu sætaraðirnar voru
lagðar marmarahellum, sem hafa
verið fjarlægðar Sætaheildinni
var skipt i 9 deildir eða fleyga,
er ýmist báru nöfn goða eða vold-
uga manna Fimm af þessum 9
nöfnum sjást þar enn rist á steina.
Þau eru: 1. Seifur, 2. Herakles, 3.
Hieron II, 4. Philistis, kona Hirons
II, 5. Nereis, tengdadóttir Hierons
II. Þetta var stærsta grískt úti-
leikhús á Siklley Enn er það lítt
skemmt af tímans tönn nema einna
helzt sjálft leiksviðið. Við íslend-
ingarnir ssttumst i efstu sætaröð-
ina og á hnúknum ofan og aust-
an hennar, meðan leiðsögumaður-
inn sikileyski flutti erindi á ensku
um fornminjar þessar og fleira.
Á blómaskeiði grísku nýlendunnar
í Sýrakúsu voru andans menn frá
Hellas stundum kvaddir þangað.
Aeschylos sjálfur var viðstaddor
er sumir haripleikir hans voru
sýndir þar. Pindar samdi nokkur
hinna ódauðlegu ljóða sinna í Sýra-
kúsu. Nú eru sígild grísk leikrit
sýnd þar í útileikhúsinu annað
hvort ár, cg hafa þá ýmsir sikil-
eyskir lei.rarar getið sér mikið lof.
Útsýn er undur fögur þaðan úr
brekkunni yfir höfnina góðu og út
á blátt Miðjarðarhafið. Sagt er, að
komi menn i forngrískar borgir á
Sikiley, þá þurfi þeir ekki annað
en vitja fornu útileikhúsanna
grísku þar til þess að fá fegurstu
útsýn yfir borgirnar
Appollonsmusteri hafði staðið í
grennd við gríska útileikhúsið í
Sýrakúsu, en þess sjást nú engin
merki. Hið sama er að segja um
íþróttavang forngrískan uppi á ásn
um.
Við vesturströnd Ortygia er hin
fræga Areþúsulind (Fonte Are-
tusa). Sögn hermir, að Artemis,
dóttir Seifis, hafi breytt disinni
Areþúsu ; lind til þess að frelsa
hana frá eltirför fljótaguðsins Al-
feiosac: (Jm IY2 km vestan Sýra-
kúsu fellor áin Anapo í sjóinn.
Þar vex pipyrus-sef (cyperus pap-
yrus) á marflötum árbökkunum.
Ætlað er, að Serkir hafi flutt
papyrus-sef þangað í fyrstu, enda
vex það ekki annars staðar í Evr-
ópu. Við þverá Anapos Kyane,
sprettur einnig reyrtegund caruno
donax), en reyrinn e: höggvinn
590
TfMiNN - SUNNUDAGSBLAÐ