Tíminn Sunnudagsblað - 17.11.1968, Blaðsíða 5

Lofts til 1723 var Erlendur Magn-
ússon rektor, en Jón biskup Árna-
son sagSi um hann, að hann gerði
stúdentana „óduganlega11. Féll Er
lendi ekki vel við biskup og háttu
hans. Um Erlend er sagt að hann
hafi verið „spaklyndur, frómur
maður, fallega lærður og vel lát-
inn af sínum læiweinum".
Árið 1727 vígðist Loftur aðstoð
arprestur til séra Þorsteins Odds-
sonar í Holti undir Eyjafjöllum og
bjó í Skála, en missti prestsskap
fimmtánda júlí 1735 um stundar-
sakir vegna ótímabærrar barneign-
ar, með konu sinni þó.
Kona Lofts var Guðbjörg Páls
dóttir, bónda í Steinsmýri, Magn-
ússonar, prests í Kálfholti, Páls-
sonar. Móðir Guðbjargar var Ólöf
Guðmundsdóttir frá Ossabæ,
Gíslasonar, prests í Vatnsfirði, Ein
arssonar. Guðbjörg var systir Ingi-
bjargar, móður Páls prests í Vest-
mannaeyjum, föður sóra Gríms á
Helgafelli, er miklar sögur fóru af
á sin-ni tíð. Er af þessu ljóst, að
nokkurt prestablóð var í ætt
Lofts. Þess er þó að geta, að Hann
es Þorsteinsson teiur, að Guðbjörg,
kona Loftis, hafi verið dóttir Páls
Þorsteinssonar á Steinsmýri í
Meðallandi:
Ekki fara miklar sögur af Lofti
sem aðstoðarpresti, en þó lenti
hann í einkennilegu málavafstri.
Eyvindur Jónsson duggusmiður
var maður mikill fyrir sér og átti
í útistöðum við höfðingja hins ver-
aldlega og geistlega valds. Hann
tók við umboði í Kirkjubæjar-
klaustri 1730. Þar var þá sóknar-
prestur Einar Hálfdanarson, lærð
ur vel, en talinn sérvitur og óþjáll
í skapi. Séra Einar var áhugasam-
ur um forn fræði. Jóni biskupi
Árnasyni var lítt gefið um fræða-
grúsk séra Einars, sem kvæntur
var systurdóttur biskups, og kall-
aði það „andskotans sæði“.
Fljótt bryddi á ýfingum með
séra Einari og Eyvindi. Hafði
klausturpresturinn haft tuttugu
ríkisdali af klaustrinu í laun og
fæði, en Eyvindur vildi ekki greiða
nema átta ríkisdali, og ekki í pen-
ingum.
Fleiri urðu misklíðarefni Eyvind
ar og prests, og klögumál gengu
á víxl.
Leið nú fram til tuttugasta og
fyrsta febrúar 1734. Er prestur þá
að yfirheyra sóknarbörnin í fræð-
um Lúthers hinum minni. Sendi
hann Eyvindi boð að boima út í
ikirkju og svaxa út úr fræðunum
sem aðrir, en þá var enn ven/ja,
að prestar spurðu öll sóknarbörn
sín yngri sem eldri.
Eyvindi mun hafa þótt hann upp
úr fþví vaxinn að svara „út úr“
kverinu hjá presti og fór hvergi.
Mæltist hann til þess, að prestur
veitti honum leyfi til að vera til
altaris hjá öðrum presti en séra
Einari. Þeirri bón var þverlega
synjað. Hins vegar skyldi Eyvind
ur búa sig undir opinberlega af-
lausn fyrir vanrækslu á altaris-
göngu og þverúð, er hann neitaði
að fara með fræðin. En Eyvindur
neitaði enn harðlega og leitaði til
annarra presta, að þeir tækju hann
til altaris. Þeir færðust undan því,
þar til svo skipáðist að séra Loftur
áðstoðarprestur Þorsteins Odds
sonar, tók Eyvind til altaris vorið
1734. Var talið, að Eyvindur hefði
mútað Nikulási sýslumanni Magn-
ússyni, tengdasyni séra Þorsteins,
þess að fá tengdaföður sinn til
þessa verks.
Gengu nú klögumál á Eyvind og
séra Þorstein, en Eyvindur sakaði
séra Einar meðal annars um það,
áð hann hefði verið svo drukkinn
við messu á páskadag 1731, að
hann hefði „selt upp“ í prédikun-
arstólinn. Hann hefði ritað á alt-
arinu kæruskjal gegn sér og hann
tæki í líksöngseyri kú, hest og
hryssu af fátæklingum. Fyrra at
riðið skýrði prestur svo, að hann
hefði haft nábít og því spýtt ó-
venjulega langt frá sér. Hitt sagði
hann ósatt. Verða þessi mál ekki
rakin frekar.
Séra Þorsteinn tók Eyvind til alt
arús aftur haustið 1734. En þrátt
fyrir það sættust þeir séra Þor-
steinn og Einar þetta sama haust.
Líkaði biskupi það illa.
Á héraðsprestastefnu í Holti
snemima árs 1735 samdist svo, að
séra Þorsteinn skyldi greiða eitt
hundrað til fátækra presta ekkna
og eitt hundrað í málskostnað, en
sóra Loftur neitaði sáttum með
öllu og var dæmdur til að greiða
þrjátíu álnir til prestsekkna og eitt
hundrað í málskostnað.
Nikulás, sonur Eyvindar, kvænt-
ist Valgerði dóttur séra Lofts, og
segir nánar frá því síðar.
Þá er séra Loftur tók við störf-
um sálusorgara í Krosssókn í Land
eyjum, varð ekki annars vart í
fyrstu en vel færi á með honum
og sóknairbömum.
Harboe, er hér dvaldist 1741—
1745, guðskrisbni til haltJs ©g
trausts, enda mun ekki hafa ver-
ið vanþörf, gaf Lofti miður góðaa
vitnisburð. Harboe stefndi til sín
að Skálholti prestum úr Rangár-
vailarprófaistsdæmi tólfta október
1744. Segir han-n í skýrslum sín-
um Loft prest ólærðan, mjög á-
gjiarnan og jafnvel okrara. Lær
dóm Lofts hefur Harboe reynt
sjálfur, en um hitt hlýtur liann áð
hafa haft sögusagnir annarra, þó
varla sóknarbarna. Meðhjálparar
hans báru, að séra Loftur hafi
hegðáð sér vel í lærdómi og lifn
aði utan kixkju sem i-nnah, þa-r til
h-ann veáktist, eða meðan honum
var sjálfrátt.
Ein prédikun er til eftir séra
Loft. Hún er í Landsbókasafn-i
(LBS. 36, 4to). Rithönd hans er á-
ferðargóð og skýr og ef-ni ræðunn-
ar í betra 1-agi að þeirra-r tíðar
hætti.
Séra Lofts er lofsamlega getið í-
bréfi Finns offioialis Jónssonar til
séra Ólafs Gísl-asonar, prófasts í
Odda, síðar biskups. Han-n hafði áf
einhverjum ástæðum ekki komið
til prestastefnu, og féll Finni illa
sú forsómun af jafnærukærum
guðsmanni. Séra Ólafur var mann
kostamaður og kennimaður ágæt-,
ur. Ha-n-n v-ar hlédrægur, haf-naði
biskupsem-bætti tvisv-ar, en 1-ét lo-ks
tilleiðast vegna áskorana Ha-rboes
að t-aka við embætti Skálholtsbisk-
uos árið 1747.
Bróf Finns Jónssonar officialis,
síðar biskupis er svolátandi:
„Til síra Ólafs Gí-slasonar 15.
júlí 1744.
Hans vele-hruve-rðugheita elsku-
legt tilskrif af dato 7. hujus hefi
ég meðtekið fyrir skilvísa afhend-
in-g h-eiðurlegs síra Lopts Rafnkels-
sonar, sem og þá peninga, er bréf
inu áttu að fylgja, og he-fur prest-
urin-n aptu-r meðte-kið kvi-ttering
fyrir þá. H-vað viðvíkur yða-r nær-
veru hér við réttin.n, þá get ég 'ei
hrósað sklsemi yðar síðan ég á-tti
nokkuð þar með, því í fyrra brá
yður hér fyrir aðeins, en nú feing-
um vér ei að sjá yður eður nokk-
urn yðar vegna, og ei heldur for
föll, hefu-r því rétturinn liðið stórt
uppihald, og að vísu held ég yðar
velehruverðugheit mundi ei for
nægður vera, ef mæta ætti af öðr-
um soddan hjáhliðrun eður for-
sómun, því forakt við réttinn vil ég
það ei nefna, hvað sem aðrir gera,
og kann síra Loptur, sem þet-ta
bref ber til yðar, ljósa-st frá þvi
T í M 1 N N — SUNNUDAGSBLAÐ
915