Tíminn Sunnudagsblað - 02.02.1969, Blaðsíða 16

Fritiof Nilsson Piraten:
HARMLEIKUR
Á SMÁLANDI
Brenna er bær í upplöndum Smá-
lands, og þangað er hálfur sjö-
undi kílómetri frá næstu járnbraut
arstöð. Þessi bær er í flestu líkur
öðrum bæjum á þessum slóðum.
Þa-r er stöðuvatn, sem er bakka-
fullt af vatni, og þar er skógur,
sem er krökku-r af trjám, og það
slær bláma á vatnið í sólskini og
gráma í golu. Skógurinn er að
mestu leyti grænn árlangt, því að
þetta er barrskógur, og húsin eru
flest rauð.
í moldarkjallara undir aumasta
hreysinu í Brennu sat fátækasti
maður bæjarins sumarnótt eina
árið 1923 og svarf gull. Hann lét
svarfið hrynja á pappírsblað, sem
hann hafði breitt á gólfið milli
fóta sér, og pappírinn kom að enn
betri notum en ella sökum þess,
að hann hafði áðu-r verið bundinn
yfi-r sírópskrukku. Dýrmætt svarf-
ið festist í sírópsleifunum.
Brenna va-r þó ekki neinn gull-
bær, og maðurinn var ekki gull-
grafari, heldur skósmiður. Hann
hét Algautu-r.
Kjallaradyrnar voru lokaðar, en
ljós brann á ofurlitlum kertis-
stúfi, sem stóð á steini í veggnum.
Moldarlykt var í kjallaranum.
kannski þefur af kartöflum, en
Algautur dró andann létt, því að
nef hans hafði lengi vanizt römmu
andrúmslofti í þrengslum innan
lokaðra glug-ga. Við og við bar
hann það, sem hann hélt á, upp
að Ijósinu, því að hann vildi sann-
færa sig um, að hann hefði ekki
sorf-ið of mikið — þjölin ekki
komin of djúpt.
Nóttin va-r liðin, og hani gal-
aði í garði grannans. þegar Algaut
Fyrsti þáttur
ur yfirgaf kjallarann. Andartak
stóð hann kyrr og lagði við eyr-
un. Síðan læddist hann hljóðlega
meðfram húsveggnum í hléi við
runna að lágum dyrunum og sbá-
skaut sér inn fyrir dyrastafinn.
Aftur nam hann staðar, er inn
var k-omið, og hlustaði. Ofan úr
herbe-rginu á lofti heyrðust lang-
dregnar hrotur, sem mögnuðust
og sljákkuðu til skiptis: Sá, sem
svo h-raut, svaf værurn, draumlaus
um svefni. Atkvæðamin-ni svefn-
hl-jóð heyrðust frá börnum, sem
sváfu niðri á jarðhæðinni, er öll
var eitt. herbergi. Þau runnu sam-
an við hroturnar uppi, líkt og þeg-
ar bárugjálfur við ströndina bland
ast brimgný frá útskerjum. Þeg-
ar hann hafði hlustað stundarkorfi
á þennan vitnisburð um þægileg-
ar svefnfarir allra í húsinu, réðst
hann til uppgöngu á loftið. Hann
fór sér hægt, var lengi að komast
upp og lengi að komast niður aft-
ur, því að hann varð að gæta hvers
fótm-áls síns eins og sá, er fótar
sig á mjóum streng hátt í lofti.
Stiginn var hrörlegur, og það brak-
aði í honum, ef ekki var g-ætt allr-
a-r varúðar.
Kona Algauts var vakandi, þeg-
ar hann skreið loks upp í til henn
ar.
— Hann hefu-r ekki rumskað?
hvíslaði hún.
— Nei, svaraði Algautur geisp-
andi. — Hann steinsvaf — guði sé
lof.
Síðan sofnaði hann.
—o—
Sumardag einn fyrir þrem árum
hafði Algautur komið með fólk
sitt í Brennu og setzt þar að. Hann
var Smálendingur, en kom ofan
úr Úthlíðum. Enginn hafði boð-
ið þau hjón-in velkomin. Brennu-
búar höfðu yfirleitt lagt sig fram
um að gera þeim allt sem örðug-
ast. Þetta stafaði ek-ki af því, að
þeim væri í nöp við skósmiði, og
efeki var orsökin heldur sú, að Al-
gauti væri þa-r ofaukið. Að vísu
var skósmiður í Brennu, en eng-
um var meingerð í því, þótt ha-nn
hefði h-itann í haldinu. En það
hafði fl'jótt kvisazt, að heiðursmað-
ur sá, sem keypti kofann á fjögur
hundruð k-rónur, fór erinda ann-
arra, og nálega samtímis vitnaðist
það, áð þetta var enginn annar en
oddv-itinn í Úthlíðarhreppi. Hann
hafði síðan 1-átið Algaut ganga í
kaupin.Sveitarstjórnin í Brennu lét
þegar í stað kanna, hvað á seyði
var, og sú könnun staðfesti þann
grun, sem kviknað hafði: Algautu-r
va-r blásnauður, langsoltinn eins og
lús í parru-ki, átti konu og sæg
barna, sem forsjónin ein mátti vita,
hve mörg yrðu að lokum, en hafði
ekki enn — það reyndist satt —
lent á sveitarframfæri. Brennubú-
ar þóttust sjá fram á, að Algautur
kæmi að lokum upp á þá með allt
sitt hyski. Þess vegna var skiljan-
legt, þótt honum væri ekki tekið
tveim höndum. Viðbjóðurinn hefði
ekki verið meiri, þótt sveitarskækja
hefði flutzt í bæinn. Og í raun-
inni var þetta mansal af því tagi,
sem sve-itarstjórnir brugðu fyrir
sig — að minns-ta kosti ótvíræður
nauðungarflutningur.
Enginn rétti Algauti hjálparhönd
þegar hann kom með búslóð sína,
enda þurft-u ekki margir um hana
að véla. Húsmunirn-ir voru mun
færri en börnin. Kona hélt á
minnsta barninu í fanginu, en hin
gátu klöngrazt sjálf niður úr vagn-
inum. Algautur bar inn farangur-
inn, og svo tók fólkið á sig náð-
ir. Og ekki var átroðningurinn, að
minnsta kosti fyrstu misserin. Það
bar varla við, að nokkur manneskja
leitaði til Algauts, svo ein-kennilegt
sem það var. Lá það ekki í augum
uppi, að Brennubúum sjálfum væri
hagfelldast, að Algautur gæt{ séð
sér farborða? Nei — fólkið í
Brennu hugsaði ekki þannig. Þar
kunnu menn upp á sína tíu f-ing-
ur allar þær leikreglur, sem fylgt
var i ómagastyrjöldum sveitarfé-
laga. Menn sögðu sem svo: Enn
er ár og dagur þar til Alga-utu-r
hefur unnið sér sveitfesti hjá okk-
ur, og á meðan verður Úthlíðar-
88
1 I M I N N - SUNNUDÆGSB1,AÐ