Tíminn Sunnudagsblað - 09.11.1969, Blaðsíða 20

Bjersjöhólmur. — annað alþekkt aðalsmannssetur.
berg og felldu um hann þann dóm,
að hanu væri æsingamaður, sem
raskaði ró og reglu í landinu. jafn-
vel þót; sum þeirra létu sem þau
hefðu. samúð með bændunum.
Sá, sem hóf þessar málsóknir,
hét þó Málmkvist. En Tullberg tók
að sér hina lögfræðilegu leiðsögn
eftir fá misseri, og eru í fjármála-
ráðuneyti Svía varðveitt skjöl um
leiguliðakúgunina, er hann kom á
framfæri þegar árið 1865. Meðal
þeirra býla, sem hann reyndi þá
að ná undan gósseigendum, var
jörð sú, er hann sjálfur sat. En
alimörgum árum fyrr mun hann
hafa verið farinn að gefa sig að
þessum málum, þótt ekki gegndi
hann þá forystuhlutverki, svo að
sannað verði.
Árið 1866 urðu miklar róstur í
sveitaþorpi á Skáni. Gósseigandi
einn. John Kennedy, hafði náð því
undir sig eftir langvinn málaferli,
og bændunum þótti mjög þrengj-
ast kjör sín. er hann fékk vald á
þeirn. J.eituðu bændur á náðir kon-
ungs með bænarskjal, neituðu að
inna af höndum þær kvaðir, er á
þá voru lagðar, en voru að lokum
sjötíu sviptir ábúðarrétti sínum á
einum og sama degi og hraktir
brott.
Þetta mæltist þó svo illa fyrir,
að sum blöð, og þó einkum Göte-
borgs Handels- og Sjöfartstidende,
fengu ekki orða bundizt, enda reis
nú mikil bylgja andúðar á hátterni
gósseigenda víða á Skáni. Forystu-
maðurinn var Tullberg, og þótti
þá þegar ískyggilegur leiðtogi, því
að fjölmörg blöð lögðu sig öll fram
um að sverta hann og vara bænd-
ur við því að láta hann sækja mál
eða verja.
Bændur voru þó á öðru máli.
Tullberg eignaðist marga liðsmenn
meðal þeirra, bæði og hópi karla
og kvenna. Hann hafði misst konu
sína árið 1864, en nú kom fram val
kyrja, sem gaf honum lítið eftir.
Hún hét Metta Marteinsdóttir og
átti heima í sveitaþorpi i Kristjáns-
staðarléni. Ifún gerðist svo at-
Snákatiólmur, ganvall kastalí, byggður út i vatni.
kvæðamikil, að einn jarðeig-
andinn, Arvid Posse greifi, dró
nafn hennar inn í umræður á
þingi Svía og kallaði hana þar einn
fremsta postula Tullbergs. Nafn
hennar komst líka í blöðin, þar sem
hún var berum orðum nefnd fest-
arkona Tullbergs.
En nú bar svo við, að sumarið
1868 komst Tullberg í kynni við
aðra konu, og varð þeim Mettu
það að áskilnaði. En Metta Mar-
teinsdóttir hafði ekki aðeins gengið
fram fyrir skjöldu vegna sambands
síns við Tullberg. Hún tók nú að
sér forystuna í héruðum í grennd
við Ystad. og um það bil, er Tull-
berg kvæntist konu þeirri. sem
'hann tók fram yfir hana, hélt Metta
til Stokkhólms, þar sem hún gerð-
ist málflytjandi sveitunga sinna í
stjórnarráðinu og birti í blaði
„ávarp konu til þjóðarinnar11.
Landshöfðinginn í Málmeyjarléni
á þessum árum hét von Troil, ætt-
ingi erkibiskups þess, sem skrifaði
alkunna bók um ísland á yngri ár-
um sínum. Hann hafði talsverðar
áhyggjur af ókyrrðinni meðai
bændanna og var þeim ekki vin-
veittur Sumarið 1868 samdi hann
umburðarbréf, sem átti að vara
bændur við hættunni, sem yfir
þeim vofði. Sagðist hann þá hafa
samþykkt, að sex bændur yrðu
bornir út, en fimmfcán siík mál
biðu afgreiðslu. Fimmtíu og þrjú
mál væru hafin gegn mönnum,
sem rofið hefðu byggingarsamn-
inga, en ellefu biðu afgreiðslu. 286
bændur hefðu á einu misseri reynt
að koma því fram, að þær mættu
kaupa sér kvaðir og álögur, en öll-
um verið vísað á bug. Troil kvaðst
ekki beinlínis ráða niönnum frá því
að leita fyrir sér á löglegan hátt
um afnám kvaðanna, en ryfu þeir
samninga, vofði yfir þeim ábúðar-
missir og miklir hrakningar.
Samtímis höfðu allmargir góss-
eigendur ráðið ráðum sínum, og
með tilvísun í gamlar héraðssam-
þykktir létu þeir handtaka Tull-
berg og flytja hann í fangelsi í
Málmev. Hér höfðu þeir þó verið
of bráðlátir. og sáu yfirvöld sér
ekki annað vænna en sleppa hon-
um úr haidi að því sinni.
Seint um sumarið tók von Troil
landshöfðingi .sér á hendur ferð,
og var hann utan lands næstu
mánuði. Var embættið falið skrif-
ara hans, Krok. Um svipað ieyti
jukust flokkadrættir um allan
helming og dró til tíðinda í tugum

TÍilINN
SUNNUDAGSBLAÐ