Tíminn Sunnudagsblað - 21.11.1971, Blaðsíða 16

Gulmundur Þorsteinsson frá Lundi:
Smiðurinn og hugvits-
muðurínn
Kristinn, sem hér verður sagt
frá, fæddist og ólst upp í Leirhöfn,
enda lengi síðan við þann stað
kenndur. Foreldrar hans voru
Helga Sæmundsdóttir og Kristján
Þorgrímsson, sem þar bjuggu
lengi. Helga var seinni kona Kristj-
áns, sem orðinn var roskinn, og
átti fjölda barna af fvrra hjóna-
bandi, sem þá voru iullorðin og
farin heiman.
Þeim hjónum blessaðist með
ágætum búskapur í Leirhöfn.
Kristján var hæglátur maður og
hógvær, en mikið hraustmenni og
ágætur búþegn, en Helga mikilhæf
ágætiskona. Þau eignuðust saman
sex drengi, sem um marga tugi ára
voru vel þekktir undir heitinu:
Leirhafnarbræður. Kristján virtist
enn í fullu fjöri, þegar hann féll
frá, sjötíu og sex ára gamall, og
varð lungnabólga honum að bana
sem fleiri hreystimönnum þess
tíma, á meðan engin meðul þekkt-
ust við henni.
Þá var Helga í vanda stödd með
ungu drengina sína. Fæstir sáu
önnur ráð á þeim tíma en að tvístra
heimilinu í þeim kringumstæðum.
En Helgu mun lítt hafa komið það
í hug í alvöru. Hún vildi ala sjálf
upp drengina sína, enda má full-
yrða, að í flestum greinum hefði
# Nýhöfn
orðið minni þroski þeirra en raun
varð á, ef þeir hefðu í bernsku og
æsku orðið að fara á mis við ágæta
handleiðslu hennar. Hún fékk sér
fyrst fyrir ráðsmann roskinn mann
með konu og uppkomna dóttur, og
minnir mig, að hann hefði áður
verið vinnumaður eitt ár, eða svo.
Var hann svo kyrr, þar til dreng-
irnir hennar voru færir um það
sem gjöra þurfti, og dróst það
ekki mörg ár, því snemma bar á
miklum manndómi í þeim. Það, að
þeir ólust upp svona margir sam-
an, með tiltölulega litlum aldurs-
mun, hjálpaði til þess að þeir gátu
snemma gefið sig nokkuð að því,
sem hver og einn’ var hneigðastur
fyrir, enda voru þeir allir fyrir
nokkuð sérstök viðfangsefni, auk
þeirra daglegu starfa, sem allir
urðu að hjálpast að við, svo afkom-
an væri trygg.
Kristinn var næstelztur bræðr-
anna. í honum bjó snemma hag-
leikshneigð og blundandi grúsk í
vélfræði, sem í bernsku hans var
nánast lítt þebkt hugtak hér um
slóðir. Smiðja var á bænum, og
mun hafa verið notuð til venju-
legra búþarfa, en fátt var þeirra
áhalda, sem litlum- dreng henta til
fyrstu viðfangsefna. Má heita tákn-
ræn bending um það, hvert krók-
r----——-——--------—— ------
Langri ævi merkiiegs manns
lauk 7. ágúst í sumar. Þá and-
aðist Kristinn Kristjánsson,
bóndi og járnsmiður í Nýhöfn
á Sléttu — fágætur maður, sem
ekki þarf að verja löngu máli
til að kynna beim, sem til ald-
urs eru komnir, enda verða
aðrir til þess að skrifa um
hann eftirmæli með venjulegu
sniði. Hitt finnst mér ekki
mega undan bera að skrifa um
smiðinn og hugvitsmanninn og
búa svo um hnútana, að sú
saga varðveitist, svo mikilvægu
hlutverki gegndi hann í héraði
sínu og svo mikla skuld á raun-
ar öll þjóðin honum að gjalda.
f grein þeirri, sem hér birtist,
hef ég því einskorðað mig við
smíðar hans og uppfinpingar,
og vænti ég þess, að ,Sunnu-
dagsblað Tímans skorist ekki
undan því að geyma þá sögu
á síðum sínum.
G.Þ.
KRISTINN KRISTJÁNSSON
— mynd frá æskuárunum.
ur drengsins beygðist, að þegar
hann, kornungur, fékk að fara til
Raufarhafnar með fáeina aura til
að kaupa fyrir, var það lítill renni-
bor, sem hann keypti. Með tíman-
um varð honum ljóst, að járnsmið-
u rvildi hann verða eins og Sæ-
mundur, afi hans. Fyrstu verulegu
tilraun hans í því efni mun borið
hafa að með þeim hætti, sem nú
skal greina:
Faðir hans fékk pöntunarfélagið
á Kópaskeri, sem þá var nýstofnað,
en síðar nefndist Kaupfélag Norð-
ur-Þingeyinga, til þess að útvega
sér hverfistein. Þegar hann kom,
reyndist hann óþarflega stór fyrir
sveitaheimili, en við það varð að
sitja. Fenginn var bóndi af næsta
bæ, til þess að setja upp steininn.
Bóndi smíðaði volduga grind und-
ir steininn, með stokk undir fyrir
vatnið og sæti fyrir þann, sem
lagði á, en hamraði svo í smiðjunni
úr allgildum sívalningi af strand-
járni öxul í gegnum steininn, með
þorni í gegnum miðjuna, svo ekki
snerist í, en sjálfgerðri sveif á end-
anum. Steinninn reyndist vel, ■
nema hvað örðugt var að snúa hon-
um. Þessari framkvæmd var lokið
stuttu áður en Kristján andaðist.
Ráðsmaðurinn notaði steininn tölu-
vert, og kom það á elztu drengina
og vinnukonurnar að snúa honum,
sem þótti illt verk og örðugt —
einkum ef fast var lagt á, en það
sparaði hann ekkert. Svo var Krist-
880
T ! M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ