Tíminn Sunnudagsblað - 21.11.1971, Blaðsíða 21

nefna bindindisheit og hollustu-
hætti, fegrun daglegs orðfars,
ástundun kurteisrar og drengilegr-
ar framkomu og fleira og fleira.
Guðmundur Guðmundsson gerði
meira en gefa ungmennafélögun-
um ljóðið Vormenn íslands, sem
þeir gátu dregið sér heiti af, hann
orti einnig hvatningarljóð, sem
mjög var I sama anda: Nýárshvöt
1907 með viðiaginu Einhuga fram!
„Nemum vort land að nýju,
frjálst sem fyrr,
fylkjum oss þétt um guði vígðan
hyr.
Vekjum í brjósti öldungs
æskufjör, —
eggjarnar brýnum fast á
sljóvum hjör.
Syngjum hjá barnsins vöggu
vonaljóð,
vekjum þess rækt við landið sitt
og þjóð.
Knýjum hvern annan fram á
frægðarspor,
flekklaus við hinzta kvöld sé
skjöldur vor.
Einhuga fram!“
9. Merkið stendur.
Fræðslustarfsemi hélt að sjálf-
sögðu áfram í Öxarfjarðarhéraði,
þó að Guðmundur Hjaltason hyrfi
þaðan frá störfum. Farivumsla
kom nú meira til sögunnar en áð-
ur, en jafnframt studdist kennsla
við áhuga og framtak einstakiinga,
svo sem unglingaskóli, er síðar
verður frá skýrt.
Af kennurum á fyrsta ;>g fram
á annan tug aldarinnar á þessum
slóðum, mun mestum ljóma hafa
stafað af Svöfu Þórleifsdóttur.
Hún var dóttir prestshjónanna á
Skinnastað í Öxarfirði, síra Þór-
leifs Jónssonar og frú Sesselju
Þórðardóttur, Árnasonar, prests á
Mosfelli í Mosfellssveit.
Síra Þórleifur var sérkennilegur
gáfumaður og eftirminnilegur per-
sónuleiki. Nokkuð mun hann hafa
drukkið og illa, er svo bar undir,
og skapferli hans þótti öfgakennt.
Stundum var hann svo ofsakátur
að nálgaðist tröllagalsa, en að öðr-
um þræði svo þunglyndur, að hann
var vart mönnum sinnandi. En
konan tók duttlungum hans, svo
og öðru, sem að höndum bar, með
gæflyndi og hugprýði. Hún þótti
mikil afbragðskona og myndarhús-
freyja, svo að þegar alit kom heim
og saman, kostir hjónanna og
barna þeirra, var prestssetrið önd-
vegisheimili. Fagurt er þar, víð-
sýnt og sólsælt. Erindi, sem oft var
sungið, hefst á orðunum: „Skín á
Skinnastaði. . En bæjarnafni?
var oft haft í fleirtölu, og þori ég
ebkert um það að segja, hvort rétt-
ara er: Skinnastaður eða Skinna-
staðir, fyrra nafnið hef ég séð
meira í bókum, en heyrt hið síðara
í mæltu máli norður þar.
Húsrými var allgott á Skinna-
stað, reisulegt timburhús, svo að
Svafa gat tekið nemendur heim til
sín, er hún hóf kennslu í fyrstu.
Síra Þórleifur mun hafa verið
mikill lærdómsmaður, og er álitið,
að norræn fræði hefðu verið meira
við hans hæfi en guðfræði, þó að
hann sneri sér að því að læra til
prests. Hann var mikill áhugamað-
ur'um íslenzkt mál, og á þeim
tíma, er tíðkaðist að rita je, hélt
hann þvi fram, að é væri réttari
ritháttur íslenzkrar tungu.
Einhver bar þá fram sem rök
fyrir je, að þannig væri nafnið
Jesús skrifað.
Síra Þórleifur svaraði þá hart og
snöggt:
„Hvað er að marka útlendan
andskota".
Urðu þessi ummæli hans að orð-
taki í sveitinni, því að um Þingey-
inga almennt mátti segja það sama
og karl einn, þingeyskur, sagði um
sjálfan sig: Að honum þætti gam-
an að smávegis — svona stundum.
Ekki má af þessum orðum séra
Þórleifs draga þá ályktun, að hon-
um hafi verið tamt að tala af létt-
úð um trúmál. Hins vegar minnist
ég þess ekki, að hafa heyrt frá
neinu sagt, er benti til þess, að
hann gerði sér^far um að glæða
trúarlíf sóknárbarna sinna. Ef til
vill hefur honum fundizt það sott
eins og það var. Hann var mikils
metinn sakir gáfna, lærdóms og
embættis, en þótti kynlegur kvist-
ur og vart við alþýðuskap.
í æsku varð hann fyrir áfalli,
sem mun hafa rist djúpt, stúlka
brá heiti við hann. Sú hét Sólveig.
Heyrðu menn hann stundum raula
fyrir munni sér, ef til vill þó eink-
um væri hann kenndur, þennan
húsgang, svo breyttan:
„Tólf eru á ári tunglin greið
ti! ber að þrettán renni.
Sólveig er farin sína leið,
svo sem guð bauð henni“.
Ekki er mér kunnugt um kveð-
skap síra Þórleifs utan eitt smá-
kvæði. Réttara vœri þó ef til vill
að tala um tvö erindi, því að þau
voru ort sitt í hvorí aain og leið
óratími á milli. En erindi þessi
tengdi hann hvort við annað með
sameiginlegu nafni, og gerði þann-
ig úr þeim kvæði.
Kvennalánið.
Ó, hringagná,
ó-hýr á brá,
mjög hörðu við mér baki sneri.
En fái ég líf
og fagurt víf,
mér finnst slíkt óhapp lítið geri.
26.5.1875.
Og Sólveig fór
en sorgin stór
mig sundur kvikan næstum
tætti.
Sesselja kom
og sjúkan vom
og sálarhró að mestu bætti.
1910.
Svafa Þórleifsdóttir fæddist á
Skinnastað 20. október 1886. Hún
virðist hafa hlotið dýrmætar
vöggugjafir í veganesti — gáfur og
lærdómshneigð stórbrotins föðurs
og hina farsælu greind og dagfars-
þokka mætrar móður. Henni virð-
ist, frá því að hún var kornung,
hafa verið allt á þá lund lagið að
verða forgöngukona um fræðslu-
og félagsmál, lífsþróttur hennar
var hrífandi og aflvekjandi, og hún
fékk miklu afrekað fyrir hérað
sitt á skömmum tíma. Að sjálf-
sögðu hlutu slíkri konu sem henni
að bjóðast stærri verkefni við betri
aðstöðu en föng voru á að veita
henni heima fyrir. En það hefur
lagzt í mig, að breyting á heimil-
ishögum við fráfall föður hennar
1911, og önnur einkamál, hafi vald-
ið miklu um, að hún hvarf svo
skjótt frá heillandi starfi í átt! g-
unum, frá ástsæld, trausti og að-
dáun, sem reifaði nafnið Svafa Þór-
leifsdóttir sólbjarma og heiðvindi.
Ekki er ólíklegt, að Svafa hafi
eitthvað notið tilsagnar Guðmund-
ar Hjaltasonar, hún mun hafa ver-
ið á ellefta ári, er hann hætti
kennslu í Öxarfirði. En hvernig
sem heimanámi Svöfu Þórleifsdótt-
ur hefur verið hagað, hefur hún
þótt fær um að taka að sér barna-
kennslu í sveit sinni nítján ára.
Mér vitanlega hefur hún þá aðeins
farið að heiman frá sér einn vet-
ur, heilan til náms, og þá að
itMINN
SUNNUDAGSBLAÐ
885