Tíminn Sunnudagsblað - 28.04.1973, Blaðsíða 7

Þetta er blágæsin, sem tlýgur trá Mexlkó-flóa til heimskautsins til þess að verpa.
Leiðangurinn aflaði sér vitneskju
um þetta allt, er hann sigldi norður
með Arctic, birgðaskipi, sem Kanada-
stjórnin sendi árlega til hinna norð-
lægu héraða.
Með skipinu voru embættismenn frá
stjórninni og lögregluþjónar, sem áttu
að leysa af konunglega lögreglumenn i
hinum norðlægu héröðum. Einnig voru
með nokkrir trúboðar og nauðsynjar
til heils árs handa þessum norðlægu
ibúum.
A hverjum stað, þar sem skipið kom
við á ferðinni, spurðist Saper fyrir hjá
kaupmönnum, á lögreglustöðvunum
og trúboðsskólunum. Hann gekk á
milli hvitra manna og Eskimóa, en
enginn gat sagt honum neitt um
blágæsina.
Þeir höfðu ekki séð hana og vissu
ekki, hvernig hún leit út, og þvi siður
hvar hún verpti, en skeð gat, að ein-
hver annar þjóðflokkur inni i landinu
vissi það. Þannig gengu eftir-
grennslanir i hverjum einasta stað,
sem skipið kom til, en þeir voru flestir
við strönd Atlantshagsins.
f bakaleiðinni til Sydney i Nova
Scotia lagðist Arctic i Cumberlands-
sundið á Baffinseyjum, þvi það átti að
setja upp nýja lögreglustöð i Pangnir-
tung.
Mitt i erfiðleikunum við að setja upp
nýja stöð, fylgdi það einnig með að
reisa þarna nýja bústaði, áður en
veturinn legðist að, losa þarna mat til
heils árs og taka manntal hjá ibúunum
i námunda við ströndina og á þessum
tima fannst eitt spor i áttina til
blágæsarinnar.
Nokkrir ibúar við Cumberlands-
sundið höfðu heyrt um blágæsina,
„Runaviken,” eins og Eskimóar kalla
hana. Þar uppgötvaðist, að nokkrir
aldraðir ibúar i Nýlendunni við
Nettillingvatnið, höfðu séð hana, en
Eskimóar höfðu ekki verið i námunda
við þetta vatn i mörg ár, þvi hrein-
dýrin, sem þeir lifðu á, höfðu algerlega
horfið af þessum slóðum.
Þarna var þó spor, og þegar Sapes
hafði fengið þessar upplýsingar, fór
hann um borð i Arctic og sneri aftur til
Ottawa.
Þar gaf hann skýrslu, keypti út-
búnað til ferðarinnar og kynnti sér
allt, sem auðið var um landið og þá
ekki siður um blágæsina og ferðir
hennar.
Næsta vor sigldi hann á stað til
Pangingtung með þá áætlun að vera
burtu i 2 ár. Fuglaveiðar i hinum
ókönnuðu heimskautahéruðum
kerfjast mikils undirbúnings og
margra leiðangra til að búa sig undir
sumarferðina.
Allan veturinn var Sapes á ferðinni,
hann fór hvern rannsóknar-
leiðangurinn eftir annan og reisti
forðahús á nokkrum stöðum. Stundum
var hann á bátum, stundum með einn
þarlendan mann og nokkra hunda.
Aðra stundina fór h'ann með marga
menn og 30 til 40 hunda.
Þessi héruð voru svo að segja
ókönnuð, fjöllótt og stormasöm. Þarna
var Sapes framan af vetrinum og bjó
sig að öllu leyti undir þaö að kanna um
sumarið i kringum Nettellingvatnið,
þar sem hann hafði rétt til blágæsar-
innar. Þetta var ekki léttur áfangi.
Hann byrjaði ferðina Depotis i
Janúarmánuði i 30 st. frosti.
Farangurinn var um 500 kg af matvæl-
um og öðrum nauðsynjum. Þetta varð
hann að selflytja með mönnum sinum
og hundum yfir hinar stóru ishæðir og
stundum varð að lyfta þessu lóðrétt
upp i 30 m hæð, og á einum km. varð
kannske að lyfta samtals 100 metra.
Það varð að rifa af sleðanum stykki
fyrir stykki og bera á bakinu upp að
tröppum, sem voru höggnar i isvegg-
ina. Fyrst voru hundarnir dregnir upp
og siðan sleðarnir, og uppi var svo
vont yfirferðar, að spenna varð 4
hunda fyrir hvern sleða.
Sapes smiðaði nú 18 feta langan
pramma, sem einnig mátti nota fyrir
sleða. Hann var svo dreginn á stað yfir
ishæðirnar og i gegnum bráðnandi
snjó og is i marz og april.
Sleðinn var svo þungur, að bæði
hundar og menn sukku hálfa alin við
að draga hann. Það versta var þó, að
vatn var undir. Við það myndaðist
tviskinnugur, og þegar frost
minnkuðu, brotnaði niður úr yfirisn-
um.
Sumarið kom. Isinn á Nettillings-
vatninu var 7 feta þykkur. Fyrst þegar
kom fram i ágúst, fór hann að hverfa á
blettum.
Það gerði harðar stormhrinur með
köflum svo að hættulegt varð að nota
sleðann. En þrátt fyrir þetta var
Nettillingsvatn og umhverfi þess
rannsakað af mikilli alúð. Hér fundust
ævagömul grjóthús. sem Eskimóar
höfðu byggt og með öllu var ókunnugt
um. Sagnir og munnmæli um þessa
ibúa eru i nokkurs konar þjóðsögum
meðal núlifandi Eskimóa.
Fundust minjar eftir blágæsina,
ekki i hreiðrum, eggjum eða dauðum
fuglum, heldur i nokkurs konar
birðingum, sem hinir þarlendu menn
höfðu búið til og tælt fuglinn inn I,
siðan var girðingin felld saman og
fuglinn sleginn i hel. Veturinn bar að
garði aftur, og nú lagði Sapes á stað
Sunnudagsbiaö Timans
367