Morgunblaðið - 06.05.2004, Side 30

DAGLEGT LÍF
30 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
SKÁLHOLT var höfuðstaður ís-
lands í 700 ár, þar hafa staðið tíu
kirkjur, allar á sama stað. Þar er
einnig fræðslusetur sem á rætur
að rekja til 11. aldar.
Skálholtsskóli er nú mennta- og
menningarsetur þjóðkirkjunnar.
Hann starfar á grunni skólahefðar
í Skálholti og norrænnar lýðhá-
skólahefðar. „Hann var einn helsti
og elsti skóli landsins,“ segir sr.
Bernharður Guðmundsson rektor
Skálholtsskóla, „hingað komu pilt-
ar af öllum landshornum og dvöldu
í sex ár.“
Fornleifauppgröftur sem nú
stendur yfir í Skálholti hefur varp-
að nýju ljósi á lífið í Skálholti. Í
skólanum er nú sýning þar sem
hægt að fræðast um rannsóknina,
sjá gripi sem komið hafa í ljós við
uppgröftinn og lesa sér til um dag-
legt líf skólapilta þar fyrr á öldum.
Eftir siðbreytingu voru þar yf-
irleitt 30–40 piltar.
Skálholtsskóli var fluttur til
Reykjavíkur og varð Bessastaða-
skóli sem síðar varð Mennta-
skólinn í Reykjavík.
Gisting fyrir u.þ.b. 70 manns
Skólinn var endurreistur í Skál-
holti sem lýðskóli árið 1973. Lýð-
skólinn var starfræktur til ársins
1992 en var þá breytt í mennta- og
menningarsetur kirkjunnar.
„Núna er skólinn ekki með
bekkjarkerfi, heldur eru hér hald-
in námskeið,“ segir Bernharður og
er aðallega um að ræða kirkjulegt
starf, fermingarfræðslu, kóra-
námskeið, kyrrðardaga, tónlistar-
æfingar og -viðburðir, ráðstefnur
og fleira.
„Við höldum ráðstefnur hér í
samvinnu við aðra t.d. Sið-
fræðistofnun, og standa þær 2–3
daga í senn,“ segir Bernharður.
Hann nefnir einnig samræðudaga
fyrir eldri borgara, einir slíkir
voru um áhrif fjölmiðla á sjálfs-
mynd aldraðra.
Stofnanir og félög hafa gjarnan
nýtt sér þá góðu aðstöðu sem er í
Skálholtsskóla. Í skólanum eru
fræðslu og ráðstefnusalir sem
rúma um 80 manns en má skipta í
þrjá minni sali, matsalurinn með
bókakaffi rúmar 120 manns, vist-
leg setustofa er með arin og sjón-
varpi. Í skólanum eru 36 gistirými
auk gistiaðstöðu fyrir 35 í öðrum
húsakynnum staðarins.
Áhrif sögunnar á umræður
Bernharður segir gesti iðulega
lofa kyrrðina í Skálholti og einnig
hina sögulegu vídd sem þar sé að
finna. „Það virðist hjálpa mörgum
til að greina að aðalatriði og auka-
atriði. „Þá geta fundagestir sótt
hinar fornu tíðagjörðir í Skálholts-
kirkju og skynjað tengsl sögunnar
og samtímans,“ segir hann.
Bernharður vitnar í eina ráð-
stefnu. Honum er minnisstætt að
þegar lokaorðin voru flutt að varp-
að var upp mynd af ísjaka til að
leggja áherslu á röksemd um að
ennþá sæju menn aðeins 10% af
heildarmyndinni, líkt og sæist af
ísjaka í hafi. „Þá sagði einn fund-
armanna: „En tókuð þið eftir því
að við þurftum á kyrrðinni hér í
Skálholti að halda til að skilja
þetta.“ hefur Bernharður eftir.
Skálholt er einnig vinsælt meðal
ferðamanna, erlendra sem inn-
lendra. Skálholtsskóli er opinn allt
árið og þar er hægt að fá gistingu
og veitingar. Bernharður segir að
listamenn og fræðimenn fái þar
gjarnan inni til að skrifa verk sín.
Þá eru sífelldar sýningar í skól-
anum á verkum myndlistarmanna.
Allar helgar bókaðar
Markmið starfseminnar er m.a.
að efla kristna trú í samfélaginu
með fræðslu. Starfið gengur vel.
Nær allar helgar þetta árið eru
bókaðar, enda fer vel um fólk og
staðurinn hefur spurst vel út.
Skálholtsskóli getur boðið upp á
ýmislegt sem ekki er á hverju
strái, t.d. miðaldakvöldverð í anda
Þorláks biskups helga. Hann er
gerður eftir elsta matreiðsluriti
sem þekkt er á norðanverðri evr-
ópu. Einnig er þar haldið kaffiboð
að hætti Valgerðar biskupsfrúar
með uppskriftum sem eru frá lok-
um 18. aldar.
Nytjajurtir og tónleikar
Annað sem nefna má er sýn-
isgarður nytjajurta sem talið er að
hafi verið ræktaðar í Skálholti á
liðnum öldum. Einnig eru í garð-
inum algengar íslenskrar villijurtir
sem safnað var til nytja fyrrum.
Ingólfur Guðnason garðyrkjubóndi
hefur umsjón með garðinum.
Sumartónleikar í Skálholts-
kirkju hafa verið haldnir óslitið frá
árinu 1975. Tónlistarhátíðin stend-
ur yfir um 5 vikur á hverju sumri.
„Flytjendur koma á mánudögum,
oft með fjölskyldum sínum, og eru
að æfa alla vikuna og spila svo á
laugar- og sunnudögum,“ segir
Bernharður. Helga Ingólfsdóttir
hefur verið listrænn stjórnandi
tónleikanna öll árin þrjátíu.
Bernharður Guðmundson hefur
verið rektor skólans frá 1. ágúst
2001, en rektor er ráðinn í fimm
ár. Starfið er margþætt og segir
hann alla velkomna. „Ég vil að
fólk finni sig hér heima og geti
notið þess að vera hér,“ segir hann
og bendir á Skálholt sé ekki nema
í 90 km fjarlægð frá Reykjavík.
 MENNTUN
Að efla trú með fræðslu
Morgunblaðið/Árni Torfason
Elsti skólinn: Fornleifauppgröftur sem nú stendur yfir í Skálholti hefur
varpað nýju ljósi á skólalífið í Skálholti.
Miðaldakvöldverður og
kaffiboð frá 18. öld eru
vinsæl í Skálholtsskóla
ásamt margvíslegum
námskeiðum og ráð-
stefnum í sögulegu um-
hverfi og samhengi.
Námskeið: „Við höldum t.d. ráð-
stefnur og námskeið hér í samvinnu
við aðra,“ segir Bernharður.
AFI OG amma hafa nú bæst í hóp
brosandi barbífjölskyldunnar frá
leikfangaframleiðandanum Mattel.
Það nýjasta á markaðnum frá Matt-
el er serían „Happy family“ undir
merkjum Barbie. Mamman Midge
og pabbinn Allan eiga von á öðru
barni sínu en Nikki fæddist í fyrra.
Í tengslum við ársafmæli hennar
var ömmu og afa nú bætt í hópinn.
Að því er fram kemur á vef Berl-
ingske Tidende taka raunverulegar
ömmur og afar brúðunum opnum
örmum og kaupa þær til gjafa. Nic-
olai Lindhardt, yfirmaður Mattel í
Danmörku, segir að mömmuleikur
sé vinsælasti leikurinn hjá yngstu
stelpunum og að afi og amma geti
nú líka verið með í leiknum.
Barbíamma
og -afi
 LEIKFÖNG

Að standa fyrir námskeiðum fyrir starfsfólk kirkjunnar, í sam-
vinnu við guðfræðideild, fræðsludeild, söngmálastjóra, prestaköll og
prófastsdæmi. Að veita aðstöðu fyrir námskeið á vegum ýmissa aðila.
Að hýsa ráðstefnur og málþing um kirkjuleg og trúarleg efni (og um
önnur efni eftir því sem pláss leyfir). Að standa fyrir opnum fyr-
irlestrum og námskeiðum fyrir almenning um ýmis efni. Að standa
fyrir ráðstefnum um málefni sem brenna á kirkju og samfélagi hverju
sinni.

Að standa fyrir kyrrðardögum og öðrum samverum til hvíldar,
endurnæringar og trúarlegrar uppbyggingar.

Að þjóna gestum Skálholtsstaðar eftir því sem þurfa þykir og pláss
leyfir með sölu veitinga og gistingar.

Að taka þátt í menntun presta í sambandi við starfsþjálfun kandí-
data og með endurmenntunarnámskeiðum fyrir presta í starfi.
Stefna Skálholtsskóla
TENGLAR
..............................................
http://www.skalholt.is/skoli/
index.htm
guhe@mbl.is
UMHVERFISSTOFNUN segir að ein-
staklingum sem eru með glútenóþol eða
fæðuofnæmi sé „ekki óhætt“ að borða mat-
vöru með speltmjöli.
„Einstaklingum sem eru með glútenóþol
eða hveitiofnæmi er ekki óhætt að borða
speldi (spelt)
Speldi er forn hveititegund (triticum
spelta) og hefur notið nokkurra vinsælda
undanfarið sem heilsufæði. Í kjölfarið hefur
sá misskilningur komist á kreik að speldi
henti fólki sem þarf að forðast glúten.
Glútenóþol (Celiac-sjúkdómur) er þarma-
sjúkdómur og veldur ævilöngu óþoli gegn
próteini sem kallað er glúten. Þetta prótein
er að finna í hveiti, speldi, rúgi, byggi og
höfrum.
Eins og áður segir er speldi forn hveiti-
tegund sem inniheldur sömu prótein og
finnast í venjulegu hveiti. Einstaklingar
með glútenóþol geta oft borðað matvæli
sem innihalda glúten án þess að verða varir
við einkenni sjúkdómsins og getur liðið
langur tími áður en neysla á korni sem inni-
heldur glúten veldur einkennum glúten-
óþols.
Sjúkdómurinn getur birst fólki á öllum
aldri og einkenni hans eru oft ólík eftir því
á hvaða aldri fólk fær sjúkdóminn. Ein-
kennin geta verið loftgangur, þunnar hægð-
ir og vannæring (getur hamlað vexti hjá
börnum). Önnur einkenni geta verið hægða-
tregða, blóðleysi, liðverkir og þyngdartap.
Glútenóþol er staðfest með blóðprufu og
vefsýni frá þörmum,“ segir Umhverf-
isstofnun.
Ensk og dönsk heiti yfir korntegundir
sem innihalda glúten
hveiti (danska: hvede, enska: wheat)
speldi (danska: spelt, enska: spelt)
rúgur (danska: rug, enska: rye)
bygg (danska: byg, enska: barley)
hafrar (danska: havre, enska: oats)
Nánari upplýsingar: http://www.foede-
vareallergi.dk/Fakta_om_foedevareallergi/
Glutenintolerans_Coliaki/Spelt_coeliaki.htm
Speltmjöl ekki undanþegið glútenóþoli
 HEILSA
Morgunblaðið/Kristinn
ÞEIR sem eru tímabundnir ættu að
geta glaðst yfir nýjung sem ætlað er
að sameina tvö tímafrek verkefni
sem margir neyðast til að sinna
nokkrum sinnum í viku: líkamsrækt
og innkaupaferð í stórmarkaðinn.
Þýskt fyrirtæki hefur hannað inn-
kaupakerru sem getur jafnframt
þjónað sem æfingatæki. Unnt er að
stilla hve erfitt skuli vera að ýta
kerrunni áfram og reyna þannig á
vöðva í fótleggjum, handleggjum og
maga. Í handfangi kerrunnar er
einnig búnaður til að mæla tíma,
vegalengd, hjartslátt og fjölda hita-
eininga sem eytt er við áreynsluna.
Prufueintak af hinni heilsu-
samlegu innkaupakerru var nýlega
tekið í notkun í verslun Tesco-
keðjunnar í Kensington í Lund-
únum. Blaðamaður Evening Stand-
ard eyddi að sögn blaðsins 280 hita-
einingum í dæmigerðri innkaupa-
ferð þar sem hann gekk um 800
metra eftir göngum verslunarinnar.
Að sögn talsmanns Tesco verður
leitast við að hafa þrjár til fimm slík-
ar kerrur í hverri verslun ef við-
brögð viðskiptavina verða jákvæð.
Líkamsrækt
við innkaupin
 HEILSA