Morgunblaðið - 06.05.2004, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Haraldur Blöndalhæstaréttarlög-
maður var fæddur í
Reykjavík 6. júlí
1946. Hann lést 14.
apríl síðastliðinn og
var honum sungin
sálumessa í Krists-
kirkju í Landakoti
23. apríl.
Vorið 2000 vorum við
Guðrún í Róm um fjög-
urra mánaða skeið að
störfum fyrir FAO –
Matvæla og landbúnað-
arstofnun Sameinuðu
þjóðanna.
Eins og nærri má geta var þá mik-
ið um að vera í Vatíkaninu. Ekki að-
eins þúsaldarskipti heldur og mikið
fyrirgefningarár hjá kaþólsku kirkj-
unni og Jóhannes Páll páfi baðst fyr-
irgefningar í bak og fyrir á öllum
liðnum misgjörðum hennar og fannst
mörgum sanntrúuðum kaþólikkan-
um nóg um játningar hans. Meðal
annarra bað hann gyðinga fyrirgefn-
ingar – gott ef hann bað ekki Islam
afsökunar á krossferðunum. Sjálfur
stýrði hann miklum messum á Pét-
urstorginu þar sem tugir þúsunda
manna voru samankomnir.
Okkur fjölskyldunni varð tíðförult
í Vatíkanið þetta vor og áttum þar
góðar stundir í Péturskirkjunni.
Fljótlega komumst við á snoðir um
að við Péturstorgið voru til sölu af-
látsbréf, sem veittu mönnum lausn
frá öllum sínum syndum, drýgðum
jafnt sem ódrýgðum.
Nú datt okkur í hug, að það gæti
komið sér vel fyrir Halla Blöndal, vin
okkar og náfrænda Guðrúnar, að
eignast svonalagað. Ekki reyndist
það þó auðsótt fyrir mótmælendur
að komast yfir slíkt skjal. Fyrir
þurfti að liggja að viðkomandi synd-
ari væri góður kaþólikki. En kardín-
álarnir tóku þó að sér að sannreyna
þetta. Þremur vikum seinna lá fyrir
vottorð um að Halli væri sanntrúað-
ur, í góðu standi í söfnuði sínum og í
fullri sátt við guð og menn.
Eftir heimkomuna færði ég Halla
aflátsbréfið við hátíðlega athöfn í
„old boys“ klúbbi okkar sem um ára-
bil hefur komið saman reglulega yfir
góðum mat og einni kollu af öli – eða
tveimur kannski. Þetta var skraut-
ritað skjal á klassískri latínu vafið
upp á kefli eins og sæmir skjölum af
guðlegum uppruna.
Er svo ekki að orðlengja það að
Halli sendi okkur skeyti í haust til
Ástralíu um að hann hefði greinst
með krabbamein en hefði góðar von-
ir um að geta með aðstoð læknavís-
indanna átt lengra líf fyrir höndum.
Eftir heimkomuna bar hann undir
mig í síma síðustu greinina sem hann
skrifaði í Morgunblaðið og fjallaði
um ríkisráðið í stjórnskipaninni.
Skörp athugasemd eins og hans var
jafnan von og vísa. Við ráðgerðum að
hittast og ræða saman um heima-
stjórnartímabilið og hlutverk Land-
varnarmanna í stjórnmálum þess
tíma, en um það var hann margfróð-
ur og lumaði á ýmsum atvikasögum,
sem og um samtíma okkar, eins og
allir kunningjar hans vita. Krabbinn
varð þó fljótvirkari en hann hélt og
ég náði aðeins að eiga með honum
stutta stund á Landspítalanum áður
en hann var allur og var þá Bleik
brugðið. Þessi snöggu umskipti urðu
til þess að mér varð tregt tungu að
hræra til að mæla eftir hann, eins og
ég hefði viljað, og stílvopn laust í
höndum.
Athöfnin í kirkju Krists í Landa-
koti er og verður mér og öðrum
minnisstæð, svo og erfidrykkjan í
gamla Sjálfstæðishúsinu við Austur-
völl. Ég veit að Halla mundi hafa lík-
að að sjá þar gamla komma bergja á
kaffi úr bollum merktum fálka
Flokksins og saman sitja við borð
dómara hæstaréttar og ýmsa skjól-
stæðinga Halla sem honum hafði
gengið misvel að forða frá Hrauninu.
Svo mikið er víst að einlægir syrgj-
endur Halla voru gott þversnið þess
samfélags sem hann lifði og hrærðist
í og þekkti flestum mönnum betur.
En svo gerðist atvik
sem varð til þess að rit-
stífla mín brast og varð
kveikja að þessum lín-
um.
Ég vaknaði að
morgni hins 30. apríl
syngjandi sæll og glað-
ur og raulandi fyrir
munni mér „Bjössi, ó
Bjössi, því ertu svona
breyttur?“, texta, sem
Halli hafði með vinum
sínum ort á skólaárun-
um fyrir norðan og vís-
aði til sameiginlegs
vinar okkar Björns
Jónssonar alþingismanns og forseta
ASÍ, við alkunnugt dægurlag frá
seinni hluta 19. aldar. Nýdreymdur
draumur stóð mér ferskur fyrir hug-
skotssjónum. Mig hafði dreymt
Halla í fullu fjöri, unglegan með
snyrt yfirvararskeggið í snjóhvítri,
nýstraujaðri skyrtu; þverslaufan á
sínum stað, glampi í augum. Hann
segir: „Viltu ekki líta á nýju húsa-
kynnin mín?“ Ég var nú aldeilis til í
það. Leiðir hann mig svo í þakhýsi
nokkurt, sem byggt var úr gleri og
álprófílum og minnti mig nokkuð á
turninn á fyrrum höfuðstöðvum SÍS
á Kirkjusandi, sem nú hýsa aðal-
stöðvar Íslandsbanka og Sjóvá-al-
mennra. Það var portbyggt og geysi-
hátt til lofts og vítt til veggja. Húsið
sjálft gnæfði yfir mikla borg og sást
víðs vegar yfir rauð þök lágreistra
húsa frá liðnum öldum. Handan
endimarka borgarinnar tóku við
grösugar og búsældarlegar sveitir,
þar sem bleikir hveitiakrar bylgjuð-
ust í vorgolunni. (Eftir á að hyggja
ekki svo ólíkt útsýninu af kúplinum á
Péturskirkjunni í Róm).
„Þegar ég kom hingað,“ sagði
Halli, „átti ég kost á að fá ókeypis
heimavist. En þegar ég sá þessa íbúð
kaus ég hana miklu frekar heldur en
að kúldrast í þrengslum á heimavist-
inni og verða að hlíta einhverjum
smásmugulegum reglum um inni-
veru og hegðun, enda hafði ég þénað
vel í hvalskurðinum á síðustu vertíð
og hafði vel efni á þessu.“ Að þessu
mæltu hellti hann í glas af bjór fyrir
okkur og með stríðnisbrosið sitt á
vör hóf hann upp raustina: „Ó Bjössi,
ó Bjössi“; og við það vaknaði ég raul-
andi.
- Nú er ég alinn upp við það, að
góðum mótmælendasið, að því
lægsta af allri lágkúru kaþólsku
kirkjunnar hafi verið náð á sínum
tíma með braski á fyrirgefningu
guðs sem Lúther fordæmdi hart. En
ég verð að segja, að ég er ekki lengur
jafn sannfærður og þegar mér var
talin trú um þetta barni. Í því eina
tilfelli sem ég þekki persónulega
virðist þetta svínvirka.
Ekki man ég til þess að Halli bæði
mig í draumi þessum fyrir neinar
kveðjur, en með því að birta draum-
inn hér, vil ég segja aðstandendum
hans, að fyrir því finnst mér fjall-
grimm vissa að vistaskiptin hafi orð-
ið honum góð. Meira þori ég ekki að
fullyrða.
Pax vobiscum.
Ólafur Hannibalsson.
Menn eru ekki miklir bógar þegar
þeir fara að heiman sextán ára gaml-
ir og byrja í nýjum skóla á nýjum
stað. Við skólasetningu Menntaskól-
ans á Akureyri gekk ég einn að dyr-
um skólans en á tröppunum ávarpaði
mig mjósleginn strákur, álíka dökk-
ur og ég þá var. Hann spurði með
hálfgerðum þjósti hvort ég væri ekki
örugglega hernámsandstæðingur.
Þegar ég hafði fullvissað spyrjand-
ann um að svo væri, tókum við hvor
um axlir annars og gengum saman
inn ganginn á sal og höfðum þar með
stuðning hvor af öðrum á leiðinni inn
í nýtt umhverfi og ókunnar aðstæð-
ur.
Þetta var Haraldur Blöndal og
næstu fjóra veturna leið ekki sá dag-
ur að við hittumst ekki. Að stúdents-
prófi loknu lá leið okkar beggja í lög-
fræðideild Háskóla Íslands en
þangað hafði hann fyrir löngu ákveð-
ið að fara. Síðan höfum við starfað á
sama vettvangi í áratugi og samband
okkar haldist alla tíð.
Ungt fólk sem er fjarri fjölskyldu
sinni og býr á heimavist til lengri eða
skemmri tíma kynnist ótrúlega vel
og myndar oft mikil tengsl sín á milli.
Það þarf ekki endilega að vera vin-
átta í þröngum skilningi þess orðs
heldur einskonar óskilgreint sam-
band sem fremur má jafna til
bræðralags. Þannig var farið um
okkur Harald Blöndal. Þau tengsl
sem mynduðust á tröppum MA
haustið 1962 rofnuðu aldrei og við
vissum báðir að við gátum leitað hvor
til annars með öll mál, bæði persónu-
leg og af öðrum toga.
Starfsvettvangur okkar var sá
sami og mér sýnist eftir fljótlega
talningu að Haraldur hafi flutt vel á
annað hundrað mál fyrir Hæstarétti
Íslands. Við hittumst ekki oft í rétt-
arsal en áttum þó ýmis samskipti í
okkar starfi. Eitt sinn tókumst við
hressilega á í máli er varðaði sovéskt
flutningaskip, sem tók niðri í höfn-
inni í Siglufirði og siglfirskt skip dró
á flot. Haraldur var fyrir Siglfirð-
ingana, sem vildu björgunarlaun, en
ég fyrir Sovétríkin, sem ekkert vildu
borga og fannst Haraldi hálf öf-
ugsnúið að ég tæki málsvari sovéts-
ins gegn minni eigin heimabyggð.
Hann gat þó sætt sig við þá skýringu
mína að hér áður og fyrr hefði stór
hluti Siglfirðinga haft Sovétríkin
sem sitt föðurland. Málinu lauk með
sátt sem átti að greiða innan mán-
aðar frá undirskrift. Á þeim mánuði
hrundu Sovétríkin og eigum við því
báðir enn inni fé hjá þessu fyrrver-
andi stórveldi. Seinast vorum við fyr-
ir nokkrum misserum samherjar í
Hæstarétti í vörn fyrir stráka sem
höfðu kastað bensínsprengju í amer-
íska sendiráðið. Haraldur flutti það
mál vel og var rækilega undirbúinn.
Móðir Haraldar var af hinni vold-
ugu Engeyjarætt og hann var stoltur
af þeirri ætt og fylgdi Sjálfstæðis-
flokknum að málum eins og frænd-
garður hans. Samt togaði það í hann
að faðir hans var einn af fyrstu fé-
lögum Kommúnistaflokks Íslands og
samherji og vinur Einars Olgeirs-
sonar. Ég held að sú fortíð hafi ráðið
því að Haraldur var, a.m.k. um sinn,
hernámsandstæðingur, andstæðing-
ur Kanasjónvarpsins og studdi ýmis
sjónarmið vinstri manna, aðallega
þau sem voru með þjóðlega ívafinu
og hann vildi helst ekki vera í fé-
lagsskap annarra en vinstri manna
og pólitískra andstæðinga. Hann
hafði líka áhyggjur af uppgangi svo-
nefndra frjálshyggjumanna í Sjálf-
stæðisflokknum og taldi þá spilla
fyrir flokknum.
Haraldur var mikil félagsvera,
skemmtilegur og fundvísari á aðra
fleti á málunum en flestir aðrir.
Hann lét mikið að sér kveða í sam-
tölum og skoðanaskiptum á ýmsum
stöðum í 101 Reykjavík þar sem ég
veit að hans er sárt saknað. Hann var
aldrei leiðinlegur með víni.
Ég votta ástvinum Haraldar mína
dýpstu samúð.
Farðu vel, kollega og skólabróðir.
Sigurmar Albertsson.
Við Haraldur Blöndal áttum sam-
starf um mörg ár. Fyrst í Hvalstöð-
inni, síðan sem fulltrúar á málflutn-
ingsskrifstofu föður míns, Ágústar
Fjeldsted, bróður Haraldar, Bene-
dikts Blöndal, og Hákonar Árnason-
ar, og rákum síðan skrifstofu saman
um árabil. Mér hefur fundist það
frekar kostur, að lífið þurfi ekki allt-
af að ganga eftir hefðbundnum lín-
um, og hafði því aldrei á móti því, að
Haraldur léti það eftir listrænum
þáttum í eðli sínu, að feta ekki að öllu
leyti venjubundnar slóðir í starfi sínu
og lífi, en allt var það innan rammans
hvað mig snerti. Það mun ekki fjarri
að segja, að það sé ekki allt of mikið
rúm fyrir listina í hefðbundnum mál-
flutningsstörfum, en Haraldi fórust
þau þó vel úr hendi, og munu margir
kollegar og dómarar minnast
skemmtilegra tilþrifa hans á því
sviði. Þjóðmálin með sögulegu ívafi
var það svið, sem Haraldur hafði
mestan áhuga á, og þar kom hann við
sögu meira og minna alla tíð. Þó skrif
hans og sjónarhorn kynnu stundum
að falla utan hefðbundins, vöktu þau
ætíð athygli og umræðu. Eftir að
hann veiktist sagðist hann gjarna, ef
úr rættist, mundu vilja snúa sér enn
frekar að skrifum, en því miður verð-
ur það ekki. Eftir lifa minningar um
margt feikivel gert, mikilhæfan
mann og góðan dreng, sem ætíð var
jákvæður og falslaus í öllum sam-
skiptum. Ég þakka Haraldi ánægju-
lega samfylgd, sem aldrei bar
skugga á, og sendi fjölskyldu hans
innilegustu samúðarkveðjur.
Skúli Th. Fjeldsted hrl.
Bæjarlífið verður einhvern veginn
tómlegra þegar maður á ekki lengur
von á því að sjá Harald Blöndal
ganga hnarreistan og aðsópsmikinn
um götur og njóta samræðna við
hann. Með fráfalli hans er stórt
skarð höggvið í hóp þeirra sem lífga
upp á og auðga Miðbæinn.
Frá því ég man eftir mér var Har-
aldur fjölskylduvinur á heimili mínu
en síðar kynntumst við betur á öðr-
um vettvangi. Á menntaskólaárun-
um þótti okkur skólapiltum fátt
skemmtilegra en að rölta niður í
Miðbæ, setjast inn á kaffihús eða krá
og leysa lífsins gátu. Haraldur og gaf
sig oft á tal við okkur, rúmlega helm-
ingi yngri skólapilta. Hispursleysið
var aðalsmerki hans og beindi hann
oft spurningum um hin fjölbreytileg-
ustu efni til okkar alveg formála-
laust. Umræðuefnið gat verið um
hvað sem var; pólitík, sagnfræði,
skólahald eða blanda af þessu öllu.
Samtal við Halla var ætíð ávísun á
skemmtun og fróðleik.
Á landsfundum Sjálfstæðisflokks-
ins kunni Haraldur best við sig í hópi
ungra sjálfstæðismanna. Tók hann
virkan þátt í umræðum og var mikill
málafylgjumaður. Haraldur hafði
andstyggð á allri lognmollu, var mik-
ill gleðimaður og taldi hóf best í hófi.
Haraldur sýndi jafnan snilldar-
takta hvort sem var í ræðu eða riti.
Greinar hans báru þekkingu hans og
gamansemi vel vitni en undirtónninn
var oft alvarlegur og vakti marga til
umhugsunar. Ekki var hægt að telja
hann orðvaran en þótt kaldhæðnin
væri sjaldan skammt undan duldist
engum að Haraldur var sannur
mannvinur og bar hag þeirra, sem
minna mega sín, mjög fyrir brjósti.
Haraldur gegndi mörgum trúnað-
arstörfum fyrir Reykjavíkurborg
þar sem starfskraftar hans og mann-
legt innsæi komu að góðum notum.
Sat hann í framtalsnefnd Reykjavík-
ur um 22 ára skeið og greiddi þar
götu fjölmargra borgarbúa sem áttu
um sárt að binda. Eftir að ég hóf af-
skipti af borgarmálum komst ég
brátt að því að ekki þurfti að hafa
meiri áhyggjur ef máli skjólstæðings
var vísað til Haralds. Ef neyð var
fyrir hendi mátti treysta því að hann
kom viðkomandi í örugga höfn.
Haraldur var varaborgarfulltrúi
og formaður umferðarnefndar
Reykjavíkur frá 1986-1994. Góður
árangur náðist í umferðaröryggis-
málum á þessu tímabili og fækkaði
banaslysum og öðrum alvarlegum
umferðarslysum verulega. Undir
stjórn Haralds var mikil áhersla lögð
á að skrá slysastaði og greina orsakir
umferðarslysa en þessar upplýsing-
ar síðan notaðar með markvissum
hætti til að draga úr slysahættu á
viðkomandi stöðum með ýmsum að-
gerðum. Á þessum tíma var sá
grunnur lagður í umferðaröryggis-
málum sem enn er byggt á hjá
Reykjavíkurborg.
Eftir að ég hóf störf að borgarmál-
um þáði ég mörg góð ráð og hvatn-
ingu frá Haraldi, ekki síst í umferð-
armálum og verð ég ævinlega
þakklátur fyrir það.
Að leiðarlokum vil ég ásamt fjöl-
skyldu minni þakka honum góð
kynni og senda aðstandendum hans
og ástvinum innilegar samúðar-
kveðjur.
Kjartan Magnússon.
Góður kunningi, fyrirmyndar
drengur, vinur og félagi, Haraldur
Blöndal, er fallinn frá. Það varð
snöggt um manninn, var í símasam-
bandi við Harald fyrir stuttu. Þá
sagðist hann vera á batavegi.
Ég kynntist Haraldi fyrir margt
löngu í Sjálfstæðisflokknum kring-
um kosningar, og eftir þau kynni
hafa okkar leiðir oft legið saman. Um
tíma bjó Haraldur í sama húsi og ég
á Skólavörðustíg.
Maðurinn var afar kurteis með
reisn, snillingur að segja frá, með
mikla frásagnargáfu, afar skemmti-
legur og allra manna gaman, fróður
mjög. Og svona þessi glampandi
augu, þetta sérstaka augnaráð, kæti,
gleði, alltaf gaman.
Stæðilegur, myndarlegur, engin
horgrind, heiðarlegur, talsmaður
frjáls mannlífs, en ekki öfundsjúkur,
sem vill verða svo oft með frjáls-
hyggjumenn.
Sem lögmaður varði hann undir-
ritaðan með snilld, og þegar ríkis-
valdið teygði sig of langt í vasa mína
var Haraldur klókur mjög að hafa
rétt minn ofan á.
Haraldur skipti um trúfélag eins
og svo margir gera, gerðist kaþólsk-
ur, séra Sæmundur tók hann upp.
Þegar páfinn heimsótti Ísland, heils-
aði Haraldur páfa með handabandi,
Haraldur gerði ekki manna mun. Gat
talað við Davíð Oddsson án þess að
vera með væmni, eða blaðburðar-
mann dagblaðs með reisn, var maður
fólksins, gerði ekki manna mun.
Hafði hreinar og beinar skoðanir á
þjóðmálum og ritaði margar greinar
í dagblöð um skoðanir sínar.
Bridds, gaman að taka slag með
Haraldi og gott spjall, hafði alltaf
eitthvað nýtt fram að færa. Reykti á
reyklausa daginn, var á móti boði og
bönnum. Hætti reyndar að reykja
fyrir mörgum árum. Um tíma var
Haraldur skeggjaður og minnti
mann á stórsöngvarann Pavarotti,
gekk með prik, sem sagt var varla
þekkjanlegur. Alltaf eins og Lord til
fara, vel klæddur og snyrtilegur.
Var ekki með flókinn kontór. Þeg-
ar ég hitti Harald á lögmannsstofu
hans á Klapparstíg snemma á þessu
ári var þar ekki neinn ritari eða mót-
tökustjóri, bara svona venjulegur
kontór með engum íburði, málin af-
greidd og ekkert pex.
En svona gerist þetta, enginn veit
ævina sína fyrr en öll er.
Votta aðstandendum samúð mína,
megi góður himnafaðir slást í góðan
félagsskap Haraldar Blöndals.
Ragnar Guðmundsson.
Haraldur Blöndal vissi allt sem
vert að vita. Ekki betur en aðrir því
að það er ekki hægt. Annaðhvort veit
maður eða maður veit ekki.
Hann var handviss um fullkomna
yfirburði sinnar skoðunar. Þess-
vegna var hann listamaður í sam-
ræðu og sífellt reiðubúinn að hlusta á
málróf okkar hinna.
Háttalag, klæðnaður, viðmót – það
var eftir eigin höfði og óháð kenjum
samtímans. Hentisemi annarra var
heldur ekki tiltökumál.
Ég var seinn að læra að meta
þetta. Haraldur var höfðingi og erfði
það aldrei við mig.
Síðasti aristókratinn er allur.
Mörður Árnason.
Það var síðsumars 1997 að Har-
aldur Blöndal sem formaður Rann-
sóknarnefndar sjóslysa setti sig í
samband við mig. Tilefnið var að
koma að rannsókn ákveðinna mála
hjá nefndinni. Síðar þróuðust mál á
þann veg að ég kom í nefndina sem
fastur nefndarmaður, þar sem staða
sérfræðings á mínu sviði losnaði. Við
áttum þriggja ára farsælt samstarf.
Þegar ég minnist Haraldar, eða
Halla eins og hann var oft nefndur
meðal vina og félaga, hvarflar hug-
urinn fjóra áratugi til baka, til
menntaskólaáranna á Akureyri, þar
sem fyrstu kynni hófust. Halli var
einn af þeim sem voru í fararbroddi í
félagslífi skólans, m.a. í formennsku
málfundafélags og ritstjóri og í rit-
stjórn tímarita. Það var ekki hægt
annað en að taka eftir honum þegar
hann sté í ræðustól sökum mælsku
hans og ræðusnilldar.
Í stuttri kveðju vil ég þó fyrst og
fremst minnast Haraldar fyrir störf
hans á vettvangi sjóslysarannsókna.
Skipulegar rannsóknir á sjóslysum
hér á landi eru einungis rétt rúmlega
þriggja áratuga gamlar með lögum
sem sett voru 1970. Áður höfðu til-
fallandi rannsóknir verið gerðar,
m.a. fyrir tilstilli Alþingis. Á þessu
tímabili gegndi Haraldur for-
mennsku í um þriðjungi tímans,
HARALDUR
BLÖNDAL