Morgunblaðið - 06.05.2004, Qupperneq 38

MINNINGAR
38 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ
A
llt frá því að ég dvaldi
um tveggja mánaða
skeið í Jeddah í Sádí-
Arabíu fyrir næstum
sjö árum hefur þetta
undarlega land vakið áhuga minn.
Þetta var löngu fyrir hryðju-
verkaárásirnar á Bandaríkin 11.
september 2001, ungmennin sem
þá störfuðu hjá flugfélaginu Atl-
anta gátu auðvitað ekki ímyndað
sér að úr þessu samfélagi gætu
sprottið menn eins og þeir, sem
flugu farþegaflugvélum inn í
World Trade Center í New York
(fimmtán af nítján flugræningjum
voru Sádí-
Arabar). Þau
áttuðu sig
ekki á því að
sjálfur
Osama bin
Laden hafði
gengið sömu götur og þau, í vest-
rænustu borg Sádí-Arabíu, hafn-
arborginni Jeddah.
Og þó áttu þessi sömu ung-
menni sannarlega erfitt með að
sætta sig við margt í sádí-
arabísku samfélagi, komin alla
leiðina frá Íslandi þar sem frelsi
til athafna er blessunarlega til-
tölulega mikið.
Sádí-Arabía er ekki opið lýð-
ræðisríki, þvert á móti. Opinberar
aftökur tíðkast þar enn, staða
kvenna er ömurleg og andstaða
við núverandi valdhafa er tæpast
leyfð. Ritskoðun er þar almenn og
áfengisneysla er bönnuð (ég man
eftir íslenskum flugstjóra sem
lenti í vandræðum við komuna til
landsins, hann hafði meðferðis
kassa af konfekti frá Nóa-Síríus;
koníaksmolarnir féllu ekki í
kramið hjá flugvallarlögreglunni).
Hins vegar einkennist þetta
skrítna samfélag líka af hræsni,
margir drekka nefnilega sitt
heimatilbúna/smyglaða áfengi
innan veggja heimilisins og glápa
á vestrænt gervihnattasjónvarp
þótt þeir fordæmi áhrif þess út á
við. Aðalatriðið er að láta bara
ekki nappa sig.
Enginn vafi leikur á því að rót-
tækni í trúmálum á sér hljóm-
grunn í Sádí-Arabíu. Á níunda
áratugnum ferðaðist margur ung-
ur maðurinn til Afganistan til að
taka þátt í stríðinu við Sov-
étmenn. Núna eru Bandaríkin
höfuðóvinurinn, sádí-arabísk
stjórnvöld segja að vísu að aðeins
örfáir öfgamenn í landinu styðji
hið heilaga stríð gegn Vest-
urlöndum. En margir efast um að
þetta sé rétt og því er jafnframt
haldið fram að al-Qaeda hafi til
skamms tíma notið stuðnings
ráðamanna í Sádí-Arabíu.
Þeir tímar eru að vísu liðnir.
Al-Qaeda hefur snúist gegn
stjórnvöldum og hryðjuverk ger-
ast nú æ algengari í S-Arabíu,
sem víðar.
Sótt er að stjórnvöldum úr
tveimur áttum. Hinir múslímsku
róttæklingar vilja steypa Saud-
konungsfjölskyldunni af stóli,
finnst hún gerspillt, m.a. af sam-
vinnu við Bandaríkjastjórn á und-
anförnum árum. Öðrum blöskrar
hins vegar forræðishyggjan og
afturhaldssemin, í trúmálum sem
öðru, undir niðri kraumar
óánægja með valdhafana.
Einn þeirra sem dreymir um
opnara samfélag í Sádí-Arabíu
kallar sig Alhamedi og tók nýver-
ið að blogga á Netinu (http://
muttawa.blogspot.com). Óheyrt
er að óbreyttur borgari í S-
Arabíu vogi sér að blogga á Net-
inu og sérstaka athygli vekur að
Alhamedi er ekkert að leyna
þeirri skoðun sinni, að honum
finnst sitthvað rotið í konungsrík-
inu.
Alhamedi segist í færslu 26.
apríl sl. vera búsettur í Riyadh,
höfuðborg Sádí-Arabíu. Hann
segist kvæntur (aðeins einni
konu), hann á fjölskyldu (hann
nefnir ekki fjölda barna), hefur
þjónustustúlku á heimilinu frá
Filippseyjum og bílstjóra (sem er
eiginmaður þjónustustúlkunnar).
Alhamedi kallar sig líka „trúar-
lögreglumanninn“. Ekki af því að
hann sinni slíku hlutverki heldur
af því að honum finnst að með til-
vist slíkrar starfsstéttar kristall-
ist í hnotskurn allt það sem er að í
sádí-arabísku samfélagi; tilvist
manna sem fylgist með því að
landsmenn iðki trú sína eins og
yfirvöld vilja að þeir iðki hana.
Alhamedi segist mikill aðdá-
andi Netsins, kveðst vilja koma
þeim skilaboðum (á ensku) á
framfæri til umheimsins að Sádí-
Arabar séu í heildina litið gott
fólk. Þetta góða fólk sé hins vegar
eins og milli tveggja elda: öðrum
megin er að finna últra-
afturhaldssama einræðisstjórn og
hinum megin hryðjuverkamenn
(eins og Osama bin Laden). Hann
tekur fram að sjálfur sé hann
sanntrúaður múslími, hann vilji
hins vegar geta lifað við meira
frelsi. „Ég mun aldrei reyna að
drepa þig fyrir þá sök eina að þú
lest aðra bók en ég [þ.e. biblíuna í
stað Kóransins],“ segir hann.
Alhamedi hefur aðgang að Net-
inu um gervihnött (sem hann seg-
ir ólöglegt), öðruvísi gæti hann
ekki bloggað án þess að upp um
hann kæmist, stjórnvöld fylgjast
vel með þegnum sínum á Netinu.
Hann segir að ráðamenn myndu
ekki taka frumkvæði hans í Net-
heimum vel. Ef upp um hann
kæmist myndi hann missa vinn-
una. Hugsanlega yrði honum líka
boðið í heimsókn á vondan stað,
uns hann hefði „náð áttum“.
Það er afskaplega áhugavert að
fá glugga sem þennan inn í hug-
arheim venjulegs Sáda. Nú virðist
að vísu sem þessum glugga hafi
verið lokað, því miður. Alhamedi
skrifar 30. apríl sl: „Góðir hálsar,
kannski er skýringin aukin ör-
yggisgæsla vegna nýlegra hryðju-
verka og kannski er ég bara orð-
inn ofsóknaróður, en ég hef orðið
var við „óvenjulegar mannaferð-
ir“ í mun ríkari mæli en áður,
bæði í borginni og í hverfinu. Ég
ætla að láta fara lítið fyrir mér.
Bloggið mitt og netfangið verða
óvirk um nokkra hríð. Það er
betra að hafa allan varann á.“
Svo mörg voru þau orð frá hinu
lokaða landi, Sádí-Arabíu.
Sitthvað
er rotið í
S-Arabíu
Alhamedi hefur aðgang að Netinu um
gervihnött (sem hann segir ólöglegt),
öðruvísi gæti hann ekki bloggað án þess
að upp um hann kæmist […].
VIÐHORF
Eftir Davíð Loga
Sigurðsson
david@mbl.is
✝ Jónas Svafár Ein-arsson fæddist í
Reykjavík 8. septem-
ber 1925. Hann lést á
Stokkseyri 27. apríl
síðastliðinn. Foreldr-
ar hans voru Einar
Þorsteinsson, f. 8.
desember 1870, d. 7.
maí 1956, fyrst bóndi
á Sléttu í Mjóafirði,
síðar verkamaður í
Reykjavík, og seinni
kona hans Helga
Guðmundsdóttir, f.
10. júlí 1886, d. 22.
mars 1948, bæði af
Bergsætt. Dætur þeirra eru: 1)
Sesselja, f. 29. september 1928, d.
9. júní 1972. 2)Sólveig, f. 24. októ-
ber 1930, fyrrum húsfreyja á
Teigi í Vopnafirði, nú búsett í
Reykjavík. Hálfsystkini Jónasar
samfeðra eru: 1) Ólafur, f. 8 sept-
ember 1896, d. 23. maí1932. 2)
Ásta, f. 20. febrúar 1900, d. 10.
janúar 1961. 3) Guðlaug, f. 20.
apríl 1905, d. 2. maí 1965. 4) Hall-
dór Valgeir, f. 6. júlí 1907, d. 9.
nóvember 1990.
Eftir barnaskóla sótti Jónas
nám við kvöldskóla KFUM 1940–
1941 og við héraðsskólann á
Laugarvatni 1941–1942, þar sem
hann lauk tveggja
vetra námi á einum
vetri. Hann vann síð-
an við verslunar-
störf og margvíslega
vinnu bæði á sjó og í
landi.
Jónas Svafár var
einn af brautryðj-
endum atómskáld-
skapar á Íslandi.
Fyrsta ljóðabók
hans, Það blæðir úr
morgunsárinu, kom
út 1952 og þótti
marka tímamót. Á
eftir fylgdu Geisla-
virkt tungl, Klettabelti fjallkon-
unnar, Stækkunargler undir
smásjá og Sjöstjarnan í meyjar-
merkinu, sú síðasta 1986.
Jónas var einnig drátthagur og
hélt tvær sýningar á teikningum
sínum.
Jónas bjó lengst af í Reykjavík.
Hann dvaldi um tíma á dvalar-
heimilinu Silfurtúni í Búðardal og
síðastliðin tvö ár á dvalarheim-
ilinu Kumbaravogi á Stokkseyri.
Jónas var ókvæntur og barn-
laus.
Útför Jónasar fer fram frá
Fossvogskapellu í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Kæri Jonni frændi. Það eru marg-
ar minningar úr æsku minni sem
tengjast þér og eru mér nokkrar í
fersku minni. Ég man fyrst eftir þér
þegar ég var fimm ára og þú 33 ára.
Þú bjóst á háaloftinu í Þverholtinu,
en þar var stundum kalt á nóttunni
og þú einangraðir súðina með litlum
vasabókum sem þú negldir þétt sam-
an í tugavís. Þú kenndir mér að nota
liti og teikna „abstrakt“, komst með
pastelliti og teikniblöð sem ég gat
dundað mér við tímunum saman. Og
einn daginn þegar ég var átta ára, og
„listaverkin“ voru orðin nokkuð
mörg hjá mér, fannst þér að nú ætti
að halda málverkasýningu, sem þú
og gerðir – eftirminnilega. Ég dáðist
mjög að teikningum þínum og hvað
þú skrifaðir listavel og ég reyndi
mikið að gera eins, en það gekk ekki
sem skyldi. Meira að segja reyndi ég
líka að yrkja með þér ljóð, en seinna
sagðir þú mér að ljóð hefði orðið til
úr einni svoleiðis æfingu, ljóðið um
Strætó og hundinn Plato, sem segir
voff voff:
hann plato
er hundur
tveggja tíka
og heitir voff
voff líka
en hefurðu séð
hann strætó
sem urrandi
og glefsandi
götuna smalar
og ensku talar
við kvikmyndaféð
sem fer í prófin
eða veisluhófin
(Jónas E. Svafár.)
Eitt sinn spurði ég þig af hverju
þú hétir Svafár, en þá sagðirðu mér
af slysi sem þú lentir í 19 ára gamall
og að þú hefðir fengið höfuðhögg,
sem varð þess valdandi að þú svafst
mjög mikið í eitt ár og þá breyttirðu-
nafninu Jónas Svavar í Jónas „Svaf-
ár“.
Líf þitt var oft erfitt og margt sem
þú þurftir að reyna. Gáfur þínar
voru einstakar, þú varst mikill lista-
maður og skáld, róttækur og mjög
vinstri sinnaður, sérkennilegur,
margbrotin persóna. Eftir að
mamma mín, Sesselja systir þín, dó,
má segja að þú hafir misst akkerið í
lífinu. Eftir það hittumst við sjaldn-
ar, en þó komstu öðru hverju í stutt-
ar heimsóknir til mín í gegnum tíð-
JÓNAS
SVAFÁR
✝ Þorbjörg Guð-mundsdóttir
fæddist á Raufarhöfn
10. október 1923. Hún
andaðist á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akur-
eyri 28. apríl síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru hjónin
Guðmundur Jónasson
og Fanney Jóhannes-
dóttir. Systkin Þor-
bjargar eru Karl Her-
mann, Halldóra,
Haraldur, Maríus og
Vilborg sem nú er lát-
in.
Þorbjörg giftist Kristmundi
Björnssyni frá Grenivík, f. 17. nóv-
ember 1925, sonur hjónanna
Björns Kristjánssonar og Ingu Vil-
fríðar Gunnarsdóttur. Systkin
hans eru Ragnheiður, sem nú er
látin, Jóhanna og Ingibjörg Krist-
ín. Börn Þorbjargar
og Kristmundar eru:
1) Guðmundur Björn,
kvæntur Sigríði
Bjarnadóttur, búsett
í Kópavogi. Börn
þeirra eru: a) Bryn-
dís, gift Jóhannesi
Sigtryggssyni.
Þeirra barn er Guð-
mundur; b) Krist-
mundur, unnusta
hans Margrét Guð-
jónsdóttir. 2) Viðar,
kvæntur Dóróþeu
Reimarsdóttur, bú-
sett á Dalvík. Börn
þeirra eru: a) Reimar, unnusta
hans er Guðný Bragadóttir; b)
Guðrún Soffía; c) Þorbjörg. 3)
Fanney, búsett í Edinborg.
Útför Þorbjargar verður gerð
frá Akureyrarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Þorbjörg tengdamóðir mín hefur
nú yfirgefið þessa jarðvist og lokið er
baráttu hennar við erfiðan sjúkdóm. Í
vetur þegar ljóst var að hverju stefndi
sagði hún við mig að hún væri búin að
eiga 80 góð ár og ekki væri réttlátt að
fara fram á meira.
Þessi orð hennar hafa vakið mig til
umhugsunar um ævi hennar. Hvernig
voru árin hennar Obbu, konu sem
fædd var á fyrsta fjórðungi síðustu
aldar?
Þorbjörg var fædd á Raufarhöfn,
litlu þorpi í Norður-Þingeyjarsýslu.
Þar ólst hún upp hjá foreldrum sínum
og systkinum. Það varð fljótt hennar
hlutverk að taka þátt í vinnu á heim-
ilinu. Ekki heyrði ég Obbu oft tala um
skólagöngu sína á Raufarhöfn en hún
talaði um heimahaga sína með þeim
hætti að yfir þeim var einhver æv-
intýrablær. Þannig voru bernsku-
minningar hennar frá heimaslóðum,
ljúfar og glaðlegar.
Obba fór ung að vinna utan heimilis
og sinnti ýmsum störfum til sjávar og
sveita. Það sem einkenndi frásagnir
hennar fá þessum árum var hvað alls
staðar hafði verið gaman, hvort sem
var í Leirhöfn, Hrísey, Grenivík eða
Hafnarfirði. Ekki spillti það minning-
unni frá þessum árum að hún kynnt-
ist mannsefninu sínu, Kristmundi,
ungum sjómanni frá Grenivík. Það
varð hlutverk Obbu að verða sjó-
mannskona. Þau hófu búskap á
Grenivík þar sem hún vann hjá lækn-
ishjónunum og hann stundaði sjó.
Fljótlega fluttu þau svo til Akureyrar
og bjuggu þar síðan.
Að vera sjómannskona þýddi að
hún varð að vera í hlutverki húsmóð-
ur og húsbónda og sjá um uppeldi og
heimilisrekstur á meðan eiginmaður-
inn var langdvölum á sjó. Oft minntist
Obba á þennan tíma og hvað langur
tími gat liðið án þess að börnin sæju
föður sinn. Frásagnir hennar frá
þessum árum lýstu ábyrgðartilfinn-
ingu og stolti og hún taldi að þetta
væri sjálfsagt hlutverk hverrar sjó-
mannskonu. Hún minntist oft á að
hún væri stjórnsöm og líklega er það
rétt. Hún gat staðið fast á meiningu
sinni ef því var að skipta og tók til
sinna ráða ef með þurfti. Því var það
oft sem vinir og vandamenn hentu
gaman að stjórnseminni og hún tók
fullan þátt í því glensi. Stundum sagði
hún upp úr eins manns hljóði: „Jæja,
ég skal ekki stjórna.“ Sjómannskona
varð að stýra börnum og búi og sinna
öllu því sem sinna þurfti.
Mikil breyting varð á högum þeirra
hjóna þegar Kristmundur kom í land
og þau fóru að njóta lífsins meira
saman en áður hafið gefist kostur á.
Helsta áhugamál þeirra, fyrir utan að
fylgjast með sínu fólki, börnum og
barnabörnum, var að ferðast. Í 12 ár
fóru þau til útlanda nánast á hverju
ári og eignuðust góða vini í þessum
ferðum. Umræður um ferðirnar ent-
ust langt fram á vetur og vinir og fé-
lagar höfðu samband, ræddu þær
ferðir sem þegar höfðu verið farnar
og undirbúning næstu ferðar.
Hvar sem Obba hafði verið og við
hvaða aðstæður virtist svo sem til
yrðu vinir og kunningjar sem oft
komu í heimsókn. Það sýnir best hve
mikla ánægju hún hafði af því að vera
með fólki. Aldur virtist ekki skipta
þar máli því í eldhúsi mátti sjá börn,
ungmenni á framhaldsskólaaldri,
miðaldra fólk og gamalt. Hún var
tilbúin að greiða götu fólks og leggja
ýmislegt á sig í þeim efnum. Oft voru
næturgestir á heimili hjónanna sem
þurftu á aðstoð að halda svo sem að fá
húsaskjól fyrir og eftir sjúkrahúsvist.
Obba og Kristmundur nutu þess að
eiga börn og barnabörn og eitt barna-
barnabarn höfðu þau eignast. Þegar
ég kom fyrst á heimili þeirra hjóna
voru þar tíðir gestir börn sem áttu
heima í nágrenninu og mér fannst oft
að Obba og Kristmundur gegndu þar
hlutverki afa og ömmu.
Þegar ég lít yfir farinn veg get ég
ekki annað en tekið undir þau orð
með tengdamóður minni að hún hafi
átt góð 80 ár, þó að það hafi ekki verið
ár allsnægta í veraldlegum skilningi.
Þar skipti mestu að hún mundi góðu
stundirnar.
Hér skal þökkuð samfylgdin og
þau góðu ár sem við áttum. Blessuð sé
minning Obbu.
Sigríður Bjarnadóttir.
....kjörin settu á manninn mark
meitluðu svip og stældu kjark.
(Örn Arnarson.)
Þessi orð skáldsins koma mér í hug
þegar ég hugsa til mótunarára Þor-
bjargar tengdamóður minnar eða
Obbu eins og hún var ætíð kölluð.
Hún var fædd á Raufarhöfn á
ÞORBJÖRG
GUÐMUNDSDÓTTIR