Íslendingaþættir Tímans - 07.09.1968, Side 18

Porkelsson, föðurbróðir Þorkels,
tók að sér smíði bátsins og útveg-
aði jafnframt í hann vélina. — Bát
urinn, sem var álíka stór og tein-
æringur, kostaði með sex hestafla
Möllerupsvel, þrjú þúsund og tvö
hundruð krónur. Þótt kaupendum
væri allsendis fjárvant, reyndist
þeim kleift að inna af hendi and-
virði hans samtímis og hann var
fullgjör. Þeir höfðu farið til
Tryggva Gunnarssonar banka-
stjóra og tjáð honum fyrirætlun
sína um bátskaupin og jafnframt
getuleysi sitt. Tryggvi tók þeim
hresilega og sagði: — „Það hafa
fleiri byrjað með tvær hendur
tómar. Látið þið smíða bátinn,
piltar mínir, það verða einhver
ráð með greiðsluna, þegar þar að
kemur, en ég áskil, að einhver
einn ykkar sé skrifaður fyrir fleyt
unni.“ — í júnílok 1904 kom
„Vesta“ til Stykkishólms og með
henni hinn nýi bátur svo og Dani,
er átti að kenna Ólsurum meðferð
vélarinnar. Báturinn hlaut nafnið
Geysir, og var Þorkell Guðbrands-
son skráður eigandi hans. Vélbáta
öldin var þar með gengin í garð
í Ólafsvík. — Þegar Ólsarar litu
Geysi fyrsta sinni, mun engum
þeirra hafa orðið eins notalega inn
anbrjósts og föður Þorkels. Guð-
brandi var margt vel gefið. Hann
var sérlega vel drátthagur, en fátt
eitt er nú varðveitt af því, sem
hann teiknaði. Hann var einnig á-
gætlega hugvitssamur og glímdi
m.a. lengi við að smíða róðrarvél.
Fátækur verzlunarþjónn með fullt
hús barna átti fátt úrkosta til efnis
kaupa og áhalda, svo að hann gæti
gert róðrarvél sína þannig úr garði
að hún kæmi að notum. En svo
sögðu kunnugir, að Guðbrandur
hefði sjaldan verið eins í essi sínu
og þá, er hann braut heilann yfir
róðrarvéi sinni. Enginn grandskoð
aði eins vélina i Geysi sem Guð-
brandur. Það var að visu ekki eins
vél, en hún létti eigi að síður af
sjómönnum þeirri bvrði, sem hon-
um hafði með löngu og miklu
sýsli verið hugleikið að losa þá
við.
Fyrsti vélbáturinn, sem Ólsarar
éignuðust. reyndist vel og afli á
hann varð miklu meiri en þeir
höfðu átt að venjast á litlu sumar-
fleyturnar sínar Sökum þess, hve
Geysir var þungur, varð ekki við
komið að róa honum á vetrarver-
tíð, þar sem óhjákvæmilegt var að
setja hann ofan og upp dag hvern,
sem farið var á sjó.
Sumarið 1905 byrjuðu róðrar á
Geysi í maí og stóðu til ágústloka.
Hlutur varð sjö hundruð krónur
og þótti fádæma mikið. Báturinn
sjálfur hafði á þessum tveim sumr
um skilað andvirði sínu og ríflega
það. En nú hugðu Geysismenn
sigla hærri byr og seldu því þessa
happafleytu sína. Þess í stað
keyptu þeir 14 rúmlesta bát vest-
an af ísafirði. Sumarið 1906 máttu
þeir reyna, að ekki er lán lengur
en léö er. Óumflýjanlegar breyt-
ingar á bátnum höfðu orðið kostn-
aðarsamar, vélabilanir urðu tíðar
og afli var sáralítill. Um haustið
urðu þoir félagar að missa af bátn-
um og þeim fjármunum sem þeir
höfðu fest í honum. En þar með
er sagan ekki öll, því að þar að
auki varð hver þeirra að ábyrgj-
ast greiðslu á átta hundruð krón-
um, svo að fullnægt væri skilum
til allra, er þeir höfðu skipt við
í sambandi við þessa - útgerð. —
Nokkru síðar festi Þorkell kaup á
vélbátnum Sæbjörgu ásamt Stefáni
Kristjánssyni frá Hjarðarfelli og
Guðmundi Magnússyni í Ólafsvík.
En í þeim báti átti hann einungis
tvö úthöld, og þar með var útgerð-
arsögu Þorkels að fullu lokið. —
Ekki er það ný bóla, að þeir, sem
brjóta ísinn, njóti ætíð ávaxta í
samræmi við áræði og erfiði.
Haustið 1906 kvæntist Þorkell
Theódóru Kristjánsdóttur frá
Hjarðarfelli. Fyrsta kast-ið bjuggu
þau í ólafsvik, en byrjuðu búskap
að Furubrekku í Staðarsveit vorið
1909 og voru þar í tíu ár, en pá
fluttust þau að Þorgeirsfelli. Það-
an lá leiðin að Hjallasandi að
þrem árum liðnum og síðan til
Reykjavíkur árið 1925, þar sem
þau áttu heima æ síðan.
Sumarið 1930 var ég um tíma
í vegavinnu á Kerlingarskarði, en
þar bar fundum okkar Theódóru
og Þorkéls fyrst saman. Þau kynni
leiddu til þess, að ég bjó síðar
um skeið á námsárum mínum hjá
þeim hjónum. Samvistir við þau
o.g börn þeirra urðu mér pegar
kær og hugfólgin og hefur þar
aldrei breyting á orðið. í heimilis
brag kenndi eindregni, mikillar
gestrisni, samfara hófsemi og lát-
lauss virðuleika. Theódóra var fríð
kona sýnum og höfðingleg, en það
má telja kynfylgju Hjarðarfells-
manna. Skapgerð hennar var á þá
lund, að hún ávann sér traust og
elsku allra, sem höfðu af henni
náin kynni. Theódóra lézt 1962
og hafði því samfylgd hennar og
Þorkels staðið í rösk 55 ár. Þau
voru einkar samhent að sjá sér og
sínum farborða. Aldrei var þó auð
ur þar í garði, en ætíð stóð hug-
ur þeirra til þess að rétta þeim
hendi, sem á stuðningi purftu að
halda. Þess nutu margir, ekki sízt
skyldmenni þeirra, enda voru þau
bæði í bezta lagi frændrækin og
vinfögt.
Þorkell Guðbrandsson var hóg-
látur maður og ódeilinn um ann-
arra hag. Flasfengni og yfirborðs-
háttur átti ekki við skap hans Við
mót hans var ætíð hlýtt og í við-
ræðu var hann hóflega kíminn, en
hins vegar svo umtalsfrómur, að
hann vildi helzt aldrei bera sér
neitt í munn, er gat orðið til þess
að lagða menn. Þorkell var ekki
einungis annadrjúgur, heldur jafn
framt velvirkur, og það hygg ég
ekki ofmælt, að hann hafi kastað
höndum til nokkurs verks. Sjálf
ur ætlaðist hann til samvizkusemi
og áreiðanleika af öðrum, í smáu
sem stóru, enda í samræmi við þá
lífsskoðun hans að vdlja í engu
vera viðriðinn það, sem vömm væri
að.
Börn Theódóru og Þorkels eru
þrjú: Sigríður, er giftist Jóhann-
esi Magnússyni Zoega prentsmiðj
stjóra, sem látinn er fyrir ellefu
árum, Guðbrandur lögregluvarð-
stjóri, kvæntur Friðriku Jóhannes
dóttur og Ragnheiður hjúkrunar-
18
ÍSLENDINGAÞÆTTIR