NT - 06.05.1984, Blaðsíða 10

Sunnudagur 6. maí 1984 10
LlL Ljósbr ot
■ Frú Guðrún Kaldal.
■ Steinn Stelnarr skáld.
■ Arnór Árnason, Hvammi í Laxárdal.
■ Jón Kaldal fæddist 24.
ágúst 1896 í Stóradal í Austur
Húnavatnssýslu, sonur hjón-
anna Jóns Jónssonar, bónda
í Stóradal, og Ingibjargar
Gísladóttur. Jón missti ungur
báða foreldra sína, bróður og
ástvini. Hann kynntist Ijósm-
yndun fyrst í sveitinni 10—11
ára hjá frænda sínum og
ljósmyndara Jóni Pálma
Jónssyni.
Kaldal hændist mjög að
þessum frænda sínum og hef-
ur það sennilega orðið
kveikjan að öllu því sem eftir
kom. Fluttist hann til Reykj-
avíkur 15 ára gamall og bjó
fyrst á Bókhlöðustíg. Eftir
komuna til Reykjavíkur tók
Jón sér eftirnafnið Kaldal.
Hann fór síðan í gagnfræða-
skólann á Akureyri. Eftir
skólavistina fékk Kaldal
vinnu hjá Carl Ólafssyni
ljósmyndara sem hafði numið
í Kaupmannahöfn, ákaflega
vandvirkur og nákvæmur
maður. Líkaði Kaldal vel
vistin þar og lærði mikið af
því að vinna með Carl Ólafs-
syni.
Kaldal sigldi til Kaup-
mannahafnar hinn fyrsta
sumardag árið 1918 til að
læra rneira í listinni. Eftir
nokkra leit og eftirgrennslan
í Kaupmannahöfn, komst
Kaldal að hjá góðum ljós-
myndara og var þar um hríð.
Bauðst honum síðan vinna
hjá konunglegum ljósmynd-
ara, Elfelt að nafni. Hann var
frægur um Norðurlönd öll og
fremstur Dana á þessum
árum.
Jón Kaldal gat sér mikla
frægð sem íþróttamaður,
keppti í' hlaupum og vann þar
niarga sigra. Hann var Dan-
merkurmeistari í nokkur ár
og setti líka mörg íslandsmet
í ýmsurn greinum, sem stóðu
í áratugi. Þá keppti hann
fyrir Dani á Ólympíuleikun-
um 1920.
Hjá fyrrnefndum Elfelt
vann sem aðstoðarmaður Svíi
nokkur að nafni Johnsson og
bundust Kaldal og hann mikl-
um vináttuböndum. Johns-
son þessi var mikið fyrir það
að vinna á nóttunni til að
enginn væri að hnýsast í
vinnubrögð hans. Kaldal var
sá eini sem mátti vera með
honum þessar nætur og fylgj-
ast með og læra. Eitt leynd-
armál í ljósmynduninni hélt
þó Johnsson í, þar til stuttu
áður en Kaldal skyldi sigla
heim til íslands, að hann
segir Kaldal það með því
skilyrði að Kaldal segi engum
frá því. Stóð Kaldal við það.
Síðar sagði Kaldal að Johns-
son hefði verið snjallasti
ljósmyndarinn sem hann
hefði kynnst um ævina og af
honum hefði hann mest lært
af öllum.
Er Kaldal kom heim árið
1925 eftir námið stofnaði
hann ljósmyndastofu að
Laugavegi 11 og rak hana
óslitið í unt það bil 50 ár.
Kaldal var fljótt rómaður fyr-
ir snilldar portrett sín. Kaldal
hugsaði um manninn bak við
grímuna til að ná viðkomandi
karakter nógu vel, lék sér
með Ijós og skugga og vann
hnitmiðað að því að full-
komna verk sín.
Kaldal notaði alltaf sama
gamla stóra linsurokkinn
sinn, hann þurfti ekki annað.
Listamaður sá um afganginn.
Sannaði hann það að mynda-
vélin skiptir ekki svo miklu
máli, það er listamannsaugað
sem er bak við hana sem
ræður.
Kaldal sýndi myndir sínar
hér heima og var boðið oft að
sýna á erlendri grund. Hann
hlaut verðlaunapeninga, gull,
silfur og brons, og mikið lof
fyrir.
Kaldal var hógvær maður,
lítt gefinn fyrir veraldlegan
munað, þroskuð sál og Ijúf-
menni hið mesta. Hjá honum
á stofunni vann kona hans
Guðrún Kaldal og var nánasti
samstarfsmaður hans í 30 ár.
Þau eignuðust þrjú börn,
Jón, Dagmar og Ingibjörgu.
Bjó fjölskyldan í fallegu húsi
inni við Laugarásveg. Er
Kaldal lést 30. október 1981
var hann búinn að skila mjög
merku og góðu ævistarfi.
Hafðu þökk fyrir Kaldal.
Umsjón Árni Sæberg
■ Stúlkumynd.
■ Finnur Jonsson listmálari.