NT - 06.05.1984, Blaðsíða 12

APABROÐIR

fcu/ct/i a/ (t fpimtu u/ti
kont ö/fit/rt f if/yjt ikapf

f-mM
pör, nokkuð skrýtinn peyja ann-
ars vegar og svona „normal"
strák hins vegar. Peir rugluðu
saman reitum og þetta var ákaf-
lega skemmtileg bók.
Ef ég á að nefna það sem ég
las mér til skemmtunar af ís-
lendingasögunum, þá var það
„Grettissaga" og „Finnboga-
saga ramma.“
Já, og svo var það bókaflokk-
ur sem hét „Bláu sögurnar.“ Ég
man að ég las margar bækur úr
þeim flokki, „Percival Keene“
held ég að ein þeirra hafi heitið
og „Sendiboði keisarans"
önnur. Sem krakki las maður
svo líka „Kárabækurnar“ eftir
Stefán Júlíusson og líka er mér
minnisstæð sagan „Strákur á
kúskinnsskóm." Petta las ég
„Uppáhaldsbókin mín í
bemsku var Bláskjár"
- segir Sigurlaug Bjarnadóttir
■ Percival Keene , - „Bláu bóka“ drengurinn hans Marryat, sem
fór á sjóinn.
■ „Beverly Gray“ bækumar eftír Blank Clarie voru a.m.k. tíu talsins ■ „Benna“ bækumar eftir W.E. Johns. Fluggarpurinn brunaði
og þeitra var beðið með jafn mildlli eftírvæntingu og sjálfra jólanna. heimsenda á milli og leystí hveija sakamálaráðgátuna á eftír annarri.
■ „Tarsan“. Sá sem bara gat öskrað eins og hann!
k

•X
■ „Sigga Vigga“ og „Pollyanna“ voru dálæti telpnanna sem
söfnuðu „Rauðu bókunum.“

CAPTAIN W.E.JOHNS

r
ÍV
TARZAN
: ■ „Hönnu“ bækurnar höfðuðu til röskra stúlkna sem buðu öllum
erfiðleikum byrginn.
■ Manstu eftir „Bláu
bókunum" og „Rauðu
bókunum" eða eftir „Benna
bókunum“ og bókunum um
„Beverly Gray“? Já, og þeim
Flemming og Kvikk? Ef þú ert
að komast upp á
fimmtugsaldurinn muntu alveg
áreiðanlega kannast vel við
þœr, en sértu milli tvítugs og
þrítugs eu likumar miklu minni.
Þóerþað hugsanlegt að þá
þrítugu rámi í „Beverfy Gray,“
því einhvem tíma var byrjað að
gefa þessar vinsælu
stúlknabækur út aftur. En þá
voru þær komnar í harða
„Las
Katrínu,
ef ég þurfti
að gráta
-segir Guðrún
Helgadóttir,
alþingismaður
■ „Þetta var nú ekkert
ægilega mikið bókasafn, sem
var heima.“ sagði Guðrún
Helgadóttir, alþingismaður,
þegar við Iðgðum spuminguna
fyrír hana. „En ég man að ég var
alveg bamung, þegar ég las
„Strandakirkju" eftir Eiínborgu
Lárusdóttur og líka var ég ekki
gómul þegar ég las „Heiðu“
eftir Jóhónnu Spyri. Stefán
Jónsson las maður auð vitað og
svo „Nonnabækumar.“
„Nei, þessar „seríubækur,"
eins og „Benna“ og „Beverly
Gray“ las ég aldrei af einhverj-
um ástæðum, þótt þetta væri
mikið lesið á þessum tíma. Ég
sótti mikið bókasafnið í Hafnar-
firði og þar var Magnús minn
Ásgeirsson, bókavörður. Hann
stjórnaði því hvað ég las og
benti mér ekkert á svoleiðis
bækur. Ég held að ég hafi ekki
leitt hugann mikið að því hvað
var skrifað fyrir krakka á þess-
um árum, það var ekki fyrr en
ég eignaðist sjálf börn. Ég var á
þessum árum eins og flestir
krakkar, alæta á bækur og vant-
aði alltaf eitthvað að lesa.
samkeppni við grfurlegt
framboð bama og
unglingabóka og af þeim
stafaði ekki sami undraljóminn
og „í dentíð."
Við rifjum hér upp hitt og
þetta um blessaðar gömlu
„seríurnar" sem þeir lásu
ráðsettu forstjórarnir og
deildarstjórarnir og allir þeir
sem aldurs vegna eru komnir í
þann launaflokk sem þeir
yfirleitt munu nokkru sinni
komast sakir aldurs. Pá stafaði
roðinn í kinnunum enn af
ævintýrum og hollri útivist, en
ekki æðaþrengslum og þurri húð
og ljóminn í augunum var
einlæg eftirvænting, og þurfti
þá ekki tvöfaldan viskýsjúss til
þess að laða hann fram.
Hver man ekki ótal ferðir í
bæinn fyrir jólin, þessa
rannsóknar og
áætlunarleiðangra, þar sem það
var ákveðið hvernig verja skyldi
peningunum sem safnað hafði
verið með miklum
erfiðismunum og voru geymdir
til Þorláksmessu í krukku eða
pappakassa.
Þau voru ekki fá börnin á
árunum fyrir 1950 sem biðu í
ofvæni eftir nýju bókinni með
„Beverly Gray“ og „Benna".
Þær voru hver annarri meir
spennandi.
Flugmaðurinn Benni lenti í
öllum þeim ævintýrum sem
nokkurn dreng gat yfirleitt
dreymt um að lenda í og hann
lagði leið sína víða. „Benni í
Ástralíu,“ „Benni í Áfríku,“ já
sá piltur dó nú ekki ráðalaus.
Stalla hans var „Beverly
Gray“ og það var nú ekki
aldeilis tíðindalaust í kring um
hana. Bæði rötuðu þau í veg
fyrir harðsnúinn glæpalýð, -
Benni í vinnunni, en Beverlý
Gray fremur í sumarleyfum
sínum og jólaleyfum. En henni
tókst að koma ýmsu í verk fyrir
það. Náttúrlega var henni ekki
jafn naumt skammtaður tími
síðar, eftir að hún gerðist
blaðamaður í síðari parti
seríunnar.
Annars voru þau Benni og
Beverly Gray á ýmsan hátt
keimlíic því merkisfólki sem
leysti þau af hólmi í nýjum
seríum, sem nokkru yngri
lesendur munu kannast við. Þeir
„Frank og Jói“ hún Hanna í
„Hönnubókunum“ og
söguhetjurnar í
„Ævintýrabókunum“ voru líka
gædd sérstökum hæfileikum til
starfa á sviði
rannsóknarlögreglumennsku og
höfðu sömu náttúruna til þess
að sleppa heil á húfu úr hverjum
háska.
En vel á minnst. Spurðu
pabba karlinn um „Klóa“ og
„Daníel djarfa" og vittu hvort
hann kippist ekki við og réttir úr
bakinu í skyndilegri draumsýn.
Eins ætti að koma fjarlægur
bjarmi í augun á mömmu yfir
eídavélinni ef þú minnir hana á
bækumar „Stjarna vísar
veginn“ og „Pollyönnu“ og
„Rebekku frá Sunnulæk.“
■ Guðrún Helgadóttir:
„Myndir af spunakonum á
þröngum götum...“
Ef ég ætti að nefna einhverjar
uppáhaldsbækur, þá dettur mér
fyrst í hug bók eftir hann Þor-
stein Jósefsson sem ég man ekki
lengur hvað heitir fyrir það.
Þetta var einhver ferðabók frá
Sviss og ég var mjög upptekin af
þessu. í bókinni var mikið af
myndum og ég var mjög heilluð.
Ég man enn eftir myndum af
spunakonum úti á þröngum göt-
um og þetta vakti með mér
óskaplega rómantískar tilfinn-
ingar.
Svo man ég líka enn eftir
einni bók. Ég las þá bók alltaf
ef ég þurfti að gráta, en það var
„Katrín“ eftir Sally Salminen.
Hún var til heima og ég las hana
ef ég þurfti að fá verulega mikla
útrás. Plássið var ekki mikið
eða privataðstaða til þess að
láta sér líða illa, en það var
tilvalin afsökun, ef maður var
að les „Katrínu.“
Mér hefur alltaf verið ákaf-
lega hlýtt til Álandseyja og
Sally Salminen síðan.“
„Ég hélt mikið upp á bækur Ármanns Kr.“
- segir Halldór Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra
„Ég man eftir því að ég las
cur Armanns Kr.
■ »»fc _
bækun
Einarssonar á þessum árum og
hélt mikið upp á þær, einkum
margar persónumar þar,“
sagði Halldór Asgrímsson,
sjávarútvegsráðherra. „Svo
voru famar að koma á þessum
árum alls konar ævintýrasógur
um geimvísindi og þær las ég
líka, - „Tom Swift" minnir mig
að söguhetjan hafi heitid. Nú,
Ssvo voru það
vintýrabækumar“ eftir
Blyton, - þær las ég auðvitað.
En svo las ég líka nokkuð í
íslendingasögunum og þar fann
maður sér sínar hetjur, einkum
Gunnar á Hlíðarenda. Ég var
mikið á Vopnafirði á heimili afa
míns og ömmu í æsku og þau
áttu mikið safn íslenskra bóka
og í því grúskaði ég talsvert. Ég
lærði mjög snemma að lesa og
var læs fimm ára. Kennslubæk-
urnar voru þá „Litla gula
hænan“ og „Gagn og gaman,"
eins og hjá flestum. En ekki get
ég sagt að ég hafi fest ást á
einhverri sérstakri barnabók um
það leyti, sem mér er minnis-
stæð.
Helst væri að nefna bækurnar
hans Ármanns Kr. sem ég las
dálítið eldri og gat um áðan.“

■u
Nú eru þau bráðum orðin afarog
ömmur sem söfnuðu „Benna
bókunum“ og „Beverly Gray"
Hvað lásu stjóni'
málamennimir okkar
a sokkabandsárunum?
N hvaða ."fi*!" upf> •eft"
f Halda í hvert sklptl. Mikínn ^urfum á að
| hafa raunverulegar bækur «!rí^*ef8ibó,u“®fn8
wð lásum okki?tí| áSMiuíS’ baekumar sem
l>ær skólabækur s'Sfku °f sída' allar
segnum,8umarokkurbTá,nLí-ðui^ að hrælast í
fleiri og flelri 4kur, blöðíS 8ðrar ekkL Siðan
W háðum n^ra stlóríínfif 09 8vo Aamvegis.
\ Srípa út úr bóK1i&á,ama?na <*kar að
I bókunumsínum,bækumars«nhA^rrar a* ^8*11
Jamfsámmm" wonefhda b»?,^l/ás“,á"sokki|-
[ hftr em sy6r “• ** rel - og
■ Halldór Ásgrímsson: „Þar
fann maður sér sínar hetjur...“
„Bombí Bitt“ og „Finnbogasaga ramrna"
Davíð Oddsson, borgarstjóri, rifjar upp lesefni æskuáranna
■ „Þvímiðurermaðurhættur
að lesa núna jafn mikið og
maður gerði á þeim tíma,“ segir
Davíð Oddsson, meðan hann
lætur hugann hvarfla aftur til
æskuáranna. „Nú er þetta mest
orðið skýrslur og plógg. Þetta
er því veruleg afturför.
Kannske er það sem maður
saknar mest frá æskuárunum
er að geta ekki lengur gleypt í
sig eina eða tvær bækur á
kvóldi, eins og þá. Nú er óldin
önnur.
Nú, en frá æskuárunum man
ég eftir bók sem hét „Bombí
Bitt.“ Hana las ég aftur og aftur
og ég held að hún sé enn til á
heimilinu. Ætli sonur minni eigi
hana ekki núna. Þessi bók var
i um svolítið sérkennileg stráka-
svona á yngstu árunum.
Eins og flestir las ég líka
„Ævintýrabækurnar." Þetta
voru bækur sem voru fljótlesn-
ar, létt og skemmtileg ævintýri
og ég sé að sonur minn hefur
verið að lesa þær líka.
Svo voru það „Nonnabæk-
urnar“, sem ég las alveg upp til
agna. Þetta voru mjög þrosk-
andi bækur og ég hef litið í þær
síðan. Frá æskuárunum man ég
enn eftir myndinni þar sem
móðir Nonna stendur í fjörunni
og hann er að hverfa út í heim.
Þetta er auðvitað alveg stórkost-
legt drama í því samgönguleysi
sem þá var. Nonni var þá aðeins
tólf ára eins og maður sjálfur
var þá, svo maður skildi þetta
svo vel, þótt annars væru það
„Ég komst yfir ástarsögur
Cavlings á tólf mánuðum"
- segir Sigríður Dúna, alþingismaður
■ Davíð Oddsson: „Nú er
þetta mest orðið skýrslur og
plögg...“
ævintýrin
helst að.“
sem athyglin dróst
■ „Lísa í Undralandi11 var
bókin sem ég las aftur og aftur
þegar ég var bam,“ sagði
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir
alþingismaður, þegar hún hafði
áttað sig á þessari óvæntu
spumingu. Hún hafði nefnilega
veríð á fundi um Fiskveiðasjóð
og óneitanlega var þetta
umræðuefni af óðrum toga.
„En ég hélt líka mjög mikið
upp á „Ævintýrabækurnar“ og
„Dularfullu bækurnar“ svo-
nefndu. Svo las ég líka „Möttu
Maju“. Safnaði ég „Möttu
Maju“ bókunum? Ég man það
nú ekki, því við vorum fjórar
systurnar og ekki alltaf ljóst
hver átti hvað. Ég man líka eftir
Þessar bækur voru í seríum
sem „Bókfellsútgáfan" gaf út og
nefndust „Bláu bækurnar"
(fyrir drengina) og „Rauður
bækurnar“ (fyrir stúlkurnar -
auðvitað). Þær veittu
bókaútgáfu „Norðra“ sem var
guðfaðir þeirra „Benna“ og
„Beverly Gray“ nokkra
samkeppni, - svo fremi að
unglingamir söfnuðu þá ekki
bæði „Beverly Gray“ og
„Rauðu bókunum“ eða bæði
„Bláu bókunum“ og
„Bennabókunum.
Það var vissulega mjög
algengt.
Meðal „Bláu bókanna“ voru
auk „Klóa“ og „Daníels djarfa“
sögurnar „Percival Keene",
„Jón miðskipsmaður,“ og
„Gunnar og leynifélagið“ og er
þá hvergi nærri allt talið. Meðal
„Rauðu bókanna“ voru auk
„Pollyönnu“ og „Rebekku frá
Sunnulæk“ „Siggu Viggu“
bækurnar. Efni bláu og rauðu
bókanna var í nokkuð öðrum
anda en milli spjalda á „Benna“
og „Beverly Gray“ og sumt
sómabækur, svo sem bækur
Marryats kapteins meðal „Bláu
bókanna.“ „Pollyanna“ og
stúlkurnar í „Rauðu bókunum“
voru hins vegar dæmi um
stúlkur sem báru af öðrum um
glaðlyndi og hugrekki og fleiri
eftirsóknarverða mannkosti.
Já, spurðu gömlu hjónin
bara. Þau muna áreiðanlega
eftir því þegar Beverly Gray
lenti í höndum tataranna, þegar
Pollyanna fékk hækjurnar á
tombólunni og eftir frænkum
Rebekku á Sunnulæk, þeim
Miröndu og Jönu. Já, og ástin
gleymdist ekki heldur. Mamma
man hve hún skildi vel hvað
Sigga Vigga var skotin í Greger
frænda frá Stokkhólmi. Til
allrar hamingju fékk sú ást
farsælan endi í „Sigga Vigga
trúlofast."
En ekki er hægt að gleyma
þeim allra vinsælasta, - honum
„Tarsan.“ í gamla daga segir
sagan að drengirnir hafi farið á
bak við skúr og niður í fjöru til
þess að æfa sig á „Tarsan“
öskrinu, sem þeir heyrðu í
„Gamla bíói.“ En ekki viljum
við nú ráðleggja neinum að
biðja pabba að reyna að rifja
það upp, - a.m.k. ekki
innanhúss.

Mér þótti þetta ekki mjög
spennandi til lengdar.
Og ferðasögum öllum þótti
mér mjög gaman að og ætlaði
mér að gerast landkönnuður.
Ég varð óskaplega spæld þegar
ég komst að því að það var búið
að finna öll lönd í heiminum.
Ég veit ekki hvort eitthvað af
þessu hafði áhrif á mig fremur
öðru. En annars tel ég að allt
sem maður les hafi áhrif á
mann. Einkum það sem maður
les á unglingsárunum og fram til
tuttugu ára aldurs, því út frá því
tekur maður ýmsar mikilvægar
ákvarðanir.“
„Beverly Gray“. Mér fannst
þetta voðalega spennandi, því
bækurnar voru um nokkrar ung-
ar konur sem bjuggu í New
York og lifðu spennandi lífi í
sjálfstæðu starfi. Þær bjuggu
þarna á Broadway og alltaf nóg
að gerast. Nei, ég held að ég
hafi aldrei ætlað mér að feta í
fótspor „Beverly Gray“ að öðru
leyti en því að fá mér sjálfstætt
• starf.
Ég las líka þjóðsögur Jóns
Árnasonar sem barn og var
örugglega langt undir tíu ára
aldri þegar ég byrjaði að fletta í
þeim.
Jú, og svo voru það ástar-
sögurnar sem ég las þegar ég var
■ Sigríður Dúna: „Ungar
konur í New York, sem lifðu
spennandi lífi
þrettán ára, sögurnar hans
Cavling. En það gekk yfir á svo
sem tólf mánuðum, minnir mig.
■ „Þaðvarnúekkiannaðeins
bókaflóð og í dag, þegar ég var
að alast upp vestur í Vigur,“
sagði Sigurlaug Bjamadóttir
fyrrum alþingismaður, þegar
við spurðum hana um lesefni
hennar og systkina hennar,
þegar þau voru bóm. „Það á
kannske einkum við um bama
og unglingabækur, enda þá
ekki komið í tísku að skipa
kynslóðunum niður á bása eins
og nú: fyrír bóm, fyrir unglinga,
fyrir fullorðna. Eg held að góðar
og vel skrifaðar bækur eigi
alltaf eríndi til bama, þótt þær
séu ekki skrifaðar sérstaklega
fyrir bóm. En hvað um það. Við
krakkamir heima hðfðum alltaf
nóg að lesa. Maður lá i
þjóðsögum Jóns Ámasonar,
ævintýrum Andersens,
Grimmsævintýmm og auðvitað
iásum við upp úr skinni bækur
Siguibjamar Sveinssonar,
Bemskuna og Geisla, sem hafa
að geyma margar
skemmtilegar sógur og
minningar, hollar bómum sem
fullorðnum.
Þegar við stálpuðumst voru
til dæmis bækur Jóns Trausta í
miklu uppáhaldi hjáokkur, ekki
hvað síst „Góðir stofnar" og
„Sögur frá Skaftáreldum,“ sem
voru í senn skemmtilestur og
sögulegur fróðleikur. Þetta las
maður aftur og aftur: „Veisluna
á Grund“, „Önnu á Stóru
Borg“, „Söngva-Borgu“ og
fleira. Líka var „Borgarættin"
eftir Gunnar Gunnarsson í
miklum metum. Svo voru það
nú „Önnu Fíu“ bækurnar og
bækur Margit Ravn sem voru
feikna vinsælar og.svo einstaka
ósviknir reyfarar, eins og
„Leynifélagið“ og „Ósýnilegi
maðurinn“, - „Guo Vadis““ var
sér á parti.
Auðvitað voru líka ljóð
gömlu góðskáldanna við hönd-
ina. Ég hafði alltaf sérstakar
mætur á Steingrími Thorsteins-
syni og minnist margra sunnu-
dagsmorgna, þegar við fengum
að lúra fram eftir með ljóðabók
Streingíms. „Grettisljóð" Matt-
híasar Jochumsonar þótti okkur
stórkostleg og „Þyrnar“ Þor-
steins Erlingssonar, að ó-
gleymdum Hannesi Hafstein.
Það er skrýtið að ég man ekki
sérstaklega eftir Jónasi Hall-
grímssyni, nema auðvitað í
skólaljóðunum, sem við lærðum
svo til spjaldanna á milli.
Það var mikið til heima af
tímaritum, gömlum og nýjum.
Ég man eftir mörgu bráð-
skemmtilegu efni í gömlu Ið-
unni, sem var vinsæl hjá okkur
krökkunum, sömuleiðis gamli
„Óðinn“. „Eimreiðin" var oft
skemmtileg og stundum var
gluggað í „Ægi“ og „Frey“.
Dýravinurinn (seinna Dýra-
verndarinn) tímarit gefið út af
■ -Sigilrlaug Bjarnadóttir:
„Quo Vadis“ var sér á parti “
Tryggva Gunnarssyni að mig
minnir, bundið inn í þykka bók,
var skoðaður og lesinn í tætlur.
Og ekki má ég gleyma gamla
„Frem“, sem var danskt t ímarit,
myndskreytt, sem var til í
nokkrum árgöngum og við
undum okkur löngum við að
skoða. Lærðum um leið okkar
fyrstu dönsku.
Ef ég ætti að nefna einhverja
sérstaka uppáhaldsbók, frá
minni bernsku þá yrði líklega
„Bláskjár“ fyrir valinu,
skemmtileg og spennandi
barnabók sem við heima eign-
uðumst reyndar aldrei, en feng-
um lánaða ég held á hverju
einasta ári í lestrarfélagi Ögur-
hrepps. Líka er mér sérstaklega
hugstæð og ógleymanleg smá-
sagan „Fyrirgefningin“ eftir
Einar H. Kvaran, sem falleg og
átakanleg saga.
Jú, maður hafði nóg að lesa
sem barn og unglingur - og
nógan tíma í ró og næði.“