NT - 10.07.1985, Blaðsíða 7

■ Stefán JóhannStefánSson.
mönnum og oft verið hjálpar-
hella. Hins vegar sýndi hann
kapp sitt þegar í milli bar og
var þá herskárri sumum öðrum
þar sem engu minna bar þó á
miili. Vitnisburður Stefáns Jó-
hanns er alls ekki sá að Jónas
hafi yfirleitt „af fremsta megni
reynt að tefja framgang þeirra
mála sem jafnaðarmenn báru
fyrir brjósti.“ Þetta er rang-
túlkun. Lýsing Stefáns Jó-
hanns er alls ekki sú að Jón
Baldvinsson hafi í reynd setið
á svikráðum við hugsjónir jafn-
aðarmanna með stöðugu sam-
starfi við þann áhrifamann sem
tafði framgang þeirra eftir
megni.
Kvöidúlfsmálið 1937 böggl-
ast fyrir höfundi. Hugsum okk-
ur að Framsóknarflokkurinn
hefði stutt Alþýðuflokkinn til
að gera Kvöldúlf uþp þrátt fyr-
ir það að eigendur hans settu
veð fyrir skuldum hans. Þá
hefðu að sjálfsögðu fleiri tog-
arafélög verið gerð upp og
þjóðnýtt. Hefði það orðið tii
að „knýja fram atvinnuupp-
byggingu í bæjunum"?
Þjóðnýtingarmenn fengu sín
tæicifæri með bæjarútgerð
ýmisskonar. Sitthvað gott er um
það að segja en heildarsvipur
atvinnulífsins breytist ekkivið
það þó hluti þess sé þjóðnýtt-
ur. Ríkisiitgerð á togurum
Kvöldúifs og Alliance hefði
naumast valdið nokkurm
þáttaskilum í sambandi við
atvinnulega uppbyggingu. En
uppgjör Kvöldúlfs strandaði
engan veginn á Jóni Baldvins-
syni.
Talsmenn nasismans á
íslandi
Birgir Sörensen rifjar upp
ýmis viðbrögð Morgunblaðsins
í sambandi við veldi Hitlers í
■ Jón Leifs.
Þýskalandi og flokk þjóðern-
issinna hér á landi. Þetta er á
ýmsan hátt fróðleg upprifjun.
Höfundur fer varlega í fullyrð-
ingar um hugarfar að baki
orðanna en sýnir þó mismun-
andi viðhorf til Þjóðverja og
Rússa í því sambandi að forðast
móðgandi og meiðandi um-
mæli um volduga viðskipta-
þjóð, fyrirmenn hennar og
stjórnmál.
Vera má að Birgir vanmeti
þann þrýsting sem pólitískir
talsmenn verða fyrir í atkvæða-
von. Auðvitað hafði það áhrif
á tóninn í Morgunblaðinu hver
viðhorf þjóðernissinnar höfðu
til Sjálfstæðisflokksins. Þegar
þeir studdu framboð Sjálf-
stæðisflokksins var rétt
að varast öll særandi orð um
bandamenn sína. Þá var ekki
nema kurteisi að formaður
Sjálfstæðisflokksins þakkaði
þeim opinberlega samstarf og
veittan stuðning. En þegar
þessir strákar fóru að deila á
Sjálfstæðisflokkinn og bjóða
fram gegn honum þá mátti
segja að þar væri bara vand-
ræðalýður og undirmálsmenn
sem sérhver flokkur væri sæll
að vera laus við.
Ummæli Morgunblaðsins á
ýmsum tímum á vitanlega að
bera saman við samkomulags-
horfur við þjóðernissinna
hverju sinni.
Annað er svo það að ýmsir
flokksmenn blaðsins voru
hrifnir af stjórnkerfi Hitlers
svo að Morgunblaðið hafði
ástæðu til að tala gætilegar
þeirra vegna. Séum við sam-
mála um að verulegur hluti
kommúnista þessara ára hafi
dýrkað Rússland vegna blekk-
ingar og vanþekkingar á raun-
veruleiknaum þá er víst að
hliðstæð blekking lét ýmsa
■ Jón Sigurðsson.
Sjálfstæðismenn tigna Þýska-
land nasismans.
Tónskáldið sem þjóðin
gleymdi
Svo nefnist grein sem Rík-
harður H. Friðriksson skrifar
um Jón Leifs. Rekur hann þar
æviferil þessa sérstaka atorku-
manns.
Jón Leifs var afkastamikið
tónskáld og sérstakt en tókst
ekki að vinna verkum sínum
hylli og viðurkenningu. Þegar
hann var ráðinn til starfa hjá
Ríkisútvarpinu íslenska féll
ekki saman tilætlun stofnunar-
innar og hættir hans. Hann var
höfðingi sem vildi þjóna lund
sinni og list og lét ekki þrælkun
eftir stimpilklukku.
En hvernig sem tónlist Jóns
Leifs verður metin halda Stef-
gjöldin nafni hans á lofti hér á
landi. Jón barðist af kjarki og
harðfengi fyrir rétti tónskálda
og eigenda flutningsréttar og
vann sigur.
Skólastílar um Jón Sig-
urðsson
Seinni hluti þessarar bókar
er stílar um Jón Sigurðsson
forseta með inngangi eftir
Gunnar Karlsson. Par segir:
„En ef við viljum halda lífi í
minningu Jóns Siguðrssonar
hljótum við að endurskoða
myndina af honum, skafa af
honum gyllingu hundrað ára
og sjá hvert efni er þar undir.
í þeim tilgangi meðal annars
var boðið uppá námskeið um
Jón Sigurðsson og sjálfstæðis-
baráttuna í sagnfræði í Há-
skóla íslands á haustmisseri
1984. Við vorum fáliðuð þa.r
og komumst ekki yfir meira en
rétt að byrja á að rnóta nýjar
hugmyndir um æviverk Jóns.
Greinarnar hér á eftir eru
árangur af þessari viðleitni".
Skemmst er frá því að segja
að ég finn ekki þessar nýju
hugmyndir í ritgerðunum þó
skemmtilegar séu. Það er ekki
ný hugmynd um Jón forseta þó
að Arnaldur Indriðason leið-
rétti Björn Þorsteinsson sem í
Tíu þorskastríð eignar Jóni
forseta ræðu sem Jón í Tandra-
seli flutti.
Ekki liggur í augum uppi
ástæða til að gera athugasemd-
ir við þessar umsagnir. Þó
stansa ég við þessi orð Páls
Vilhjálmssonar:
„En Jón hefur þekkt sitt
heimafólk og slær einnig á
strengi búmannshjartans með
ritgerðum um verslunarmál og
önnur hagnýt efni.“
Þessi orð kynnu að vekja þá
hugmynd að Jón Sigurðsson
hafi skrifað um hagnýt efni
einungis til þess að tala líka um
eitthvað sem fólkið skildi. Það
væri hinn hróplegasti misskiln-
ingur, glórulaus fáviska. Jón
vissi vel að allar þjóðlegar
vonir voru við það bundnar að
þjóðin ynni fyrir sér, nytjaði
land sitt og nýtti mið þess,
vandaði vörur sínar og lands-
menn sjálfir seldu þær á þeim
markaði sem hentugastur væri.
Þetta skildi hann manna best.
Alla ævi var hann að hvetja og
styrkja til betri og meiri átaka
í þeim efnum.
í 140 ára sögu Alþingis mun
ekki vera hægt að benda á
nokkurn mann sem þar hefur
setið og borið hefur í brjósti
næmari skilning á gildi atvinnu-
lífsins en Jón Sigurðsson for-
seti. Búmannshjarta sló hon-
um í brjósti. Og vegna þess að
hann þekkti sitt heimafólk vissi
hann að víða þyrfti að styrkja
búmannshjartað sem var þjóð-
inni lífsnauðsyn.
í fimmta árgangi Sagna var
frá því sagt að ráðstafanir væru
gerðar til að sagnfræðinemar
skrifuðu skiljanlegt mál. Þetta
hefur tekist og finnst sumum
kannske að ekki sé til mikils
mælst. Hvað um það. Fátt skal
hér að málinu fundið. Þó mun
Ingibjörg Einarsdóttir varla
hafa talað um að versla föt.
Einhver sagði að þetta væri
barnamál. En börnin eldast og
sum þeirra koma í háskóla. Og
þetta barn er komið á fertugs-
aldur.
Þeir sem hafa hneigð til sögu
þessarar þjóðar hafa ástæðu til
aó meta það framtak sagn-
fræðinema að halda úti fimariti
mönnum. Fjölmargir senda
inn greinar sem Mogginn birtir
og lífgar þannig upp á þjóð-
málaumræðu og svo mætti
lengi telja.
En þegar Morgunblaðið
kastar hinni pólitísku grímu og
sýnir sitt rétta andlit, þá er
ástæða til að óttast feikileg
skoðanamyndandi áhrif
blaðsins. Nægilegt er að minna
á Rússahræðsluna hér á landi,
sem er afrakstur nær barnalegs
áróðurs og fréttaflutnings
Morgunblaðsins.
Upplýsingadreifing í nútíma
þjóðfélagi ernær einvörðungu
í höndum fjölmiðla. Þess
vegna er ábyrgð þeirra mikil.
Að blöð starfi eftir flokkspólit-
ískum línum ætti að heyra
fortíðinni til, en slík er því
miður ekki raunin.
Skólun íslenskra blaða-
manna hefur hingað til verið
nær eingöngu á blöðunum
sjálfum. Þar hafa pólitískar
skoðanir oftast ráðið um hverj-
ir eru ráðnir til starfa ellegar
þá ættartengsl. Á meðan hefur
orðið mikil vakning erlendis
meðal blaðamanna og fagleg
umræða átt sér stað.
1 flestum tilfellum er um-
ræða þessi studd af útgefend-
um sem gera sér grein fyrir
ábyrgð fjölmiðla sinna og vilja
stuðla að því að þeir standi sig
í stykkinu.
Blaðamennska sem starf
Á meðan tilgangur útgáfu
flestra blaða er pólitískur er
ekki von á mikilli faglegri
breytingu hér á landi. Á meðan
blaðamenn eru valdir eftir
pólitískum skoðunum sínum
er ekki von breytinga til batn-
aðar. Á meðan litið er á blaða-
mennsku sem skemmtilegt
hobbý í besta falli, sem vott af
hrædýrseðli í versta falli, er
ekki von á góðu.
Fólk, og þá ekki síst blaða-
menn sjálfir, þarf að gera sér
grein fyrir mikilvægi blaða og
annarra fjölmiðla og skilja
ábyrgð þá sem því fylgir að
vinna að upplýsingadreifingu.
Á meðan blaðamenn fyllast
heilagri reiði á síðum blaða
sinna, ef einhver iðnaðarmað-
ur vinnur ekki starf sitt nógu
vendilega, gera sömu menn
litlar kröfur til sjálfs sín. Þar
ræður meðalmennskan.
Skortur á „professional-
isma“ kemur því miður allt of
oft fram á síðum dagblaðanna.
Þar er reynt að komast eins
auðveldlega í gegnum við-
fangsefni dagsins og unnt er og
ef einhver reynir að sýna al-
vöru vinnubrögð þá yppta hin-
ir kærulausu öxlum og halda
áfram hálfkáki sínu.
En þó „áhugamennskan“ sé
hættuleg þá er meðvituð sann-
leikabjögun samt sýnu verri.
Tilgangurinn helgar
meðalið
Það er grátlegt til þess að
vita, að um allan heim sitja
menn á launum hjá ríkisstjórn-
um og flokkum við það eitt að
brengla veruleikann. Dæmi
um slíkt eru fjölmörg og nægir
þar að nefna austantjaldslönd-
in.
En hér á klakanum, hjá
„söguþjóðinni sælu“ er því mið-
ur hið sama uppi á teningnum.
Þar ráða flokksleg sjónarmið
við ritun frétta og sannleikurinn
verður oft aukaatriði í áróðurs-
stríðinu.
Og að sjálfsögðu er það
almenningur sem tapar, því'
sannleikurinn sem hann fær,
er ekki endilega sá rétti, heldur
sá er hentar valdsmönnum
hverju sinni.
Óskandi væri að þeir menn
sem ráða þessum sterku fjöl-
miðlafyrirtækjum, á borð við
Moggann, létu sér nú nægja að
flytja almenningi frásagnir af
atburðum í stað þess að hliðra
til þannig að atburðurinn og
frásögnin þjóni einhverjum
annarlegum tilgangi. S.ÁIb.
TIMIM
Málsvari frjálslyndis,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Helgi Pétursson.
Framkvstj.: Guömundur Karlsson
Markaösstj.: Haukur Haraldsson
Auglýsingastj.: Steingrímur Gíslason
Innblaðsstj.: Oddur Ólafsson
Tæknistj.: Gunnar Trausti Guöbjörnsson
Skrilstofur: Síðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasími: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 687695, íþróttir 686495, tæknideild
686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 35 kr. og 40 kr. um helgar. Askrift 360 kr.
Ökumenn eru vandamálið
■ Nú þegar hafa tíu menn látið lífið í umferð-
arslysum á þessu ári. í fyrra féllu 27 menn í
valinn á þessum sama vígvelli, sem, þegar grannt
er skoðað, virðist vera sérfslenskt fyrirbæri.
Mikið hefur verið um það fjallað, að vegir á
íslandi séu slæmir, ástand bifreiða oft bágborið
og skoðun ökutækja ábótavant, bensín dýrt og
aðstæður oft hinar verstu, skyggni ekkert, snjó-
koma og hálka.
Samt aka íslendingar eins og þeir væru einir,
þrautþj álfaðir og á hraðskreiðum kappaksturs-
bifreiðum á lokuðum brautum.
Hvergi á byggðu bóli dytti mönnum í hug að
aka á eitt hundrað og tíu kílómetra hraða á
holóttum inalarvegi á sunnudagseftirmiðdegi
með alla fjölskylduna í litlum fjölskyldubíl. Pað
gera íslendingar.
Hvergi dytti mönnum í hug að leggja af stað,
aftur með fjölskylduna og oft smábörn og enn á
ný á smábíl, út í kafaldsbyl, keðjulausir og
allslausir. Það gera íslendingar og það þrátt fyrir
ítrekaða beiðni lögreglu um að gera það ekki.
Hvergi dytti mönnum í hug að koma æðandi
að gatnamótum á eitt hundrað kílómetra hraða
og negla svo niður, ef ekki tekst að hræða
aðvífandi ökumann til þess að hægja á sér. Þetta
gera íslendingar iðulega og má telja þetta
þjóðarsport.
Hvergi, nema í New York, dytti mönnum í
hug að liggja á flautunni við minnsta hik
ökumannsins á undan eða ef gangandi menn
nálgast. Þetta gera íslendingar einnig.
Hvergi dytti mönnum í hug að auka hraðann,
ef ökumaður fyrir aftan vildi komast fram úr.
íslendingar gera þetta undantekningarlítið.
Nú hefur vegakerfi víða verið komið þannig
fyrir, að tengivegir liggja inn á aðra af tveim
akreinum þjóðvegar eða „hraðbrautar“. Alls
staðar erlendis sýna menn þeim, sem eru að
koma inn á hraðbrautina þá tillitssemi að víkja
yfir á vinstri akrein. Það gera íslendingar*ekki,
- dettur það ekki í hug.
Alls staðar þar sem lög um notkun bílbelta;
hafa verið sett, hefur notkun þeirra verið fylgt
eftir, enda margsannað, að þau draga úr slysum
og hafa bjargað hundruðum þúsunda mannslífa
um allan heim. Alþingi íslenskra ökumanna gat
auðvitað heldur ekki tekið af skarið í þessum
efnum, heldur samþykkti það einskis nýtan
lagaafturkreisting, sem ekki gerir neitt gagn.
Það er margvitað, að þeir, sem búið hafa
erlendis, jafnvel í miklum umferðarborgum,
segjast hvergi vera eins hræddir við að aka bíl
og hér á landi. Það skyldi engan undra. Vanda-
mál íslenskrar bílaumferðar er ekki ytri aðstæð-
ur, vondir vegir, slæmt skyggni og þess háttar.
Vandamál íslenskrar bílaumferðar og helsti
dauðsvaldur fólks í umferðinni hér á landi eru
ábyrgðarlausir og aðgæslulausir íslenskir öku-
menn.