NT - 27.08.1985, Síða 9

Þriðjudagur 27. ágúst 1985 . 9
Vettvangur
þannig út boðskapinn eftir dúk
og disk.
Kjarni málsmeðferðarinnar
er þessi: Pað er verið að lög-
festa einskonar rammasamn-
ing við bændur landsins, unt
framtíðarstefnu í íslenskum
landbúnaði, um framleiðslu-
magn búvöru. um kjör bænda
og framtlðarmöguleika. og það
er verið að skerða kjör þeirra
um 10% með afnámi útflutn-
ingsbóta. Og þvf er blátt áfram
haldið leyndu fyrir stéttinni
hvað á seyði er. með fyrr-
greindri undantekningu er
bændunt ekki einu sinni kynnt
hvað er að gerast, hvað þá
spurðir ráða.
Þeir eru hundsaðir. Skyldi
nokkur önnur stétt í þjóðfélag-
inu láta bjóða sér annað eins
og taka því næstum þegjandi?
Þetta er í mínum huga brot á
almennum mannréttindum og
lítillækkun fyrir bændasstétt-
ina hvað sem öðru líður. Fyrir
skömmu kom ég á bæ í Bárð-
ardal og talið barst að þvi
hversu hart bændur væru leikn-
ir að hálfu stjórnvalda. og
hversu þeir væri sjálfir linir í
vörninni. Húsmóðirin á bæn-
um hafði ekki mörg orð um
þetta, en þau hittu í mark:
„Bændur taka bara við því sent
að þeim er rétt“.
Ég heid að það sé kominn
trhi til að bændur geri sér grein
fyrir þeirri staðreynd að því
oftar og meira sem látið er
undan ofríkismönnum, því
fastar verður sótt og því meira
niðurtroðið.
Mín skoðun er sú, að þær
forsendur sem nú hafa verið
nefndar réttlæti alls ekki „lög
um framleiðsluverðlagningu
og sölu á búvörum". Óreiðan í
efnahagslífi þjóðarinar réttlæt-
ir þau ekki heldur. Bændur
mega ekki gjalda hennar sér-
staklega. Lögin eru í mínum
huga, eins og þau eru úr garði
gerð, sorglegstaðreynd, hrika-
leg rnistök, reiðarslag fyrir
dreifbýlið og landsbyggðirnar:
10% útflutningsbótarétturinn
er sama sem afnuminn í áföng-
um. 4% standa þó eftir árið
1990, en gert er ráð fyrir að
frantleiðsla búvöru verði nær
eingöngu ntiðuð við innan-
landsþörf upp frá því. Völd
eru færð frá bændum til ráðu-
neytis og ráðherra. Losað er
um hömlur á innflutningi á
landbúnaðarvörum. Ráðherra
gefur heimild til gróflegrar inn-
heimtu á kjarnfóðurgjaldi.
Lagður er tollur á innflutt
kjarnfóður. Kreppt er að sölu-
félögum búvöru.
Sem dæmi af hættu á valdi
ráðherra vil ég nefna þetta:
Nýlega heyrðist þess getið í
fréttum, að landbúnaðarráð-
herra hefði skipað nefnd til að
kanna framtíðarmöguleika
sauðfjárbúskapar á lslandi.
Nefndin virtist komast að
þeirri niðurstöðu, að það þyrfti
að fækka sauðfé um 40% og
stækka búin líka. Það sjá nátt-
úrlega allir hverjar afleiðingar
slíkt hefði fyrir sveitirnar ofan
á allt annað. Rök nefndarinnar
voru raunar bágborin: að
kindakjötneysla mundi halda
áfram að minnka framvegis
með sama áframhaldi og verið
hefuráallra seinustu árum. En
af hverju hefur kindakjöts-
neysla minnkað? Er ekki aðal-
ástæðan ntinnkandi niður-
greiðslur ríkissjóðs? Svo gefur
nefndin sér þær forsendur að
stækkun búa myndi þýða lækk-
un franileiðslukostnaðar, en
það er ósannað mál. Með
svona málsmeðferð er verið að
bæta gráu ofan á svart og
leggjast á sveif með óréttlátum
aðgerðum stjórnvalda. Þetta
er lævíslegur áróður, án rök-
stuðnings að vísu, en það er
hægt að telja fólki trú um
ólíklegustu hluti, sérstaklega
ef sérfræðingar eiga í hlut.
Þetta er bara heilaþvottur, í
mínum huga atvinnurógur. Ef
svo heldur fram sem horfir,
verður þess ef til vill ekki langt
að bíða, að einhver nefnd á
vegum stjórnvalda leggi til að
innflutningur á landbúnaðar-
vörum verði gefinn frjáls. En
áróðurinn gegn landbúnaðin-
um verður að hafa einhver
velsæmismörk.
Það hefur verið hlustað allt
of mikið á þær raddir að útflutn-
ingsbætur séu ölmusa til bænda
og hreint tap fyrir ríkissjóð,
jafnvel þjóðarbúskapinn.
Þetta er mikill ntisskilningur
og reyndar alrangt. Fullyrða
má, að útflutningsbætur hafi
ekki, enn sem kontið er reynst
þjóðhagslega óhagræn ráðstöf-
un, nema síður sé, og að svo
muni ekki reynast nema því
aðeins að viðskiptakjör og
markaðsaðstæður versni frá
því sem orðið er. Menn verða
áð gera sér grein fyrir því, að
útflutnignsbætur hafa verið og
eru enn lyftistöng fyrir at-
vinnulífið í landinu í gegnum
þá auknu framleiðslu á búvör-
um sem af þeim leiðir og
kemur þéttbýlisstöðum til
góða líka, ef til vill ekkert
síður, við vinnslu búvöru og
við iðnað. Hinsvegar ber ríkis-
sjóður að sjálfsögðu kostnað
vegna þeirra, en mikið minni
en talið er. Menn mega ekki
gleyma því, að útflutningsbæt-
urnar skila sér að verulegu
leyti aftur í gegnum innflutn-
ingsgjöld, söluskatt o.fl., sem
af gjaldeyristekjum og inn-
flutningi leiðir, og ennfremur í
gegnum þá örvun sem búvöru-
framleiðsla hefur á atvinnulífið
í landinu. Allt tal um of mikinn
kostnað við að halda uppi
landbúnaði á íslandi eru
óraunhæf rök.
Fjárfestingar í sveitum eru
smámunir í samanburði við
allt fjármagnsstreymið til þétt-
býlisstaðanna og bruðlið á suð-
vesturhorni landsins. Það
heyrist t.d. ekki mikið talað
um að verslunarstéttin sé dýr í
rekstri, fjölmiðlarnir eða
bankakerfið, svo eitthvað sé
nefnt, þó þar muni ótal dæmi
að finna um sóun á almannafé
í fjárfestingum og rekstrú Og
hvað skyldi auglýsingafarganið
kosta okkur mikið í hækkuðu
vöruverði. En svo sjá menn
blóðugum augum eftir nokkr-
um hundruðum ntilljóna í út-
flutningsbætur, sem stuðla að
viðhaldi byggðar í landinu og
skila sér kannski að hálfu leyti
aftur í ríkiskassann.
Nágrannaþjóðir okkar greiða
útflutningsbætur á landbunað-
arafurðir, því skyldum við ekki
gera það líka? Ef við höfum
ekki efni á því að búa vel að
landbúnaðinum höfum við
lieldur ekki efni á að búa sem
sjálfstæð þjóð í landi okkar.
Það er talað um aö loðdýra-
rækt og fiskeldi eigi að koma í
stað samdráttar í hefðbundn-
um búgreinum. í því er stuðn-
ingur að vissu marki, en hann
getur ekki orðið nenta að tak-
mörkuðu leyti. Aðaluppistaða
búrekstrar og byggðar í sveit-
um hlýtur alltaf að verða í
hinum hefðbundnu búgrein-
unt. Sveitirnar standa og t'alla
með þeim.
Menn verða að gera sér
grein fyrir því, að það er
skylda samfélagsins að tryggja
búsetuskilyrði í sveitum, eftir
því sem frekast er unnt, svo
lengi sent fólkið vill þar búa.
Meö eyðingu þessara byggða
fara forgörðum efnahagsíeg og
þjóðfélagsleg verðmæti, sem
ekki verða cndurhcimt, auk
þess sent það myndi um leið
kalla á nýjar fjárfestingar ann-
arstaðar og ef til vill atvinnu-
lcysi vegna búseturöskunar.
Að gera hvortveggja í senn, að
draga stórlega úr niðurgreiðsl-
um á búvörum innanlands og
afnema útflutningsbætur mun
þýða í raun allt að 20% sam-
drátt í hefðbundnum búrekstri
og þarmeð stórfcllt byggða-
hrun í sveitum. Að stuðla
þannig vitandi vits að eyðingu
byggðar er ekkert annað cn
aðför að ísleskum landbúnaði.
Ég er ansi hræddur um það
að höfundar umræddra laga
hefðu þurft að hugleiða betur
þessar hliðar ntálanna og gera
sér fyllri grein fyrir væntanleg-
um afleiðingum gerða sinna
fyrir dreifbýlið og þjóðina, og
leita í alvöru eftir tillögum frá
bændum og öðrunt sem málið
varðar. í stað þess að ana út í
þetta með lokuö augu. Mín
skoðun er því sú, að í stað
þessarar löggjafar hefðu
stjórnvöld og hagsmunasam-
tök bænda átt m.a. að koma
sér saman unt eftirtaldar ráð-
stafanir og breyta lögum um
Framleiðsluráð landbúnaðar-
ins til samræmis við það:
1. Að halda 10% útflutn-
ingsbótaréttinum óskert-
um.
2. Að miða framleiðslu á
kindakjöti. mjólkognaut-
gripakjöti við innanlands-
þörf + 10%.
3. Að afhenda bændastétt-
inni útflutningskvótarétt-
inn óskertan til fullrar ráð-
stöfunar ásamt heimild til
þess að nota útflutnings-
bótaféð að hluta til ann-
arra verkefna innan stétt-
arinnar, að því tilskildu
að það reynist a.m.k. eins
hagkvæmt þjóðhagslega
séð, og fyrir dreifbýlið.
4. Að auka á ný niður-
greiðslur á búvörum
innanlands.
5. Að koma á raunhæfri
framleiðslustjórnun með
kvótakerfi og búntarki á
alla mjólkur- og kjötfram-
leiðslu og setja þak á stærð
búa.
6. Að afnema kjarnfóður-
gjald að mestu eða öllu,
en nota það þó ef til vill í
smáum stíl til styrktar inn-
lendri fóðurframleiðslu.
7. Að afnema með öllu tolla
á innflutt kjarnfóður.
8. Að vinna ötullega aö
markaðsöflun innan lands
og utan og auka vöru-
vöndun og fjölbreytni í
úrvinnslu búvöru.
9. Að draga úr milliliða-
kostnaði.
10. Að vinna í alvöru á móti
skaðsamlegum áróðri
gegn landbúnaðinum og
auka skilning þéttbýlisbúa
og landsmanna allra á gildi
hans fyrir land og þjóð.
11. Að efla félagsvitund
bænda og draga úr mið-
stýringu stjórnvalda á mál-
efnum þeirra.
12. Að byggja félagsskap
bænda þannig upp, að þeir
reynist virkari sem sérstök
stétt er geti gætt hagsmuna
sinna á raunhæfari hátt en
verið hefur.
Hér hcfur verið stiklað á
stóru og nrörgu sleppt, sem um
þyfti að ræða. Mér rennur til
rifja linkind bændaforustunnar
í því að gæta réttar síns og
hagsmuna. Það er sorgarsaga,
að Stéttarsamband bænda
skyldi láta taka af sér útflutn-
ingsbótaréttinn þegjandi og
hljóðalaust. Ég lýsi ábyrgð á
hendur Stéttarsambandsfull-
trúunum fyrir þá vanrækslu að
bera ekki þetta stóra mál undir
sína umbjóðendur, bændurna
sjálfa, og fyrir það að gera
enga alvarlega tilraun til að
afstýra þessum mistökum.
Mcð 25 ára hefðbundinn út-
flutningsbótarétt á bak við sig
voru bændur í samningsstöðu
með það að krefjast ráðstöfun-
arréttar fyrir útflutningsbóta-
fénu og beina því til annarra
verkefna ef það þætti hag-
kværnt, cins og áður er sagt.
Ég undirstrika skógrækt sem
sérstaklega hentugt verkefni
nteð hefðbundnum búskap.
Hún felur í scr stórkostlega
möguleika þar sem hún á við,
og myndi er tímar líða renna
styrkum stoðum undir atvinnu-
líf og búsetu í sveitum. Hér er
ekki einvörðungu um tíma-
bundið hagsmunamál bænda
að ræða. heldur fyrst og fremst
spurning um framtíð íslenskra
sveita.
Ég átel ríkisstjórn og alþing-
ismenn fyrir umrædda laga-
setningu og fyrir það hversu
óvægilega þeir hafa að bænd-
um krcppt á hinn lúalegasta
hátt. Og nú skora ég á bændur,
stjórnvöld og allan landslýð að
endurmeta viðhorf sín til þeirr-
ar byggðaeyðingastefnu, sent
nú virðist ríða húsunt í þessu
landi. Og ég skora á alþingis-
menn að breyta lögunum urn
framleiðslu, verðlagningu og
sölu á búvörum í samræmi við
það sem lagt er til hér að
framan, og ncnia á brott þá
pólitísku lágmenningu og
skammsýni, sent í þeint felst.
Það er enginn ntinni maður.
þó hann viðurkenni mistök sín
og hverfi frá villu síns vegar.
Sandi -Aðaldal 5/8 ’85
Friðjún Guðmundsson
Skyldi nokkur önnur stétt í þjóðfé-
laginu láta bjóða sér annað eins og
taka því næstum þegjandi? Þetta er
í mínum huga brot á almennum
mannréttindum og lítillækkun fyrir
bændastéttina hvað sem öðru iíður.
Fullyrða má að útflutningsbætur
hafi ekki, enn sem komið er, reynst
þjóðhagslega óhagræn ráðstöfun,
nema síður sé og að svo muni ekki
reynast nema því aðeins að við-
skiptakjör og markaðsaðstæður
versni frá því sem orðið er.
um ráðum til að sýna fram á
réttmæti þess að drepa hval og
sel.
Hér er ekki spurt unt hvor
aðilinn hafi rétt eða rangt fyrir
sér. Það er áróðurinn sem
gildir.
Klaufalega að
verki staðið
Fram til þessa hafa veiði-
þjóðir lotið í lægra haldi gagn-
vart þeim sem ekki vilja láta
drepa seli og hvali. enda hefur
klaufalega verið á málum hald-
ið af þeirra hálfu. Gott dæmi
unt það er hvalveiðistöðin í
Hvalfirði.
Á boðstólum hafa verið lit-
prentuð póstkort af sundur-
höggnum hvölum með innyflin
flæðandi um nokkur hundruð
fermetra vinnupláss.
Blóðvöllurinn í Hvalfirði er
tíður viðkomustaður ferða-
manna og gefur þar oft að líta
marga langferðabíla sem þar
bíða meðan ferðariiennirnir
skoða og mvnda hvernig
stærstu skepnur jarðarinnar
eru sagaðar og. skornar. Sér-
stökum áhorfendapalli er kom-
ið fyrir svo að yfirsýnin sé hvað
best.
Hvern andskotann eiga
svona vinnubrögð að þýða?
Hvarvetna um hinn sið-
menntaða heim eru sláturhús
lokuð nema þeim sem þar
starfa. Hvar í veröldinni mundi
ferðamálafrömuðum hug-
kvæmast að fara með stóra
hópa skemmtiferðafólks inn á
vinnustaði þar sem verið væri
að slátra nautgripum eða
svínum, flá skrokkana og fara
innan í þá?
Blóðvöllurinn í Hvalfirði er
sjálfsagður viðkomustaður
allra sjónvarpsmanna sem unt
landið fara.
Hundruð milljóna sjón-
varpsáhorfenda hafa aftur og
aftur séö hvernig selur er rot-
aður á hafísnum og síðan
fleginn. Sömuleiðis hvernig
hvallir er drepinn og kurlaður.
En þeirn er algjörlega hlíft við
að þurfa að vita neitt um
hvernig búfé er meðhöndlað í
sláturhúsunt ög vinnslustöðv-
um. Ef það væri gert mundi
slíkt líklega ríða allri kvikfjár-
rækt að fuilu.
Tilfinningar eða
skynsemi
Hvalur hefur verið veiddur
gegndarlaust víða um höf og
vissulega eru nokkrar tegundir
í útrýmingarhættu. En fátt
bendir til að þær tegundir sem
veiddar hafa verið við ísland
séu meðal þeirra, enda þess
verið gætt að takmarka veið-
arnar til að lífríki sjávarins
bíði ekki alvarlegt tjón.
Þessu atriði hefur okkur
gengið illa að koma á framfæri.
Vera má að það takist. en
áróðursstaða þeirra sem vilja
vernda hvalinn og banna allar
veiðar er óneitanlega miklu
betri en hinna sem halda vilja
veiðunum áfram. I áróðri er
svo miklu auðveldara að skír-
skota til tilfinninga en að beita
skynsamlcgum og vísindaleg-
um rökum. ,
Þar stendur hnffurinn í
kúnni.
Sérkennilegstaða
Sjávarútvegsráðherra er f
þeirri sérkennilcgu stöðu, að
vera ásakaður unt að vera
alltof ríflegur á kvóta til hval-
veiða í vísindaskyni og jafn-
framt að vera alltof naumur á
fiskveiðikvóta. Hann vill sem
sagt bæöi vernda lífríki sjávar
og 'ganga fulllangt í að eyða
því, allt eftir því hverra hags-
muna er veriö að gæta. Svona
er vandlifað í henni verslu.
Vonandi tekst stjórnvöldum
norðlægra ríkja að ná einhvers
konar samkomulagi við frið-
unarmenn um hvalveiðar. En
þaö er Ijóst að friðunarmenn
mega sín ntikils og þeir rnunu
beita öllum ráðunt, þar með
viðskiptaþvingunum, til að ná
sínu máli fram.
Þaö er því eins gott að þau
samtök sem norðurhjarafólk
hyggjast stofna gegn friðun-
armönnum hafi yfir að ráða
þeim áróðursmætti sem dugir
gcgn rökum þeirra sem vilja
banna allar hvalveiðar.
Oddur Ólafsson