Morgunblaðið - 19.09.2004, Síða 30

Morgunblaðið - 19.09.2004, Síða 30
30 SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ Tryggvi bjó um tíma á Nönnugötu og stundaði á þeim tíma kvöldnámskeið í teikningu. Eftir síldarvertíðina á Guðbjörgu er égá Bragagötunni í nokkurn tíma. Ég áþá dálitla peninga, kaupi fínt léreftog liti og dunda mér við að málamyndir úr nágrenninu í fallegu síð- sumarveðri. Síðan fer ég aftur á Guðbjörgu á reknet – sem er leiðinlegasti veiðiskapur sem ég hef verið á og ég nenni alls ekki að tala um – þangað til menntaskólinn byrjar í október. Við vorum við Eldey og ég gat virt fyrir mér þann magnaða fugl, súluna, hvernig hún steypir sér lóðrétt niður og kemur upp aftur með síld í kjaftinum. Ég prófaði að teikna hana en náði ekki tökum á því. Loftur fór í Menntaskólann á Akureyri en ég bjó áfram einn með pabba. Það tók þó fljótlega af, því ég gafst hreinlega upp, leigði mér kvist- herbergiskytru á Nönnugötu 16 og flutti þang- að með mitt litla hafurtask. Flosnaði um leið upp úr náminu í menntaskólanum og las utan- skóla eftir það. Ekki löngu eftir að ég flutti frá pabba seldi hann Bragagötuna og keypti bíl- skúr í Skipasundi. Þar bjó hann í nokkur ár og drykkjuskapurinn versnaði enn. Við bræður héldum að hann væri búinn að vera, en það sýn- ir hvað hann var hraustur og mikill harðjaxl að hann náði sér upp, fór að vinna á Skattstofu Austurlands á Egilsstöðum og vann þar þangað til hann fór á eftirlaun. Kynnin af Hring Sama haust fór ég á kvöldnámskeið að læra teikningu hjá Hringi Jóhannessyni sem vann fullan vinnudag á daginn hjá Kassagerð Reykjavíkur og gerði það í mörg ár. Á sumrin fór hann á heimaslóðir, norður í Aðaldal, kom sér upp vinnustofu og málaði þar margar af sín- um bestu myndum. Samband mitt við Hring og fleiri ágæta fé- laga, svo sem Þorstein frá Hamri, rofnaði að mestu um tíu ára skeið, eftir að ég fór utan haustið 1961, enda kom ég ekkert heim í nokk- ur ár vegna blankheita. Það lifnaði hins vegar aftur þegar ég sýndi með Magnúsi Tómassyni í Gallerí SÚM 1972. Ljóðabækur Þorsteins fékk ég hins vegar, hef haft af þeim mikla gleði og tel hann besta skáld minnar kynslóðar. Í mörg ár eftir þetta var Hringur mér einstaklega hjálp- legur og ráðagóður við sýningahald í Reykja- vík. Síðast hitti ég hann, glaðan og vinsamleg- an, fyrir utan Óðinsgötu 15 í Reykjavík vorið 1995. Ég var á förum norður á Húsavík að mála mynd fyrir dvalarheimilið Hvamm. Hann sagð- ist koma norður á vinnustofuna í Haga í Aðaldal eftir hálfan mánuð eða svo. Við ákváðum að hittast og bundum fastmælum að heimsækja, að hans mati, besta bar á Norðurlandi, Hótel Reynihlíð í Mývatnssveit. Af því varð aldrei. Hann lést úr bráðum blóðkrabba áður en við náðum að hittast. Þorsteinn frá Hamri orti eitt- hvert dásamlegasta minningarljóð sem ég hef vitað síðan skáldið frá Hrauni í Öxnadal leið. Það er í ljóðabókinni Meðan þú vaktir. Af skýi niður dís í dalinn stígur. Með gát hún strýkur gerði hvert og baðm: Í dag er kvaddur drengur góður héðan; og vertu hljóður, vindur, rétt á meðan innsiglað duft míns dána vinar hnígur við angan heyja frjórri mold í faðm. Námskeiðin voru haldin undir vængjum Handíðaskólans en ég var ekki orðinn nemandi í skólanum þá, þótt líta megi á þetta námskeið sem undanrás eða atrennu að skólanum. Hluti af náminu hjá Hringi var að teikna módel, stúlku sem átti að vera í sömu stellingu í 20 mínútur – það er ekki auðvelt að vera hreyfing- arlaus í 20 mínútur – og var ætlast til að nem- endur væru búnir að ná myndinni þegar daman skipti um stellingu. Þetta voru æfingar í að teikna hratt og fullkomin andstæða við að mála fjallatoppana á Norðfirði. Nám í skötulíki Sverrir Haraldsson kenndi teikningu í Hand- íðaskólanum og opnaði fyrir mér hvað má gera með línu. Með árunum hef ég fengið meiri og meiri áhuga fyrir því hvað lína er – hún er mag- ískt fyrirbæri ef maður ræður við hana. Sverrir var sjálfur afburðafínn teiknari og útskýrði meðal annars hvernig einfalda má myndina. Námið í báðum skólunum, Menntaskólanum í Reykjavík og Handíðaskólanum, var í skötu- líki. Ég þurfti að vinna fyrir mér og valdi það einfaldasta sem ég hafði þar að auki heilmikinn áhuga á: fór á togara, byrjaði á Ingólfi Arn- arsyni en var á þremur til viðbótar áður en ég flutti utan, Jóni Þorlákssyni og Geir. Þessir voru allir frá Reykjavík en síðast var ég á Gylfa frá Patreksfirði. Til haustsins 1961 var ég því með annan fót- inn á sjó og hinn í námi, fyrst í MR og síðan Handíðaskólanum. Þó ég gæti ekki sótt skóla eftir viðurkenndum ástundunarreglum lærði ég mikið í málverki á þessu tímabili og lagði grunninn að öllu því sem á eftir hefur komið. Í tengslum við teikninámskeiðið kynntist ég mál- urunum Einari G. Baldvinssyni og Jóhannesi Geir. Þeir urðu góðir vinir mínir og af þeim lærði ég áreiðanlega meira en ég hefði nokkru sinni gert með því að sækja skólann að fullu. Meðvitað og tilgerðarlaust Tryggvi teygir og togar myndflötinn í verk- um sínum og vill fara frjálslega með grunn- atriði mynda sinna. Sjálfur hef ég með árunum gengið lengra og lengra í því að „ljúga“ sögum á myndflötinn, teygja, toga og raða, ekki ólíkt ljóðum eða góðri djasssóló hjá Armstrong, Johnny Hodges eða Ben Webster. Þeir fara eitthvað annað með melódíuna, fá eitthvað annað út úr henni með ólíkum áherslum, velja ýmsar leiðir til að fá út nýja heild. En þeir verða að vita hvert þeir ætla, hvað þeir ætla að mjólka út úr melódíunni og ekki má heldur nota of mörg krydd í sósuna, því þá veit enginn hvaða bragð er af henni. Leikaraskapurinn verður með öðrum orðum að vera meðvitaður og tilgerðarlaus. Þetta er að forma hugsun, vera í samvinnu við hljóðfærið eða myndina og þarna var Einar G. Baldvins- son svo sannarlega á heimavelli. Hann hélt fína sýningu í Bogasal Þjóðminjasafnsins. Ég fór oft að skoða hana og ekki spillti að yfir henni sat Margrét, kona Þórbergs Þórðarsonar, skrafhreifin og bauð upp á kaffi af brúsa. Alla þessi lygi í góðum skilningi, að fara frjálst með elementin í myndunum, þessi grunnatriði að búa til bíl sem er jafnstór og epli, skip sem er jafnstórt og fingurinn á þér, eða flugvél sem allir sjá að gæti aldrei flogið, hef ég notað mér út í æsar. Ég teikna myndirnar fyrst á glærur og varpa þeim á léreftið með skyggnu- vél. Hvað þessar teikningar verða stórar er til- viljanakennt, en þær má stækka og minnka í ljósriti. Það er einmitt gulrótin sem dregur asn- ann áfram. Ég bý til myndir þar sem öllu er sullað saman, hlutum úr nútímanum og fortíð- inni. Ég hef óþrjótandi ánægju af að skoða hluti og fyrirbæri aftan úr steinöld og bulla með það og velti fyrir mér hvernig þau virka í ýmsum víddum og litum. Hvernig eitt virkar í rauðu, annað í bláu, hvernig kemur út að þyngja eða létta. Ljós form hafa tilhneigingu til að virka stærri en dökk. Hvernig getur fuglsfjöður verið skyld formi eins og sverði, og hvernig breytast hlutföllin þegar „logið“ er til um stærðina? Bíll getur verið jafnstór skorkvikindi ef maður vill hafa hann þannig. Þetta er það sem ég kalla myndmál. Teikningin fyrst Teiknarinn verður að koma fyrst og málar- inn á eftir. Teikning getur legið í marga mánuði en þegar hún er tekin fram aftur sést strax hvort hún virkar eða ekki. Ef hún er ekki í lagi er reynandi að breyta henni, bæta formum inn í, eða fækka þeim. Þess vegna mála ég sumar myndir í mörgum útgáfum. Þær geta verið ljósbláar, víddirnar léttari, og svo má keyra niður í hér um bil svart og allt þar á milli. Ég hefði engan áhuga á að búa til myndir eftir strangri uppskrift. Ef ég ætti að teikna og mála beint á léreftið og vissi fyrirfram hvernig myndirnar yrðu, er ég ekki viss um að ég myndi nenna að standa í þessu. Einar hefur heldur ekki vitað hvað myndi gerast ef hann breytti einum eða fleiri flötum í mynd. Hann hefur þurft að prófa. Nýjar hugmyndir fæðast meðan á vinnunni stendur, þær nærast af samhang- andi vinnu. Vatnið á myllunni er að halda sig við efnið, vinna. Í góðri vinnutörn fæðast tvær- þrjár nýjar hugmyndir sem þó má ekki „mat- reiða“ strax. Á því stigi er smákrass betra en vandaðri teikning. Riss eða laust krass (eins og ég á í ferðavasabókum og litlum kompum) minnir mann á en læsir engu föstu. Stærðar- hlutföll og „þyngd“ hlutanna í mynd koma seinna og liturinn síðast. Hugdetturnar eru oft vanhugsaðar frá upphafi og lenda þá í rusla- körfunni þar sem þær eru best geymdar, en út úr þessu fyllast á endanum nokkrar möppur af hráefni sem ég nota síðar. Bókarkafli Tryggvi Ólafsson listamaður er landsmönnum vel kunnur og þótt hann sé ef til vill best þekktur fyrir myndlist sína þá er Tryggvi ekki síður mikið fyrir að segja sögur. Hér er gripið niður í frásögn Helga Guðmundssonar sem rekur uppvöxt Tryggva á Norðfirði, þroskasögu listamannsins og árin í Reykjavík og síðar Kaupmannahöfn. Logið á myndflötinn Hvað er bak við fjöllin? Tryggvi Ólafsson listmálari segir frá er eftir Helga Guðmundsson. Útgefandi er Mál & menning. Bókin er 206 bls. að lengd og prýdd fjölda mynda. Paradísarheimt eftir Tryggva Ólafsson. „Ég bý til myndir þar sem öllu er sullað saman, hlut- um úr nútímanum og for- tíðinni. Ég hef óþrjótandi ánægju af að skoða hluti og fyrirbæri aftan úr steinöld og bulla með það og velti fyrir mér hvernig þau virka í ýmsum víddum og litum. Hvernig eitt virkar í rauðu, annað í bláu, hvernig kem- ur út að þyngja eða létta,“ segir Tryggvi Ólafsson um list sína. Bræður í varpa 1945. Tryggvi til vinstri en Loftur til hægri.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.