Morgunblaðið - 19.09.2004, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19. SEPTEMBER 2004 33
Kjartan Ólafsson, formaður Tónskáldafélags
Íslands; að félagið hafi oft bent forsvarsmönn-
um hljómsveitarinnar á að það væri „æskilegt
fyrir tónlistarlífið hérlendis að [hljómsveitin]
legði meiri áherslu á íslensk sinfónísk verk.
Hún er í raun eini vettvangurinn til að flytja
slík tónlistarform.“ Í samtali Morgunblaðsins
við hann kemur einnig fram að hann telji það
óhjákvæmilega fylgifisk þess þegar íslensk
verk séu sjaldan flutt, að færri séu skrifuð.
„Færri og færri íslensk hljómsveitarverk eru að
verða til,“ segir hann „og þátttaka Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands hefur mjög afgerandi áhrif
á tilurð slíkra verka. Við höfum séð að frum-
flutningur á íslenskri tónlist hefur minnkað,
gróft á litið, og segja þessi skrif í blaðinu sitt
um það mál.“
Sigfríður Björnsdóttir, framkvæmdastjóri Ís-
lenskrar tónverkmiðstöðvar, er sama sinnis og
Kjartan og segir það „mikil vonbrigði að sjá
hversu lítil djörfung er í efnisvali Sinfóníunnar
núna. Mér finnst ekki skipta neinu máli úr
hvaða geira góðir hlutir koma, en því meiri
vinna, þekking og reynsla sem er að baki tón-
verki því meiri líkur eru á að það hafi að geyma
þennan gimstein sem Sinfóníuhljómsveitin á að
mínu mati stöðugt að leita að“. Hún leggur
hljómsveitinni mikla ábyrgð á herðar og segir
að „aðeins með hennar tilstilli verða afhjúpuð
og uppgötvuð íslensk listaverk á sviði stórverka
sem krefjast hljómsveitarflutnings sem þá geta
gegnt hlutverki sínu sem burðarstoðir menn-
ingar okkar inn í óljósa framtíð.“
Fagleg sjónar-
mið eða mark-
aðssjónarmið?
Steinunn Birna
Ragnarsdóttir, sem
situr í verkefnavals-
nefnd Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar fyrir
hönd Reykjavíkur-
borgar, álítur hljómsveitina vera á villigötum
hvað fagleg sjónarmið varðar. Hún segir: „Ég
verð að taka undir sjónarmið þeirra Bergþóru
og Jónasar og hafa áhyggjur af því að Sinfón-
íuhljómsveit Íslands sé ef til vill að teygja sig of
langt, ekki bara frá lögboðnum markmiðum
heldur einnig frá því sem ég tel að sé faglega
eftirsóknarvert. Þó að samfélagið geri sífellt
auknar kröfur um að afþreying taki stærri
hluta af því sem fólk sækir í utan vinnutíma,
finnst mér að menningarstofnun eins og Sinfón-
íuhljómsveit Íslands, sem er í raun þjóðar-
hljómsveitin okkar, verði að halda faglegri reisn
og finna skynsamlegan milliveg. Því auðvitað er
ekki hægt að þrjóskast við og spila bara tónlist
sem ekki nýtur almennra vinsælda, en Sinfóní-
an hefur hlutverk sem eins konar kyndilberi í
íslensku tónlistarlífi og má því ekki fara of
geyst í þá átt að mæta markaðssjónarmiðum.
Mér þykir leitt ef sú leið verður ofaná.“
Þó forræðishyggja sé vitaskuld af hinu vonda
og ekki kunni góðri lukku að stýra að þröngva
einhverju sem síst nýtur almennra vinsælda
upp á fólk, er samt sem áður mikilvægt eins og
Steinunn Birna bendir á að halda „faglegri
reisn“. Hljómsveit á borð við Sinfóníuna, má
ekki gengisfella sig með því að fikra sig of langt
inn á brautir dægurmenningar og auðmelts efn-
is – hvort sem það tilheyrir há- eða lágmenn-
ingu; fyrri tímum eða samtímanum. Því hlut-
verki ættu aðrir að geta sinnt betur en
stofnanir sem reknar eru fyrir opinbert fé.
Hér verða ekki dregin í efa þau miklu áhrif
sem hljótast af því að heyra stórt, vinsælt
hljómsveitarverk flutt af góðri hljómsveit, og
auðvitað á hljómsveit á borð við Sinfóníuhljóm-
sveit Íslands að standa að slíkum flutningi. En
þó hann sé allra góðra gjalda verður og mik-
ilvægur í bland við annað, má ekki gleyma því
að aðgengi almennings að tónlist í frábærum
flutningi er betri en nokkru sinni fyrr í sögunni,
svo sem á geisladiskum. Þeim mun meiri
ástæða virðist vera til þess að hljómsveitir hafi
til að bera nægilega döngun til að horfa einnig
fram á veginn og víkka út sjóndeildarhring hins
almenna tónlistarunnanda, með flutningi nýrra
verka og þá ekki síður eldri verka sem ekki hafa
enn verið gefin út – eins og raunin er með mörg
íslenskt tónverk. Með þeim hætti væri hljóm-
sveitin að sinna hlutverki sínu sem sá „kynd-
ilberi“ – eins og Steinunn Birna orðar það – sem
henni er ætlað að vera samkvæmt lögum.
Í þessu sambandi má ekki gleyma því að í
lögum um Sinfóníuhljómsveitina segir einnig að
heimilt sé „að ráða tónskáld til starfa í þágu
hljómsveitarinnar í takmarkaðan tíma eða fá
verk til flutnings hjá tónskáldum“. Þetta
ákvæði mætti nýta mun betur en hingað til hef-
ur verið gert, íslenskum tónskáldum og tónlist-
ararfinum til framdráttar.
Hljómsveit allra
Íslendinga
Nú til dags, þegar
menningarstofnanir
landsmanna eru al-
mennt séð búnar að
slíta barnsskónum og orðnar rótgróinn mótandi
þáttur í samfélagsmyndinni, er nauðsynlegt að
gera þá kröfu til þeirra að þær sinni hlutverki
sínu af listrænum metnaði og framsýni. Og það
á auðvitað einnig við um Sinfóníuhljómsveitina.
Engin stofnun önnur hefur tök á að efla íslenskt
tónlistarlíf innan frá með sama hætti og hún,
engri íslenskri stofnun ber jafn rík skylda til að
flytja íslenska tónlist og henni. Getur þjóðin
sætt sig við það að listræn stefnumótun Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands, „þjóðarhljómsveitarinn-
ar“, leiði til þess að „færri og færri íslensk
hljómsveitarverk verði til“, eins og Kjartan
Ólafsson orðar það; eða að engin þau „íslensk
listaverk á sviði stórverka sem krefjast hljóm-
sveitarflutnings“ verði afhjúpuð svo þau „geti
gegnt hlutverki sínu sem burðarstoðir menn-
ingar okkar, þegar til framtíðar er litið“ – eins
og Sigríður óttast? Tæpast. Íslensk tónskáld
hafa fyrir löngu sýnt það og sannað að ekkert
réttlætir það að þau vinni skapandi störf sín í
andrými tómlætis. Þjóðin hefur þegar skapað
þeim þær aðstæður með lagasetningu, að þau
geta gert tilkall til þess að verk þeirra heyrist á
tónleikum. Þá framsýni sem sýnd var með
þeirri lagasetningu ber umfram allt að virða.
Ekki virðist viljann til þess skorta hjá Rumon
Gamba, aðalhljómsveitarstjóra Sinfóníunnar og
listræns stjórnanda hennar, því þó ekki hefði
náðst í hann til að leita viðbragða við gagnrýn-
inni nú, var haft eftir honum í Morgunblaðinu
fyrir réttum tveimur árum að hann liti „ekki
endilega á það sem skyldu eða kvöð að flytja ís-
lensk verk, mér finnst það bara mikilvægt
vegna þess að Sinfóníuhljómsveit Íslands er
ekki borgarhljómsveit eins og margar hljóm-
sveitir erlendis, – heldur hljómsveit allra Ís-
lendinga. Það er mikilvægt að íslensk tónlist
heyrist hvort sem hún er góð eða slæm; – við
komumst ekki að því hvernig hún er nema
heyra hana. Það er líka sérstaklega mikilvægt
að ung tónskáld fái tækifæri með hljómsveitinni
og njóti þess að heyra hljómsveitarverk sín
lifna við. Hvaða hljómsveit ætti að spila þau ef
ekki Sinfóníuhljómsveit Íslands?“
Svarið við þessari spurningu Gamba liggur
auðvitað í augum uppi. Það er því óskandi að
forsvarsmenn hljómsveitarinnar taki markmið
sín með verkefnavalinu til endurskoðunar og
standi undir þeim væntingum sem fagaðilarnir
sem vísað hefur verið til hér að ofan bera til
hennar í nánustu framtíð. Ekki síst þar sem
listrænn stjórnandi sveitarinnar virðist vera á
sama máli og þeir sem harðast gagnrýna hana.
Morgunblaðið/Golli
Hauststemning við Ægissíðu.
Íslensk tónskáld
hafa fyrir löngu
sýnt það og sannað
að ekkert réttlætir
það að þau vinni
skapandi störf sín í
andrými tómlætis.
Þjóðin hefur þegar
skapað þeim þær
aðstæður með laga-
setningu, að þau
geta gert tilkall til
þess að verk þeirra
heyrist á tónleikum.
Þá framsýni sem
sýnd var með þeirri
lagasetningu ber
umfram allt að
virða.
Laugardagur 18. september