Morgunblaðið - 03.11.2004, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 3. NÓVEMBER 2004 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
LÖNG umræða var í gær á Alþingi
um þingsályktunartillögu þingmanna
Samfylkingarinnar um breytingar á
stjórnarskránni.
Björgvin G. Sigurðsson sagði
stjórnarskrárbreytingar sem gerðu
landið allt að einu kjördæmi og jöfn-
uðu þannig atkvæðisréttinn til fulls
vera eitt albrýnasta málið sem menn
stæðu frammi fyrir á vettvangi lýð-
ræðis og mannréttinda. „Að mínu
mati eru það hrein og klár mannrétt-
indi að allir Íslendingar hafi jafnan
atkvæðisrétt, að atkvæði allra Íslend-
inga vegi jafnþungt,“ sagði Björgvin.
Hann minnti jafnframt á að Héð-
inn Valdimarsson hefði flutt frum-
varp þessa efnis árið 1927, þ.e. að
landið yrði gert að einu kjördæmi og
bæri vott um framsýni hans. „Hið
gamla kjörorð Héðins, einn maður,
eitt atkvæði á við sem aldrei fyrr.“
Björgvin sagði einnig að lýðræðis-
ástandið á Íslandi núna vera ákaflega
bágborið, löggjafinn væri fótum troð-
inn af framkvæmdavaldinu og því
væri brýnt að skoða vel hugmyndir
um beina kosningu framkvæmda-
valdsins og fullan aðskilnað á milli
þessar tveggja valdsviða.
Alltaf sömu vandamálin
Jóhann Ársælsson sagði endur-
skoðun stjórnarskrárinnar vera
löngu tímabæra, allir fulltrúar stjórn-
málaflokkanna hefðu lengi verið sam-
mála um það. Í þingsályktunartil-
lögunni kæmi fram afstaða Sam-
fylkingarinnar til helstu breytingu
sem hún teldi að gera þyrfti á stjórn-
arskránni.
Jóhann sagði að í umræðum um
breytingar á stjórnarskránni og lýð-
ræðismál kæmu alltaf upp sömu
vandamálin. „Fólkinu í landinu, kjós-
endunum, finnst það nefnilega ekki
hlutverk þeirra, sem með völdin fara,
að setja sér sjálfir reglur til að fara
eftir. Það skyldi engan undra í ljósi
reynslu síðustu ára hvað það varðar,
hvernig menn fara með sín völd.“
Jóhann nefndi hugmyndir um sér-
stakt stjórnlagaþing en sagði enga
góða hugmynd hafa komið fram um
hvernig velja skyldi slíkt þing. „Það
er mín skoðun og ég held í einlægni
að það gæti vel heppnast að til verði
sjálfsprottið stjórnlagaþing þar sem
kjósendur en ekki stjórnmálmenn
ræða sjálfan grundvöll stjórnskipun-
arinnar, þ.e.a.s. stjórnarskrána,“
sagði Jóhann og bætti við að helstu
rökin fyrir því væru þau að valdið
væri komið frá fólkinu í landinu.
„Með almennum kosningum færir
fólkið völdin til fulltrúa á Alþingi.
Þessir fulltrúar geta á hverjum tíma,
eins og nú, farið að nota valdaaðstöðu
sína ótæpilega, jafnvel farið að setja
reglur um óeðlileg völd sér til handa,
taka pólitísk réttindi frá þjóðinni með
því að setja lög sem örugglega stríða
gegn þjóðarvilja. Um þetta eru sann-
arlega dæmi,“ sagði Jóhann.
Jóhanna Sigurðardóttir sagði að
þótt hún væri einn flutningsmanna
þingsályktunartillögunnar um breyt-
ingar á stjórnarskránni hefði hún
verið talsmaður þess að sett verði á
fót stjórnlagaþing sem fjallaði um
breytingar á stjórnarskránni. Marg-
ar breytingar á stjórnarskránni væru
þess eðlis að þingmenn ættu ekki
sjálfir að fjalla um þær heldur aðrir
vegna þess að þær snertu iðulega þá
sjálfa.
Af einstökum atriðum í tillögunni
nefndi Jóhanna sérstaklega ákvæði
um að tiltekinn hluti þjóðarinnar
gæti krafist þjóðaratkvæðagreiðslu
svo og sérstaka rannsóknarnefnd Al-
þingis sem gæti tekið á málum sem
upp kæmu og rannsakað þau. Hún
hefði heimild til þess að rannsaka mál
að eigin frumkvæði en ekki eins og nú
er að meiri hluti þingsins geti fellt að
slík rannsókn fari fram.
Jafn atkvæðis-
réttur er
mannréttindi
Morgunblaðið/Þorkell
Björgvin G. Sigurðsson vill að atkvæði allra Íslendinga vegi jafnþungt.
GESTUR Jónsson, hrl. og lögmaður
Skeljungs, segir þá niðurstöðu
ranga sem ákvörðun samkeppnis-
ráðs er byggð á, að öll olíufélögin
hafi að meira eða minna leyti stund-
að samráð á markaðinum, skipt hon-
um á milli sín og ákveðið verð sam-
eiginlega á því tímabili sem var til
rannsóknar þ.e. á árunum 1993 til
2001.
„Ég tel að það sé horft framhjá
mjög veigamiklum vísbendingum
um að þetta sé einfaldlega ekki rétt.
Það liggja fyrir upplýsingar í gögn-
um málsins um að það verða veru-
legar breytingar á markaðhlutdeild
olíufélaganna á þessum tíma,“ segir
Gestur og bendir á að meginlínan í
þessum breytingum hafi verið sú að
hlutdeild Skeljungs á markaðinum
hafi vaxið, hlutur Olíufélagsins hafi
farið bæði upp og niður á tímabilinu
og minnkað ef á heildina er litið og
hlutur Olís hafi einnig sveiflast en í
lok tímabilsins verið sambærilegur
við það sem hann var í upphafi. „Ég
held að einhver skýrasta vísbend-
ingin um hvort samkeppni er fyrir
hendi á markaði sé sú hvort breyt-
ingar verða á markaðshlutdeildinni.
Það er alveg ábyggilegt að það gerir
það enginn af fúsum og frjálsum
vilja að semja við keppninaut sinn
um að hann megi hirða kúnnann af
sér,“ segir hann.
Vildu samkeppnishæft verð við
það sem í boði var í Færeyjum
Meðal þess sem fram kemur í
skýrslu samkeppnisráðs er að olíufé-
lögin hafi haft með sér samráð til að
hafa áhrif á verðlagningu á skipa-
gasolíu í Færeyjum í því skyni að
halda uppi verði hér á landi. Félögin
hafi sameiginlega ákveðið að gera
það að skilyrði fyrir viðskiptum við
norska olíufélagið Statoil að það
myndi beita sér fyrir því að verð til
íslenskra skipa í Færeyjum yrði
hækkað. Þessu hafa olíufélögin mót-
mælt og í andmælum Olíufélagsins
er því haldið fram að íslensku olíufé-
lögin hafi verið að kaupa inn olíuna á
hærra verði en sem nam útsöluverð-
inu í Færeyjum.
Gestur Jónsson segir að frá sjón-
arhóli olíufélaganna snúist þetta mál
um að félögin hafi staðið frammi fyr-
ir því, að það verð sem hér stóð til
boða var mun hærra en útsöluverð í
Færeyjum.
„Öll þessi viðleitni sem þarna er
lýst var viðleitni af hálfu félaganna
til þess að reyna að ná þeirri stöðu
að þau gætu keppt við það verð sem
var boðið í Færeyjum. Tilgangurinn
með þessum viðræðum var eingöngu
að ná fram samkeppnishæfu verði til
þess að geta boðið hér sama verð og
viðskiptavinir félaganna gátu fengið
í Færeyjum,“ segir hann.
Ósanngjarnt að segja forstjóra
Skeljungs hafa slegið tóninn
Gestur hefur einnig ýmislegt að
athuga við þá staðhæfingu í skýrsl-
unni, að Kristinn Björnsson, fyrr-
verandi forstjóri Skeljungs, hafi
slegið þann tón sem hafi einkennt
alla samkeppni á olíumarkaðnum í
meira en heilan áratug eftir að hann
tók við sem forstjóri. Vísar sam-
keppnisráð í þessu sambandi í minn-
isblað sem Kristinn tók saman árið
1990.
„Þetta minnisblað sem þarna er
vísað til er frá árinu 1990, þegar
Kristinn Björnsson hefur verið for-
stjóri Skeljungs í rúman mánuð,“
segir Gestur.
„Hann á þá fund með forstjóra
Texaco í Danmörku og forstjóra Ol-
ís. Þeir eru að ræða um hugsanlegt
samstarf varðandi sölu á eldsneyti á
Keflavíkurflugvelli. Hann tekur
saman minnisblað af þessu tilefni en
það er skrifað 1990 og á þeim tíma
eru engin samkeppnislög í gildi. Þau
voru sett árið 1993. Þarna eru engin
lögbrot á ferðinni.
Í skýrslu Samkeppnisstofnunar er
vísað til þess að á þessum tíma hafi
verið í gildi reglur sem bönnuðu
verðsamráð um smurolíu en minn-
isblaðið tekur ekki til neinna við-
ræðna um smurolíuviðskipti af einu
eða neinu tagi,“ segir hann. Gestur
segir einnig að það sé því ekki ein-
kennilegt að Kristni finnist það af-
skaplega ósanngjarnt að þátttaka
hans í lögmætum fundi þar sem rætt
var um viðskipti er hann var nýbyrj-
aður í sínu starfi, skuli vera tekin inn
í skýrslu Samkeppnisstofnunar sem
einhverskonar vísbending um að
hann sé sá sem hafi slegið tóninn.
Gestur Jónsson hrl. segir forsendur ákvörðunar samkeppnisráðs um olíufélögin rangar
Breytingar á markaðs-
hlutdeild skýr vísbend-
ing um samkeppni
„AUÐVITAÐ þykir mér eins og
öðrum að þarna hafi meira gengið
á en ég meira að segja óttaðist að
hefði verið. Mér þykir það mjög
miður,“ segir Davíð Oddsson utan-
ríkisráðherra um meint samráð ol-
íufélaganna en tekur fram að hann
hafi ekki lesið hina löngu skýrslu
Samkeppnisstofnunar heldur lesið
útdrætti um málið í fjölmiðlum.
Spurður um hinn langa tíma
sem rannsóknin hafi tekið segir
Davíð að það sé afar þýðingarmik-
ið af mál af þessum toga geti
gengið hraðar fyrir sig.
„Þetta er búið að liggja svona
vomandi yfir mönnum lengi og ég
man ekki betur en það hafi líka
verið þess háttar skýrslur um
tryggingafélögin sem hálfpartinn
gufuðu upp og hurfu.
Of lengi í meðferð
Mér finnst þetta vera allt of
lengi í meðferð þannig að ann-
aðhvort verða þessar stofnanir að
rísa undir sínu verkefni eða sleppa
því að fara í það. Það er verst að
fara af stað og hleypa öllu í bál
brand ef menn geta svo ekki lokið
því í tíma. Ég tek eftir því að sum-
ir talsmenn olíufélaganna, lög-
fræðilegir, segja að þetta sé allt
saman fyrnt. Ég þekki það ekki og
get ekki lagt á það mat. Það væri
náttúrlega afskaplega ankannalegt
ef málin stæðu þannig,“ segir Dav-
íð.
Davíð Oddsson utanríkisráðherra um meint samráð olíufélaganna
Morgunblaðið/Kristinn
Meira en hann hafði óttast
EINAR K. Guðfinnsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokks, benti á á þingfundi
á Alþingi í gær að vanskil á vörslufé
vegna greiðslu-
erfiðleika væru
mjög ólík öðrum
skattalagabrotum
og hefðu sjaldnast
þau einkenni sem
einkenndu skatt-
svik. Brotlegir
væru því ekki hin-
ir dæmigerðu
skattsvikarar.
„Við höfum illu
heilli sett um það þannig regluverk
að það hefur leitt til þess að menn fá
gríðarlega þunga dóma,“ sagði Einar
og benti á að brotlegir ættu sér oft
málsbætur umfram þá sem fremdu
önnur skattalagabrot og að löggjöfin
væri fullhörð við þá sem stæðu í van-
skilum á vörslufé. „Skýringarnar eru
jafnan þær að forsvarsmenn fyrir-
tækja hafa lent í greiðsluerfiðleikum
sem oft enda með gjaldþroti,“ sagði
Einar varðandi málsbæturnar.
Háar fjársektir
Hann kynnti frumvarp til laga um
breytingu á lögum á staðgreiðslu op-
inberra gjalda nr. 45 frá 1987 og lög-
um um virðisaukaskatt nr. 50 frá
1988 með áorðnum breytingum.
Flutningsmenn lagafrumvarpsins
ásamt Einari voru þingmenn úr öll-
um stjórnarflokkunum. Einar sagði
málið væri mikið réttlætismál því
meðal refsinga væri að finna gríðar-
lega háar fjársektir og ef þær greidd-
ust ekki gætu menn átt von á því að
vera sendir í fangelsi þar sem mögu-
leiki á reynslulausn væri ekki fyrir
hendi. Brotlegir væru oft ungt fólk og
aðilar sem stæðu að svokölluðum
sprotafyrirtækjum í landinu. Því
væri nauðsynlegt að breyta þessari
óréttlátu löggjöf að sögn Einars. „Við
megum ekki, jafnvel þó að við viljum
ná utan um það að koma í veg fyrir
það að menn stundi skattsvik, ganga
þannig frá löggjöfinni að við hræðum
venjulegt fólk frá því að taka í þátt í
atvinnurekstri sem í eðli sínu hlýtur
alltaf að vera áhættusamur,“ segir
Einar. Hann sagði það vera mjög í
réttlætisátt og þinginu til sóma ef það
auðnaðist að ljúka málinu með skjót-
um hætti. „Ég held að það séu allar
forsendur til þess að efnahags- og
viðskiptanefnd, sem ég legg til að fái
þetta mál til umfjöllunar, geti lokið
þessu máli á tiltölulega skömmum
tíma og við getum gert þetta að lög-
um í allra síðasta lagi núna fyrir jól-
in.“
Mikið rétt-
lætismál
og þinginu
til sóma
Einar K.
Guðfinnsson