Sunnudagsblaðið - 10.04.1966, Blaðsíða 5

ingi sínum við forsetann. En þess-
ir menn áttu eftir að verða fyrir
vonbrigðum. Johnson var því að
vísu fylgjandi, að forystúmönnum
Suðurríkjanna yrði refsað, en
hann vildi halda fast fram þeirri
stefnu, sem Lincoln liafði byi'jað
á, að reyna að vinna að sáttum
milli aðila í sta'ð þess að beita
Suðurríkin harðrétti. Johnson
vildi, að Suðurríkin fengju aftur
fulla aðild að í’íkjasambandinu,
svo fi-emi þau afnæmu þrælahald
og rækju úr ábyrgðarstöðum alla
þá menn, sem höfðu gegnt emb-
ættunx á vegum uppreisnarstjórn-
ai-innar. Hins vegar setti John-
son sig^ á rnóti því, að Norðui’-
ríkin færu að segja Suðurríkjun-
um fyrir um það, með hvaða hætti
sambúð hvítra manna og blakkra
yrði í Suðurríkjunúm.
Wade og skoðanabræður hans
gerði sig ckki ánægja með þetta.
Þeir héldu því fram, að ríkis-
stjórnin hefði aðeins gert hluta
af skyldu sinni með því að veita
þrælunum fi-elsi, því að án at-
kvæðisréttar, án skólagöngu og án
eigna hlytu þeir eftir sem á'ður
að verða að öllu leyti háðir hin-
um fyrrverandi cigendum sínum
og húsbændum. Þá óttuðust þeir
einnig að demókrataflokkurinn
næði fljótlega aftur yfirhöndinni
í landsmálum, ef Suðurríkin
fcngju afiur fullan í’étt til þátt-
töku í alríkisstjórninni. Þar eð
stjórnarskráin kvað svo á, að þrír
fimmtu óatkvæðisbærra rnanna
skyldu taldir með þegar mannfjöld-
inri í einstökum ríkjum var reikn-
aður út, töldu þcssir róttæku re-
públikanar, að hinn mikii negra-
f.iöldi I Suðurríkjunum hlyti að
gefa hvítum mönnum þar, sem
einir væru kjörgengir, óeðlilega
mikil áhrif á alríkisstjórnina. —
Þcss vegna töldu þeir þa'ð i hag
bæði blökkumönnum Suðurríkj-
anna og Noi’ðumkjabúum, að
í’epúblikanar yrðu áfram við völd.
En slikt var ekki hægt að tryggja
nema með því að útiloka viss fylki
frá þátttöku i stjórn landsins, þar
til jafnrétti kynþáttanna hefði
verið komið á vai’anlegan grund-
völl.
Á þessari stefnu og stefnu for-
setans var grundvallarmunur. —
Báðir héldu þó fast við sítt, og
afleiðingin gat þá ekki orðið önn-
ur en sú, að til illvígra átaka kom.
í fyrstu virtist Johnson liafa betri
aðstöðu, því að stefna hans hlaut
að leiða til þess, að eðlileg við-
skipti tækjust fyrr aftur milli
Norðui’- og Suðurríkjanna — og
skattar fæi’u aftur að heimtast fi’á
Suðurríkjunum með eðlilegum
hætti, en á því var sízt vanþörf.
En það forskot, sem forsetinn
hafði að þessu leyti í byrjun, var
með öllu horfið, þegar Grant liers-
höfðingi leysti hann af hólmi
snemma árs 1859.
Að talsverðu leyti ollu þeirri
þróun hlutir, sem Johnson fékk
ekki ráðið við. Hinir róttæku
repúblikanar réðu yfir flokksvél
repúblikana í fjölmöi’gum fylkjum
og gátu þannig komið áróðri sín-
um ú framfæi’i á auðveldan hátt.
Svona skömmu eftir styrjöldina
var heldur ekki erfitt að vekja
m'eð' almenningi andúð á öllu,
sem Suðurríkjunum við kom; —
margir voru þeirrar skoðunar, að
nú ættu Noi’ðurríkin að láta kné
fylgja kviði og stjórna Suður-
ríkjunum urn næstu fi’amtíð sem
sigraðri þjóð. Og það bætti held-
ur ckki úr skák, að Suðuri-íkja-
menn héldu áfram að kjósa leið-
toga sína úr styrjöldinni í ábyrgð-
arstöðui’, og í fleiri atriðum var
afstaða Suðui’ríkjanna slík, að
hún lagði þcim Norðurríkjamönn-
um vopn upp í hendurnar, sem
voru andvlgir þeirrí stefnu forset-
ans að rcyna að koma á sem
fljótustum sáttum.
Og hjá því verður heldur ekki
komizt, að ósigur Johnsons for-
seta var einnig að verulegu leyti
lxonum sjálfum að kenna. Johnson
var haldinn tvenns konai’ veik-
lcika. í fyrsta lagi var hann gjarn
á að taka vcl upp í sig á fund-
um og nú talaði hann iðulega af
sér. i eitt skipti sagði hann um
tvo virta öldungadeildarþingmenn
að þeir væru „andvígir grundvall-
arstefnu stjórnarinnar og reyndu
nú með öllum ráðum að koma
henni fyrir kattarnef.” Hann var
þá beðinn að nefna fleiri, sem
líkt væi’i ástatt um, og þeiri’i
beiðni svai’aði forsetinn með ol’ð-
unum: „Ég eyði ekki púðri á dauð-
ni’ hænur.” i Bandarikjumnu
hafði sú hefð veriö ríkjandi að
forseti landsins tæki ekki þátt í
lágkúrulegu orðaskaki flokkanna,
og þess vegna voi-u ummæli sem
þessi notuð til að breiða það1 út,
að Johnson flytti iðulega ræður
sínar undir áhrifum áfengis. Þeir,
sem mundu ræðuna sem hann
hélt, er hann tók við embætti vara-
foi-seta, áttu auðvelt með að trúa
þessu, þótt það í’aunar væri eng-
an veginn rétt. í öðru lagi hafði'
hin óslitna sigurganga Jolinsons
í kosningum stigið honum nokkuð
til höfuðs, svo að hann taldi sig
eiga vísa kjósendahylli, hvað svo
sem liann kynni að gera, Þetta
tvennt kann að hafa átt meginþátt
í því, að hann lét sér úr greip-
um ganga tvö tækifæri til að sigr-
ast á hinum róttæku repúblikön-
um.
Fyrra tækifærið gafst, þegar
þing kom saman í desember árið
1865. Hefði Suðurrikjafulltrúum
þá vei’ið leyft að taka sæti á þingi,
hefðu þeii-ra eigin atkvæ'ði getað
komið í veg fyi’ir, að þeir yi’ðu
hraktir þaðan aftur. Umdeildum
kjörbi’éfum var að jafnaði vísaö
til sérslakrar þingnefndar, og foi’-
maður þeii’rar nefndar var hlið-
hollur foi’setanum, en repúblikön-
um tókst að hrifsa málið úr hönd-
um þeirrar neíndar og fela það
annarri nefnd, þar sem þeir höíðu
tögl og hagldii’, án þess að forset-
inn hreyfði legg né lið til að
varna því.
Hitt tækifærið, sem Johnson lét
ónotað, voru þingkosningarníu’
1866. Hefði Johnson þá beitt sér
af hörku, er ekki að vita nema
honum hefði tekizt að fá 'fylgis-
menn sína kjörna á þing, en hann
hélt að sér höndum þar til of
seint, og stuðningsmenn lians
voru yí'irlcitt ekki svo mikið sem
útncfndir frambjóðendiu', hvaö þá
kosuir. En óneitaulega háði það
Jolmson mikið, að hann hafði
raunverulega engan ílokk til að
styðjast við. Iiann hai'ði ekki veriö
kosinn varaforseti sem repúblik-
ani, heldur á vegum hins sam-
einaða stríðsfloklis, scm rcpúblik-
anar og Norðurríkjademókratar
höfðu myndað með sér. Eftir stríð-
ið haiði minnihluti demókrata í
st.ríðsflokknum annað hvort horfið
aftur tii íöðurhúsamia eöa jutmiö
Ffþ. á bJs. SJ8. .
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
SUNNUDAGSBLAÐ 221