Sunnudagsblaðið - 10.04.1966, Síða 20

I’verá á hverja jörð Bjarna. Þá
kemur feitur biti: 1481 fær Einar
Ærlæk í Axarfirði undir klaustr-
ið, .og. var’þar síðan eitt af útibú-
um klaustursins.
Convcntubræður á Þverá, Jón
Magnússon, Þórður Einarsson og
Þorvarður Hállgeirsson, leyfðu
Einari ábóta að gefa Illugastaði í
Bárðardal hverjum hann vildi,
(fékk þá jörð Stígur sonur Einars
ábóta og bjó þar), þar sem klaustr-
ið: hafði auðgazt um II hundruð
hundraða og 60 hundruð betur á
hans dögum. Var þetta skjalfest
1484. Enn bætti Einar við eigur
klaustursins. 1485 fékk hann það,
er eftir var af Vaglaskógi, og
kcypti Teig í HrafnagiJssókn af
•Sumarliða Eiríkssýni; hann keypti
og jörðum við Magnús nokkurn
Jónson. Af þesu má sjá.isem hér
hejur verið sundurlaust sett
sámán, að Einar ábótj var dugleg-
ur í jarðabraski, og ef dugnaður
hans á sviði andans ' héfur verið
jafnágætur, hefur klaustrinu verið
vel bórgið á hans dögum.
, ÁbótaJ^ust varð nú á Þ.verá. Læt
ég hér frásögn úr árbókum Espó-
Jí.ns ráða framhaldi: „Þá var sá
prestur á Grenjaðarstað, cr Eirík-
ur liét Einarsson, hann lagði lcið
sína heim til HóJa að hitta Ólaf
biskup RÖgnvaldson fyrir fardaga
um vprið 1487 og bciddist eftir
ábótadæmi á Þvcrá, biskup neit-
aði honum fyrir þá sök að hann
hafði ekki klausturkjöt, prcstur
hét bót og betrun og bað hann
það leyfa sér, kvaðst hafa heilið
hinni beilögu Maríu, klausturs-
lifnaði. Lét þá biskup honum eftir
forráð klaustursins. Um vcturinn
kom Eiríkur aítur heim til Hóla
og. hafði lionum þá aflazt sonur,
beiddi biskup lapsnar og þá jafn-
framt vigslu til ábóta. Fékk hann
lausnina cn ckki vígsluna.”
Svo fór um sjóferð þá, getið cr,
að Eiríkur þessi gaf Skriðuklaustri
jörð 1494. Jón er nefndur ábóti sá
er var á Þverá 1488—96 Hann
lýsti því yfir 1493, að Ulugastaðir
i Fnjóskadal væru cign jómfrú
Maríu og klaustursins, síðan Mar-
teinn Gamlason og Ránnveig
Sturludóttir gáfu liana með sér í
próventu. Þann 2. maí 1492 gcrði
Árnj Rcrgsíop nróvcptusampjpg
við kl^pstrjð (sþr- íbrpþréfasafu).
Eftir Jón tekur við Einar Bene-
diktsson ábóti á Þverá 1496-1524,
fyrirferðarmikill maður. Hans er
getið sem prests á Hólum 1460,
á Grenjaðarstað 1471, dæmdur frá
stað 1479, en fékk skjótt Skinna-
stað og liélt, þar til liann vai’S á-
bóti á Þverá. Einar ábóti var vel
latínulærður, eins og sonur hans
og eftirmaður Finnbogi ábóti; hélt
Einar skóla á klaustrinu og hjá
honum hefur herra Jón Arason
lært sinn skólalærdóm og eflaust
góða Jatínu. Eitt fyrsta verk Einars
ábóta var að dæma Illugastaði,
sem hér eru áður nefndir, aftur
undir klaustrið af Stígi Einarssyni.
Einars ábóta er getið í merkum
klerkadómum 1502 og 1512, og
hann er við gjafabréf Gottskálks
Nikulásarsonar, er biskup gefur
Hólakirkju hvorki meira né
minna cn 110 jarðir og sumar
sjálfsagt ílja fcngnar. Einar ábóti
lifði það að sjá Jón lærisvein sinn
í biskupssæti á Hólum.
Finnbogi Einarsson er ábóti á
Þverá 1524—29, sonur Einars á-
bóta fyrrnefnds og Guðrúnar
dóttur hirðstjóra á Ökrum Ara-
sonar (er kom út með Löngurétt-
arbót 1450), fylgikonu Einars.
Finnbogi var hinn lærðasti maður
og latínumaður góður og hélt
skóla. Dóttir hans var Guðrún
móðir séra Einars í Heydölum
skálds. Voru þeir feðgar Einar og
Finnbogi hinir mcrkilegustu menn
sinnar tíðar. Næstseinasti ábóti á
Munkaþverá var Pétur Pálsson á-
bóti 1532—46. Pétur var orðinn
prestur 1502, var trúnaðarmaður
Gottskálks bjskups Nikulássonar,
Hólaráðsmaður og officiales’. Var
hann mjög mótdi’ægur Jóni Ara-
syni til biskupskjörs á Hólum og
vinur mikill Ögmundar Pálssonar
Skálholtsbiskups, scm stóð gcgn
Jóni Arasyni, og hcfur ætlað sjáli-
um sér biskupsdæmið á Hólpm,
sem þó ekki varð. Pétur hélt
Grímstungustað til 1531. Börn
hans, ættleidd 1525, með Ólöfu
Einarsdóttur ábóta Bencdiktsson-
ar; Vigfús, Þórðar 2 (annar, Þórð-
ur tréfótur sem Tréfótsætt er aí
komin), Marteinn, Hallgrímur,
Bríet og Guðrún. Þetta
sýnir. að katóslskir prcst-
ar Jétp ckki stapda á sér
í barpeignum. Fetur ubuU ú Þveiú
og Jón biskup á Hólum hafa síðar
orðið beztu vinir, þrátt fyrir fyrrí
deilur um biskupsvöld á Hólum.
Seinasti ábóti klaustursins n
Munkaþverá var Tómas Eiríksson
prestur, ábóti 1546—51. Faðir hans
er talinn Eiríkur Einarsson,prestur
sá á Grenjaðarstöðum sem ætlaði
sér að verða ábóti 1487. Ef þessi
ættrakning er rétt, má segja,
Eiríkur gamli hafi fengiö uppreisn,
er sonur hans varð ábóti í hans
stað. Tómas var kirkjuprestur a
Hólum 1520, ráðsmaður þar 1526,
fékk Mælifell c. 1531, og tók Þa®
aftur, eftir að hann lét af ábóta-
dæmi. Ilann tír á lífi 1557 og hcfur
orðið þjónandi lútherskur prestur
sín seinustu ár; er hann eini ábóti
hérlendis, sem vitað er með vissu,
að það hafi gert. Tómas átti börn
með Þóru Ólafsdóttur, stjúpdótt-
ur Jóns biskups Arasonar og var
kynsæll. Börn þeirra voru: Ólafur
skáld og lögréttumaður á Haí-
grímsstöðum, Þóra, er átti Jón
Grímsson á Ökrum, Björn á VöU*
um (ættleidd 1532) Helga, átti
tvær laundætur með Árna ríka
Gislasyni síðar sýslumanni á Hlíð'
ax-enda (d. 1587). Þeir ábótar Pét*
ur og Tómas koma víða við inál
manna á þessum seinustu árunr
katólskunnar i landinu og í fjör*
brotum hennar. Báðir hafa þc'r
farið með helztu embætti Hóla-
stóls og urðu báðir kynsælir 1
landinu. Ormi Sturlusyni síðar
lögmanni var veitt klaustrið af
konungi, og þar hcfur klausturs-
lifnaði verið lokið 1551.
Jarðeignir Munkaþverárklaust-
urs voi'u taldar 57 jarðir og mikiJ
ítök og rekar. Búpcningur lieima
á klaustrinu var samkvæmt SÍS'
urðarrigestrum 1525, 43 nautgriP'
ir, sauðíé 220, 11 licstar; á útibú'
um: á Ærlæk í Axarfirði 4 kýr,
3 kálfar, sauðfé 68, 2 hestar og i
folald, á Illugastöðum, 11 naut-
gripir, sauðíé 57, gcitfé 13 kapl'
ar 2.
Þá voru þesar íslenzkar bækur
til í klaustrinu 1525, í kapitula
3 kistur (líklega bókakistur), þcss-
ar sögubækur: Maríusaga minni-
Ólafs saga (Ólafs helga), Turnas
saga (Tómas saga), Benedikts
saga, Martínusar saga, Jóns saga
bisjiups, Guöinundar saga, Jö!1*>
saga pcstula, Bsurlaaiti saga, Féturs
233 svNh'viMCideuí) - AVÞtev5Uí>ií>