Sunnudagsblaðið - 10.04.1966, Side 18

ið verið ritað al sögufróðleik í
klefum klaustursins. í sambandi
við Plugumýrarbrennu 1253 er get-
ið um Þórólf munk öigerðarmann
frá Þverá, hefur hann búið til öl
fyrir brúðkaupið þar, og getur ver-
ið, að ölgerð háfi almennt verið'
ein iðja munka hér í klaustrum.
Næst varð ábóti á Þverá Ljótur
Hallson 1293—96. Er vart annað
vitað um Ljót en nafnið, cins og
svo marga aðra ábóta hérlendis.
Næsti ábóti var Þórir Haraldsson,
að ýmsu lcyti merkur maður, og
eiguni við Lárcntiusar sögu Kálfs-
sonar það að þakka, að við vitum
töluvcrt um hann. Þórir var ábóti
1298—1310 og 1311-1323. í milli-
tíð 1310 er nefndur í annálum
Brandur, vígður ábóti á Þvcrá
(Konungsannáll); fara cngar sög-
ur af honum. Þcgar Lárcntius
Kálfssón, síðar Hólabiskup, var
hcr á landi ásamt bróður Birni,
visitator erkibiskupsins í Niðarósi,
að líta cftir háttalagi og stjórn
biskupa hcrlcndis, þá rcis upp mál
milli prcstsins á Bægisá. scra
Hildibrandar og Þóris ábóta útaf
legstað Sólveigar í Lönguhlíð
(Skriðu i Hörgárdal). Hafði Þor-
valdur Geirssón maður hennar gef-
ið líkamann mcð miklu offri til
Munkaþvcrár. Úrskurðaði scra Lár-
entíus líkama Sólvcigar í lcg á
Bægisá samkvæmt bciðni Hildi-
brandar prcsts. Bannaði Lárcntí-
us.að syngja i klausturkirkjunni
á Þverá, meðan ekki var farið að
boðum hans. Annað bréf var nú
fcngið frá bróður Birni visitator
gegn bréfi Lárentíusar, sem heirn-
jlaði Sólvcigarlíki leg á Þverá;
stóð fyrir því Jörundur Hóla-
biskup, Þórir á'bóti og fleiri
Síðan skcði það, cr Lár-
cntíus var staddur ásamt
fyigclarmönnum sínum í kirkjunni
á Þ.vcrá og fvrirbauð allan messu-
söng þ.ár, að Þórir ábóti og margir
menn fóru til og gripu bréf Lár-
cntíusar vísitators og rifu í sundur
og brutu innsigli. Voru síðan Lár-
entius og. mcnn hans drcgnir og
hrint úr kirkju og kirkjugarði.
Virðis.t þctta óvirðuleg mcðferð á
visitator Niðarósbiskups, og ckki
hefur Þórir ábóti verið skapstill-
ingarmaður af frásögn þcssari,
að dæma. Síðar scndi þó Þórir
ábóti cítir Lárcntíusi, scm þá
£34 SUNNUDAGST5LAÐ -
hefði fallið í ónáð Jörund-
ar Hólabiskups og var þá staddur
í Stóra-Dal undir Eyjafjöllum og
hafði engan vissan samastað, og
í bréfi, sem fór á milli þeirra,
bauð Þórir ábóti séra Lafrans að
koma norður og kenna bræðrum
og klerkum um tólf mánuði fyrst,
og hér hafði hann orlof Jörundar
biskups. Kom Lárentíus norður,
og tók Þórir ábóti og bræður líku-
lega við honum; er sagt, að margir
tóku mikinn þrifnað af hans lær-
ing (kcnnslu). Var meðal annarrs
lærisveinn hans Bcrgur Sokkason,
unnust þeir^jró'ðir Bergur og Lár-
entíus með hjartanlegri elsku.
Bergur var fremsti klcrkur, söngv-
ari harla sæmilegur og mælsku-
maður mikill og setti saman marg-
ar sögubækur heilagra manna í
norrænu máli, mcð mikilli snilld;
vígðist hann fyrst munkur mc'ð
Lárcntíusi og Árna syni hans að
Þingeyrum 1316, varð síðar príor
1322 á Þvcrá, vígöist þangað á-
bóti 1325.
Þórir ábóti var rckinn úr sætinu
af Auðuni rauða Þorbcrgssyni
Hólabiskup 1317. Þórir fór til
Noregs 1318 og lenti þá i skipbroti.
Aftur cr getið, að hanri fór til Nor-
egs 1321, og cr talið, að hann hafi
andazt í Noregi. Brandur sá, scm
var vígður til ábóta að Þvcrá 1310,
kann hafa farið mcð völd í klaustr-
inu, cf hann hefur vcrið lífs, mcð-
an Þórir var crlendis. Bcrgur sezt
nú að fullu í sætið og hcldur því
til 1334, segir því af sér fyrir lít-
illætissakir, en veröur þar aftur
ábóti 1345-50. Eftir Berg er varð-
veittur formáli að Nikulásar sögu
og líklega sagan sjálf, og flciri
hcilagramanna sögur gætu vcrið
varðveittar cftir hann.
Björn Þorsteinson er ábóti á
Þverá 1334—9. Hann hafði verið
prior á Þingcyrum 1313 — 20 í ut-
anför Guðmundar ábóta þar; var
liann því gamall í hctlunni og
Þingcyrarmunkur og ábóti þar
1330—41. Saurbæjarklerkur úr
Eyjafirði, Stcfán Gunnlaugsson,
Varð ábóti á Þvcrá 1339—45. Faðir
hans cr talinn vcra sonur Úlfs
]>órðarsonar kakala. Synir Stcfáns
ábóta voru: Gunnlaugur á Núpu-
felli, Ólafur og Úlfur, sem lík-
Jcga hcfur vcrið herraður og hafð-
í innsigli sinu cða skjaldarmcrki
„úlf með stjörnu”, Stefán, var á-
bóti 1345-50 eftir afsetningu Ei-
ríks bolla ábóta þar. Mætti af því
ætla, að Stefán hafi verið vinur
Orms Áslákssonar Hólabiskups,
sem veik Eiríki frá.
Hafliði er nefndur 20 ár ábóti á
Þverá eða 1350—70. Er hér lít'ð
við að styðjast um ábóta þessa
nema ártöl. Þá verður fyrii- oss i
stöðu ábóta Árni skáld Jónson
1370—79. Getið er þess að 1376
seldu Árni ábóti og convcntubræð
ur á Þverá ’Guðmundi nokkrum
Sigurðssyni Skriðuland í Öxnadal,
sem Gróa Oddsdóttir hafði gefið
með sér í próventu til klausturs-
ins. Árna skáldi er eignuð drápa
um Guðmund góða Arason, og 2
lausavísur eru eftir hann. Ábóti
fór utan 1379 og spurðist ekkert
til hans mcir. Hcfur skáldið
kannski glcyrnt sér í glaumnuni
erlendis.
Þorgils er ncfndur ábóti á Þvcra
1379, afscttur 1385. Var þá vígð-
ur þangað HalJur, áður munkur
á Þingeyrum, og cr hann þar i'*
1393, cn vildi þá ekki að sögn vcra
lcngur ábóti. Taliö cr, að annar
I-Iallur hafi vcrið vígður ábóti 13?^
og dáið í svarta dauða 1402 eða 3.
Sigð dauðans í plágunni hcfur
fellt marga til moldar í klausti'-
inu, og var gcrt hcit mikið a
Munkaþvcrá 16. jan. 1403 (GrírnS-
staðaannáll); „Itcm var lieit a
Munkaþvcrá á næsta ári cftirkom-
anda, in i'esto Mareclli páfa, af
Iærðum mönnum og almcnningh
með sannri bæn til vors íausnara
Jcsú Kristi og hans háleitri móður
Maríu og hins góða Guðmundai'
biskups og allra guðs hcilag1'11
manna, í mót þcim hræðilegra
manndauða, sem þá stóð harðast
yfir, að guð með sinni náð skyld1
þar mýking gera.
í fyrstu í hciöur við Jcsúm
Krist og hans móður skyldu alh*
prestar syngja eftir hverja niessu,
utan sálumcssu, um sinn: Gaude
virgo Marie Christi.
Itcm í liciður við hinn góða
Guðmund biskup játuðu allir geía
alin á hverju hundraði í hontugum
pcningum til þcss að scndiboð
gerðist til páfagarðs, þess erindis,
að páfinn af guðs hjálp orlofaði, ^
að fyrnefndur hinn góði Guðmund-
ur Arason biskup væri lckínn 1
1
ALÞÝÐUBLADIÐ