Eintak - 20.01.1994, Page 27

Andrea Gylfadóttir
Fegurð og iosti eru orð sem má leggja út af á ýmsa vegu.
Mér finnst að ég hafi alla tíð verið mjög lostafull kona. Ég var
aðeins fjögurra ára þegar fyrsta ástarsambandið fór í gang.
Mín var fyrst beðið þegar ég var fimm ára gömul, og ég játti
því auðvitað.
Mér hefur líka verið sagt að ég sé sexí á sviði, þótt ég hafi
ekki áttað mig á því sjálf, og það er ein hliðin á lostanum.
Þetta gerist án þess að maður setji sig í stellingar til að vera
æðislega sætur og sexí. Kannski er þetta í manni og brýst
fram í því hvernig maður túlkar tónlistina og reynir að segja
eitthvað með öllum líkamanum. Ég hef gaman af því að nota
allan líkamann á þennan hátt, en það er satt að þetta getur
vakið losta og jafnvel ofsa með fólki úti í sal. Menn geta orðið -«■
ástfangnir af því sem þeir sjá á sviðinu — fyllst losta sem þeir
ráða ekki við.
Það hlýtur reyndar að vera dálítið undarlegt að langa til að
elska konu sem maður hefur aðeins séð á sviði — konu sem
maður þekkir ekki neitt! Sá maður er þá bara ástfanginn af
sviðsmyndinni, enda þekkir hann konuna aðeins út frá því
sem hún hefur sýnt opinberlega. Þegar menn verða til dæmis
ástfangnir af kvikmyndastjörnum er yfirleitt Ijóst að þeir
munu aldrei ná að kynnast þeim. En slík ást getur samt hei-
tekið menn svo þeir skynja vart nokkuð annað. Losti getur
orðið svo mögnuð tilfinning að maður týnir sér í honum. Orðið
sjálft verkar sterkt á mann — maður finnur að það lýsir ein-
hverri magnaðri tilfinningu.
Lostinn eftir sviðsmyndinni tengist líka oft stöðluðum hug-
myndum um það sem okkur á að finnast fallegt, einhverri
tískuhugmynd um fegurðina, einhverri tilbúinni ímynd. Það er
mikill munur á þessu annars vegar, og persónulegri reynslu af
fallegum hlutum og fallegum samböndum hins vegar. Þegar
maður kemur fram er eins og manni sé stillt upp eins og hlut
á sviðinu og maður stúderaður: Er hún smart? Er hún
hallærisleg? Er hún sæt? Er hún sexí? Þannig má segja að
þeir sem koma fram á sviði lendi í klemmu. Annars vegar er
búin til ímynd fyrir aðra, en hins vegar þarf maður að gæta sín
á því að týna ekki eigin karakter. Sumir fara að trúa
sviðsmyndinni og týna sjálfum sér alveg.
Fegurðin aftur á móti, getur falist í svo mismunandi hlutum
— hún getur jafnvel verið sorgleg. Ég skrifaði einu sinni texta
um konu sem stendur við legstein látins barnsins síns og
hugsar til þeirra fáu stunda sem þau áttu saman. Þetta finnst
mér vera mjög fallegt „móment". Svo getur fegurðin að sjálf-
sögðu líka falist í músík — í tónum. Suma langar til að eiga
fegurðina — að eiga það sem þeim finnst fallegt — en sumir
fallegir hlutir eru þannig að maður verður að njóta þeirra
meðan þeir líða hjá. Þannig er tónlistin til dæmis.
Fegurðin er ekki einn af
eiginleiknm hlutanna.
Hún er aðeins til 1 hnga þess
sem greinir þá. David Hume
ekki á milli mála. Hún verður
ekki dregin í efa nema í gríni
eða fyrir öfund, jafnvel þótt hún
falli ekki í flokk með sannanleg-
um röksetningum og reynsla
okkar af fegurð, sérstaklega af
mikilli fegurð, sé með því per-
sónulegasta sem við getum
upplifað. Þannig væri því lík-
lega einnig farið með mikinn
sannleik ef okkur auðnaðist
einhvern tíma að fanga slíkt
dýr. Hann hlyti að vera svo
sannur að hann væri hafinn yfir
allar sannanir, og mikil fegurð
er líka hafin yfir alla gagnrýni.
Líkt og sannleikshugmyndin
hefur verið vísindamönnum og
hugsuðum leiðarhnoða um aldir
hefur hugmyndin um tæra og
sanna fegurð gegnsýrt menn-
ingu okkar og trúarbrögð. Það
er varla nokkur tilviljun hvað
mennirnir nefna fegurð og
sannleika oft í sömu andrá.
Þannig þekkjum við — í það
minnsta af afspurn —
óumræðilega fegurð himnanna
þar sem hinn hinsti sannleikur
opinberast í sætum söng dag-
langt hvern dag.
Þá er Ijóst að konur hafa haft
nokkurn forgang í táknmáli hins
fagra og sanna. Fallegar konur
virðast yfirleitt hafa verið taldar
viðeigandi táknmyndir fyrir göf-
ugar hugsjónir — frelsið,
réttlætið, skáldskapinn — og
gyðjur veljast alla jafna umfram
guði til að hafa umsjón með því
sem er fallegt, rétt og satt.
samruni losta og vináttu.
Havelock Ellis
burði, hollningu, kremum eða
siðum. Hér kemur til kasta
menningarinnar; tískunnar og
þess sem við köllum að vera
smekklegur. Það verður seint
nægilega brýnt fyrir þeim sem
vilja vera fallegir hve nauðsyn-
legt þeim er að leggja rækt við
þessa hluti. Krem og hárvötn,
farði, ilmsápur og áburðir,
púðar, púður og parrukk — ef
tískan býður — eru ómissandi
öllum þeim sem vilja
leggja rækt við útlit sitt. Ef
einhverjum finnst nóg um
að þurfa að finna tíma til
að baða sig stöku sinnum
má minna á það að þegar
Krasinska greifynja var
að alast upp í kastala
föður síns í Póllandi um
miðja átjándu öld vörðu
hún og systur hennar sjö
stundum daglega í það
að hafa sig til fyrir kvöld-
matinn og í hárgreiðsluna
fór hálft pund af púðri.
Öskubusku jafnvel orðið eins
konar allegoría um starf tísku-
kónga og förðunarmeistara
nútímans.
Eins og 1
spegli
Af öllum þeim áhöldum sem
nauðsynleg eru þeim sem vill
leggja rækt við útlit sitt er speg-
illinn nauðsynlegastur. Jafnvel
þótt fegurðin kunni að koma
innan frá, er það útlitið sem allt
Að vera
fallegnr
Fallegt fólk ber fegurðina ut-
an á sér þótt hún felist ekki í
neinum af eiginleikum þess ...
en sumir bera hana ekki, þótt
við segjum jafnvel stundum
að þeir „ættu það í sér að
geta verið fallegir". Það að
vera fallegur getur stundum
virst vera einhvers konar
ákvörðunaratriði, fylgja
sannfæringunni um það að
maður sé fallegur, eða felast í
því að maður „kunni að bera
sig“. Kannski er það þetta
sem átt er við þegar sagt er
að fegurðin komi innan frá.
í flestum má samt laða feg-
urðina fram með einhverjum
ráðum — með réttum klæða-
Þá er það svo
ótal margt sem þarf
að læra, eins og
greifynjan komst
að raun um:
„Til viðbótar því
að kenna okkur
menúett og kontra-
dans er dansmeist-
arinn að sýna
hvernig við eigum
að hneigja okkur. Ég kunni bara
eina aðferð, en nú veit ég að
þær eru margar; ein til að
hneigja sig fyrir kónginum, ein
fyrir prinsa, önnur fyrir aðals-
menn og konur þeirra.“
Jafnvel þeim sem ekki kunna
að hafa sig til eða bera sig má
oft bjarga með tilsögn, því þótt
sumum sé það kannski gefið
að vera fallegir, er sumum það
líka gefið að geta hjálpað
öðrum að vera
fallegir. Þeim
hópi tilheyrði eT-
laust dansmeist-
ari Krasinsku, og
líka hárgreiðslu-
meistarinn, kjóla-
meistarinn og all-
ir hinir. í þessu
samhengi gæti
sagan af unga prinsinum og
©EIÐUR SNORRI & EINAR SNORRI
00
FIMMTUDAGUR 20. JANUAR 1994 27