Morgunblaðið - 18.02.2005, Qupperneq 10

10 FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 2005 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
DAVÍÐ Oddsson utanríkisráð-
herra sagði á Alþingi í gær að ný-
liðnar þingkosningar í Írak væru
eitt það merkasta sem gerst hefði í
heimsmálunum á undanförnum
árum og jafnvel áratugum. Kosn-
ingarnar hefðu tekist vel þvert á
allar hrakspár. „Íraska þjóðin
eygir nú von um að mega njóta
frelsis og lýðræðis. Sú von rætist
þó ekki nema Írakar njóti áfram
stuðnings alþjóðlega herliðsins
sem er í landinu og aðstoðar utan
frá við þjálfun eigin öryggis-
sveita.“
Kom þetta fram í umræðu utan
dagskrár á Alþingi um kosning-
arnar í Írak. Jónína Bjartmarz,
þingmaður Framsóknarflokksins
og varaformaður utanríkismála-
nefndar, var málshefjandi umræð-
unnar. „Málefni Íraks hafa oft
komið til umræðu á Alþingi í vetur
og miðað við daginn í gær hafa frá
því að þing kom saman í haust ver-
ið haldnar 149 ræður um Írak í
sölum Alþingis,“ sagði hún. „Ég
tel að sjaldan hafi verið jafnmikil
ástæða til þess að ræða þau mál og
nú í framhaldi af kosningunum
sem fóru fram þar um síðustu
mánaðamót sem eru fyrstu raun-
verulegu þingkosningarnar í Írak
frá 1953.“
Jónína fór yfir kosningarnar og
úrslit þeirra og sagði að hlutur
kvenna vekti sérstaka athygli.
„Samkvæmt niðurstöðunum
verða konur um þriðjungur þing-
manna á íraska þjóðþinginu og fá
86 þingsæti af 275. Hlutfall
kvenna verður þannig hærra á
íraska þinginu en í nokkru öðru
landi í þessum heimshluta og í
raun svipað og það er hér á landi.“
Í lok ræðu sinnar lagði hún til að
kannaðir yrðu möguleikar til þess
að styðja sérstaklega íraskar kon-
ur sem væru að stíga sín fyrstu
skref í þátttöku í stjórnmálum
landsins.
Utanríkisráðherra svaraði því
m.a. til að þegar hefðu verið veittir
fjármunir til ákveðinna verkefna í
Írak sem tengdust málefnum
barna og kvenna þar í landi. „Ég
tel þó að við höfum aflögu fjár-
muni til að verja í þessu skyni, ég
tel sjálfsagt að við gerum það og
tel ráðlegt að við höfum um það
efni samráð við utanríkismála-
nefnd.“ Ráðherra ræddi einnig úr-
slitin í Írak og lagði áherslu á,
undir lok ræðu sinnar, að alþjóð-
lega herliðið í Írak væri þar með
fulltingi SÞ og það ætti við um
þjálfun íraskra öryggissveita á
vegum Atlantshafsbandalagsins.
„Þar leggur Ísland af mörkum
með því að kosta flutning á búnaði
fyrir öryggissveitir til Íraks, þar á
meðal á vopnum og skotfærum
sem Slóvenía hefur gefið. Íslensk
stjórnvöld hafa einnig ákveðið að
leggja rúmar 12 milljónir króna í
sjóð sem greiðir ferðir og uppihald
manna úr íröskum öryggissveit-
um vegna þjálfunar utan lands.“
Utandagskrárumræður um úrslit kosninganna í Írak
Það merkasta í
heimsmálunum
Morgunblaðið/Golli
VILHJÁLMUR Þ. Vilhjálmsson,
formaður Sambands íslenskra sveit-
arfélaga, segir skort á gagnkvæmu
trausti vera í samstarfi ríkis og sveit-
arfélaga. Þetta kemur fram í tímarit-
inu Sveitarstjórnarmál, í leiðara Vil-
hjálms um fjárhagslega stöðu
sveitarfélaganna.
Í lok leiðarans segir Vilhjálmur:
„Til að efla sveitarstjórnarstigið,
styrkja sjálfsforræði þess og færa til
þess fleiri verkefni og til að sveitar-
stjórnir og sveitarstjórnarmenn geti
rækt hlutverk sitt með eðlilegum
hætti er nauðsynlegt að til staðar sé
gott samstarf ríkis og sveitarfélaga,
byggt á gagnkvæmu trausti. Á þetta
skortir nú um stundir.“
Byggðavandi
Vilhjálmur bendir á að það sé
skylda ríkisins að bregðast við víð-
tækum fjárhagsvanda margra
sveitarfélaga. Það hafi verið tregt á
því að viðurkenna að mörg sveitar-
félög á landsbyggðinni eigi við
ákveðinn vanda að stríða. „Stjórn
sambandsins hefur talið að það þyrfti
að taka á þessum vanda með þeim
hætti að hægt væri að aðstoða sveit-
arfélögin sem virkilega þyrftu á því
að halda,“ segir Vilhjálmur og bendir
á að vandinn stafi fyrst og fremst
vegna íbúafækkunar á landsbyggð-
inni og neikvæðrar atvinnuþróunar.
„Það er vandi til staðar hjá fjöl-
mörgum sveitarfélögum, mismun-
andi mikill, víða á landsbyggðinni.
Þetta er að minni hyggju fyrst og
fremst byggðavandi sem á sér stað,“
segir Vilhjálmur bætir því við að
vandinn stafi ekki af því að sveitar-
stjórnarmenn séu almennt að eyða
um efni fram eða séu að ástunda
slaka fjármálastjórn. Finna megi slík
dæmi en það skýri þó ekki hvernig
staðan sé í dag.
Hann segir ljóst að lögð hafi verið
á sveitarfélögin ýmis íþyngjandi
verkefni, sérstaklega á þau sveitar-
félög þar sem íbúum fækkar og at-
vinnuþróunin hefur verið neikvæð.
Nefnir hann í því sambandi ýmis
verkefni á sviði umhverfis- og félags-
mála. Vilhjálmur segir honum hafa
fundist ríkið ekki hafa viljað greina
þennan vanda og harðar staðreyndir
sem blasi við víða á landsbyggðinni.
Vilhjálmur segir að á nýlegum
fundum með fjármála- og félags-
málaráðherra hafi komið fram
greinilegur vilji til samkomulags og
hann á von á því að það náist í þessari
viku. Það sé mjög mikilvægt og for-
senda fyrir því að hægt verði með
eðlilegum hætti að vinna áfram að
eflingu sveitarstjórnarstigsins og
aukinni sameiningu sveitarfélaga.
Formaður Sambands ísl. sveitarfélaga
Skortur á gagn-
kvæmu trausti
VELFERÐARSJÓÐUR barna hef-
ur í samvinnu við Lýðheilsustöð og
Tryggingamiðstöðina látið gera tíu
upplýsinga- og fræðslumyndir í því
skyni að draga úr slysum barna.
Myndirnar verða sýndar í sjónvarpi
á næstu vikum.
Að sögn Ingibjargar Pálmadóttur,
framkvæmdastjóra Velferðarsjóðs-
ins, er myndunum ætlað að vekja at-
hygli foreldra og forráðamanna
barna yngri en fjögurra ára, á slysa-
hættum sem leynast á heimilum og í
næsta umhverfi barns. Á árinu 2003
var leitað til lækna vegna slysa um
1.400 barna, sem flest höfðu slasast í
heimahúsum. Þess má geta að sam-
kvæmt upplýsingum frá Slysaskrá
Íslands slasast fjórða hvert barn ár-
lega á aldrinum 0–14 ára, og er hlut-
fallið hvergi hærra á Norðurlönd-
unum. Í Svíþjóð og Finnlandi slasast
áttunda hvert barn á sama aldurs-
bili.
Fræðslumyndirnar, sem eru eins
og hefðbundnar auglýsingar að
lengd, verða sýndar í sjónvarpi á
næstu vikum, sem fyrr segir, en þar
koma fram ýmsir þjóðkunnir Íslend-
ingar í hlutverkum feðra, mæðra, afa
og amma. Tekin eru fyrir atriði sem
oftast valda slysum, s.s. eitranir,
bruni, fall, köfnun og drukknun.
Að sögn Herdísar Storgaard,
verkefnisstjóra hjá Árvekni, verða
88% svonefndra, „heima- og frí-
tímaslysa“, innan veggja heimilisins
og eru áverkar í 58% tilvika á höfði
barnsins, oftast af völdum falls.
Morgunblaðið/Golli
Frá vinstri: Herdís Storgaard, framkvæmdastjóri Árvekni, Gunnar Felixson, forstjóri TM, Anna Elísabet Ólafs-
dóttir, forstjóri Lýðheilsustöðvar, og Ingibjörg Pálmadóttir, framkvæmdastjóri Velferðarsjóðs. Samúel, aðalleik-
ari myndanna, gægist í linsu ljósmyndara. Höfundur Samúels er Bernd Ogrodnik brúðuleiklistarmaður.
Átak gegn slysum á börnum
SIGRÍÐUR Anna Þórðardóttir um-
hverfisráðherra sagði á Alþingi í gær
að hún myndi óska eftir því við sam-
ráðsnefnd ráðuneyta um loftslags-
breytingar að skoðað yrði sérstak-
lega til hvaða aðgerða mætti grípa í
ljósi nýrra upplýsinga um losun
koltvísýrings úr framræstum mýr-
um og illa förnu landi.
Nýju upplýsingarnar, sem ráð-
herra vísar til, koma fram í rannsókn
vistfræðinganna Hlyns Óskarssonar
og Jóns Guðmundssonar á útstreymi
gróðurhúsalofttegunda frá þurrlendi
og mýrlendi í Borgarfirði. Kom fram
í rannsókninni að framræst votlendi
og rofið land lætur frá sér mikið af
gróðurhúsalofttegundum.
„Í ljósi nýrra upplýsinga um losun
koltvíoxíðs úr
framræstum
mýrum og illa
förnu landi er
einsýnt að fara
verður vandlega
yfir málið í um-
hverfisráðuneyt-
inu og meta það
með tilliti til
skuldbindinga
okkar vegna
Kýótó-bókunar-
innar,“ sagði umhverfisráðherra.
„Leiði þessi skoðun í ljós að þörf sé á
frekari rannsóknum á þessu sviði
mun ég taka málið upp í ríkisstjórn-
inni.“
Nauðsynlegt að setja reglur
Kolbrún Halldórsdóttir, þingmað-
ur Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, tók þetta mál upp í utan-
dagskrárumræðu. Hún gerði rann-
sókn vistfræðinganna m.a. að um-
talsefni. Hún sagði að ef niðurstöður
rannsóknarinnar yrðu færðar yfir
allt landið þýddi það að allt að átján
milljónir tonna af gróðurhúsaloftteg-
undum streymdu út í andrúmsloftið
frá framræstum mýrum og sárum í
gróðurþekjunni. Hún sagði síðan
nauðsynlegt fyrir okkur Íslendinga
að setja ákveðnar reglur um það
hvað við ætlum að taka inn í losunar-
bókhaldið okkar og hvað ekki.
Vill kanna
áhrif fram-
ræstra
mýra
Sigríður Anna
Þórðardóttir
SIV Friðleifsdóttir, þingmaður Framsóknar-
flokksins, hefur lagt fram frumvarp um breyt-
ingu á lögum um tóbaksvarnir, þar sem lagt er
til algjört bann við reykingum á veitinga- og
skemmtistöðum. Í núgildandi lögum um tób-
aksvarnir eru tóbaksreykingar leyfðar á af-
mörkuðum svæðum á þessum stöðum.
Meðflutningsmenn Sivjar eru Ásta R. Jó-
hannesdóttir, þingmaður Samfylkingarinnar,
Jónína Bjartmarz, þing-
maður Framsóknarflokks,
og Þuríður Backman, þing-
maður Vinstrihreyfingar-
innar – græns framboðs.
Frumvarpið er lagt fram
með vitund og vilja Jóns
Kristjánssonar heilbrigðis-
ráðherra, en sambærilegt
frumvarp hefur verið í
smíðum í ráðuneytinu að
undanförnu. Jón kveðst í
samtali við Morgunblaðið hafa metið það svo að
frumvarp um þetta mál hefði ekki nægilegan
stuðning á þingi; því hefði hann fallið frá því að
leggja það fram á Alþingi í vor. „Ég ætla mér
að bíða átekta og sjá hvernig umræðan
þróast,“ segir hann. Ráðherra telur það vera til
góðs að þingmannafrumvarp Sivjar komi fram
á Alþingi. „Og ef það kemur til atkvæða-
greiðslu mun ég að sjálfsögðu styðja það,“ seg-
ir hann og bætir því við að hann telji að umræð-
an og tíminn muni vinna málinu brautargengi.
Skiptar skoðanir meðal þingmanna
Siv segist hafa óskað eftir stuðningi við
frumvarpið meðal þingmanna allra flokka á Al-
þingi. Hvorki þingmenn Sjálfstæðisflokksins
né þingmenn Frjálslynda flokksins hafi þó tek-
ið því boði. Heilbrigðisráðherra segir aðspurð-
ur að skiptar skoðanir séu um þetta mál innan
allra flokka, einnig innan Framsóknarflokks-
ins.
Í frumvarpi Sivjar er m.a. lagt til að fyrsta
málsgrein níundu greinar laga um tóbaksvarn-
ir hljóði svo: „Tóbaksreykingar eru óheimilar í
þjónusturými stofnana, fyrirtækja og félaga-
samtaka, svo sem á veitinga- og skemmtistöð-
um og þar sem menningar- og félagsstarfsemi
fer fram, þar með talið íþrótta- og tómstunda-
starf. Sama á við um þjónustusvæði utan húss
séu þau undir föstu eða færanlegu þaki og
meira en að hálfu leyti umlukt veggjum eða
sambærilegum mannvirkjum.“ Þá er lagt til að
lögin, verði þau samþykkt, komi til fram-
kvæmda 1. maí 2006.
Leggur til al-
gjört reykinga-
bann á veit-
ingastöðum
Siv Friðleifsdóttir
SIV Friðleifsdóttir, þingmaður
Framsóknarflokksins, gagn-
rýndi hlut kvenna á Alþingi, í
umræðum um kosningarnar í
Írak. „Við þreytumst lítið á að
monta okkur yfir því að við er-
um vagga lýðræðis,“ sagði hún.
„Maður stórefast um að inn-
stæða sé fyrir því monti, virðu-
legur forseti, þegar við horfum
upp á það að konum fækkaði hér
í þinginu í síðustu kosningum,
fækkaði um upp undir 6%.“
Siv benti á að hlutur kvenna í
íraska þinginu væri 31%. „Það
var vegna þess að fjórði hver
frambjóðandi á framboðslist-
anum átti að vera kona; það var
kvóti,“ útskýrði hún. Hlutur
kvenna á Alþingi væri á hinn
bóginn 30,2%. „Við stöndum
okkur því verr en Írakar varð-
andi hlutfall kvenna á þingi. Það
er betra hlutfall kvenna á þing-
um m.a. á Kúbu, Spáni, Kosta
Ríka, Argentínu, Rúanda, Suð-
ur-Afríku og í Írak en er á Ís-
landi.“ Siv sagði að sveitar-
stjórnarkosningar væru á næsta
leiti hér á landi, en hlutur
kvenna í sveitarstjórnum væri
31%.
Engin innstæða
fyrir montinu?