Morgunblaðið - 19.05.2005, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 19. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Lýðræði og mannréttindivoru meðal þess, semÓlafur Ragnar Grímsson,forseti Íslands, lagði
áherslu á í ræðu, sem hann flutti
fyrir framan fullan sal af háskóla-
stúdentum í heimsókn sinni í Pek-
ing-háskóla í gærmorgun. Forset-
inn talaði í Peking-háskóla að eigin
ósk og sagði í samtali við Morg-
unblaðið að það hefði ekki verið til-
viljun að hann hefði ákveðið að
ræða mannréttindi og lýðræði í
ræðu sinni í Peking háskóla. Stúd-
entar við þennan háskóla hefðu
einmitt leitt lýðræðisuppreisnina á
Torgi hins himneska friðar árið
1989.
„Í umræðum leiðtoga Íslands og
Kína á undanförnum árum, í við-
ræðum mínum við Hu Jintao for-
seta í gær, á fundum mínum með
Jiang Zemin forseta þegar hann
heimsótti Ísland og á öðrum fund-
um með leiðtogum landa okkar
hefur mikilvægi lýðræðislegrar
samræðu, mikilvægi réttar borg-
arans, mikilvægi frelsisins til að
segja skoðun sína opið og án ótta
alltaf verið á dagskrá,“ sagði for-
setinn í ræðu sinni í háskólanum.
„Þróun lýðræðis mun án vafa halda
áfram að vera mikilvægur þáttur í
samræðum okkar, sérstaklega þar
sem sterk gögn virðast benda til að
sýn fleiri og fleiri þjóða snúist um
lýðræði.“
Ólafur Ragnar vísaði til þeirrar
þróunar, sem orðið hefði í lýðræð-
isátt á undanförnum árum og ára-
tugum.
„Ég minni oft erlenda vini mína
á það að á fyrstu árum ævi minnar
voru færri en tíu lýðræðisríki í
Evrópu. Nú er lýðræði í yfir 40
ríkjum í Evrópu. Satt að segja get-
um við augljóslega sagt að í fyrsta
sinn í sögunni ríkir lýðræði í allri
Evrópu,“ sagði forsetinn. „Að sama
skapi hefur lýðræði tekið við af ein-
ræði herforingja í Rómönsku-Am-
eríku og mikilvægar lýðræðis-
hreyfingar hafa vaknað bæði í
Afríku og Mið-Austurlöndum.“
Ólafur Ragnar lýsti því að hann
hefði þegar hann var ungur þing-
maður á níunda áratug liðinnar
aldar notið þeirra forréttinda að
þjóna í Evrópuráðinu þar sem
fulltrúar þjóðþinga koma saman.
„Þar gat ég orðið vitni að því
hvað mannréttindi og réttarríkið
skipta miklu máli í þróun Evrópu,
hvernig íbúar í lýðræðislegri Evr-
ópu eftir stríðið ákváðu að gera
mannréttindi að hornsteini fram-
tíðar okkar. Alla tíð síðan hafa
þessi skilaboð vaxið að styrkleika
og þjóðir um allan heim eru nú að
gera sér grein fyrir því.“
Ólafur Ragnar gerði umhverfis-
mál einnig að umræðuefni í ræðu
sinni og beindi orðum sínum að
stúdentunum í salnum þegar hann
lagði áherslu á þann vanda, sem
blasti við nýrri kynslóð. „Ógn lofts-
lagsbreytinga af völdum mengunar
er alvarlegasta mál okkar tíma og
sennilega mesta verkefni, sem þið
og börn ykkar munuð þurfa að tak-
ast á við,“ sagði hann.
Forsetinn vék að skýrslu Norð-
urheimskautsráðsins, sem sýndi að
afleiðingar þess, sem gerðist á
norðurslóðum hefði áhrif á allan
heiminn, einkum með því að hækka
yfirborð sjávar um allan hnöttinn
og með gagngerum breytingum á
færibandi hafstraumanna, sem
teygja sig frá Norður-Atlantshafi í
Indlandshaf og áfram í Kyrrahafið.
Hann taldi upp lið fyrir lið helstu
hætturnar, sem vofðu yfir heim-
inum, og bætti við: „Það verður
brýnasta forgangsmál ykkar kyn-
slóðar að skoða þessar hættur,
rannsaka hinar vísindalegu sann-
anir og taka þátt í umræðu meðal
þjóðanna um hvernig eigi að
bregðast við.“ „Það er afar mik-
ilvægt að slík umræða um allan
heim verði opin og lýðræðisleg og
hver einn borgari ætti að hafa
rödd, að hver námsmaður eða vís-
indamaður geti haft áhrif á það
hvernig brugðist verði við.“
Eftir ræðuna svaraði Ólafur
Ragnar spurningum stúdenta og
kaus þar að koma aftur að mann-
réttindamálum og lýðræði og vék
meira að segja að hinu mikilvæga
hlutverki Netsins í einu svarinu.
Smáar þjóðir og
stórar geta unnið saman
Það hlýtur að teljast óvenjulegt
að þjóðhöfðingi taki mannréttindi
upp með þessum hætti í opinberri
heimsókn í Kína. Eftir blóðsúthell-
ingarnar á Torgi hins himneska
friðar hefur lítið farið fyrir um-
ræðu um lýðræði í Kína, þótt nú sé
farið að örla á henni aftur. Reynd-
ar sagði Hu Jintao, forseti Kína, að
„lýðræði [væri] sameiginlegt
keppikefli mannkyni og öll ríki
[yrðu] af alvöru að verja lýðræð-
isleg réttindi manna“, þegar hann
ávarpaði ástralska þingið árið 2003,
en óhætt er að segja að þeim orð-
um hafi ekki verið fylgt eftir.
Ólafur sagðist í samtali við
Morgunblaðið hafa viljað koma
nokkrum meginatriðum til skila í
ræðu sinni í gær. „Eitt var það
hvernig smáar þjóðir og stórar
geta unnið saman á nýrri öld,“
sagði hann. „Í framhaldi af því
nefndi ég ýmis atriði þar sem Ís-
lendingar geta sannanlega lagt
mikið af mörkum. Í því samhengi
lagði ég líka áherslu á að viðskipta-
tengsl Íslands og Kína verða ekki
mæld bara á hinn gamla mæli-
kvarða sem verslunarskýrslur fela
í sér um bein viðskipti milli Íslands
og Kína heldur að íslensk fyrirtæki
gætu orðið eins konar ferðafélagar
Kína gagnvart mörkuðum í Am-
Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, fjalla
Minnti stúden
lýðræðis og
Ólafur Ragnar Grímsson forseti og Dorrit Moussaieff forsetafrú
Eftir Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Peking | Þegar Ólafur Rag
í Peking-háskóla í gær vo
skólanemar meðal þeirra
Nemarnir heita Bergljót
Magnúsdóttir, sem hófu n
ing-háskóla í haust, Kare
is nám í kínversku við Tu
arháskóla Peking í haust
Þórðardóttir, sem nú er a
versku við Peking-háskól
Þær sögðu að útlending
saman innan háskólans og
þannig að eftir að hafa se
fjóra tíma í skólanum og
dag vildi maður helst hví
tala íslensku eða ensku.
Berljót, Erla Karen og
Bergljót Arnardóttir, nemi
Þórðardóttir, nemi við Pek
Með fulla
HÚSKARLAR KERFISINS
Enn reyna Bændasamtökin aðbregða fæti fyrir framtaks-sama bændur, sem vilja fram-
leiða mjólkurvörur utan hins ríkis-
styrkta velferðarkerfis bænda.
Bændasamtök Íslands vilja koma í veg
fyrir að bændur selji Mjólku ehf. um-
frammjólk, sem framleidd er utan
kvóta og án ríkisstyrkja.
Forsvarsmenn Mjólku ætla að ráð-
ast í framleiðslu á fetaosti, sem mun
standa neytendum til boða um miðjan
júní. Þeir hyggjast sjálfir framleiða
alla sína mjólk án hjálpar skattgreið-
enda og hafa boðizt til að kaupa um-
frammjólk af öðrum bændum. Ólafur
M. Magnússon, forsvarsmaður
Mjólku, segir í Morgunblaðinu í gær,
að margir mjólkurframleiðendur hafi
sett sig í samband við samlagið og
boðið fram mjólk.
Bændasamtökin hafa sent frá sér
tilkynningu, þar sem þau benda á
ákvæði búvörulaga, um að flytja verði
umframmjólk úr landi eða fá ella leyfi
framkvæmdanefndar búvörusamninga
til að selja hana á innanlandsmarkaði.
Ætla þau að láta þar við sitja? Munu
þau ekki næst klaga eigin félagsmenn
til yfirvaldanna fyrir að sýna þá sjálfs-
bjargarviðleitni að framleiða og selja
mjólk án styrks frá skattgreiðendum?
Það eru ekki sjálfstæðir bændur, sem
svona tala, heldur húskarlar kerfisins.
Morgunblaðið hefur áður bent á að
það væri algjörlega fráleitt kerfi, sem
bannaði mönnum að stunda atvinnu-
starfsemi án ríkisstyrkja. Guðni
Ágústsson landbúnaðarráðherra hefur
sem betur fer tekið af skarið um að
ekkert í búvörulögum banni mönnum
að framleiða mjólk utan kvóta- og
styrkjakerfisins. Eins og Ólafur M.
Magnússon segir í blaðinu í gær gengi
slíkt þvert á sjálfa stjórnarskrána,
sem verndar atvinnufrelsi manna.
Erna Bjarnadóttir, sviðsstjóri hjá
Bændasamtökunum, segir í Morgun-
blaðinu í gær að með tilkynningu sinni
vilji samtökin benda bændum á hvað
segi í lögum um málið, þannig að þeir
geti skoðað málin vel og vandlega og
fullvissað sig um að þeir séu að fara að
lögum.
En landbúnaðarráðherra og þing-
menn geta líka litið á tilkynningu
Bændasamtakanna sem ábendingu um
hversu fáránleg búvörulögin eru. Svo
geta þeir tekið sig til og breytt þeim,
þannig að það sé alveg tvímælalaust
að bændum sé ekki refsað fyrir að
framleiða og selja mjólk án ríkis-
styrkja.
Forysta Bændasamtakanna verður
að átta sig á, að styrkirnir sem bænd-
ur fá koma úr vösum skattgreiðenda
og kjósenda í landinu. Ef hún hagar
sér áfram með þessum hætti – að
hvetja í raun til að þeir verði stopp-
aðir af, sem vilja standa á eigin fótum
og hafna aðstoð frá samborgurunum –
mun þessa sömu skattgreiðendur og
kjósendur skjótt bresta allan vilja til
að hjálpa bændum.
Framtak eigenda Mjólku er stór-
merkilegt og sýnir að íslenzkur land-
búnaður getur vel átt framtíð fyrir
sér. Forysta Bændasamtakanna á að
styðja sjálfstæða og bjartsýna menn
eins og þá Eyjabændur í Kjós.
„STYTTUR BÆJARINS“ SKEMMDAR
Ögmundur Jónasson, alþingismað-ur, telur þannig að sér vegið sem
borgara, vegna skemmdarverkanna
sem unnin voru á einu verka Stein-
unnar Þórarinsdóttur við Hallgríms-
kirkju, að hann skrifar um það stutta
grein í Morgunblaðið í gær og hvetur
fólk til samstöðu gegn skemmdarverk-
um. Ögmundur hefur vitaskuld full-
komlega rétt fyrir sér og mælir þarna
fyrir hönd fjölmargra sem var veru-
lega brugðið vegna þessarar vísvitandi
skemmdarstarfsemi, þótt þeir hafi
ekki riðið á vaðið og látið í sér heyra
eins og hann.
Eins og Ögmundur segir eru
skemmdirnar á verkinu grafalvarlegar
og „í raun árás á okkur öll, tilræði við
friðsama borg“. Þarna er ráðist gegn
ákveðnum þætti borgarlífsins, sem
ætlað er að gefa lífinu lit og ljóma um-
fram hversdagsleikann.
Það gefur augaleið að sitt sýnist
hverjum um hinar fjölmörgu „styttur
bæjarins“ eins og Stuðmenn nefndu
þær, en jafn augljóst er að þær hafa
gildi fyrir heildina sem enginn hefur
rétt til að vega að með þessum hætti.
Fjárhagslegt tap listakonunnar verður
sem betur fer bætt, en það er ekki nóg.
Myndlist á sér ekki ýkja langa sögu á
torgum höfuðborgarinnar og því er,
eins og Ögmundur bendir á, einnig
kominn tími til að borgarbúar snúi
vörn í sókn gegn spellvirkjum og sýni
samstöðu „gegn ofbeldi af þessu tagi“.
SKOÐANASKIPTI VIÐ KÍNVERJA
Ólafur Ragnar Grímsson forseti Ís-lands sagði í samtali við Morgun-
blaðið í gær, eftir fund sinn með Hu
Jintao, forseta Kína: „Ef boðið er upp á
það að fulltrúar stjórnmálaflokka og al-
mannahreyfinga á Íslandi geti átt við-
ræður við Kína þá er það mikilvægt
lýðræðislegt boð til þess að geta komið
þeim áherslum á framfæri. Hann hafði
frumkvæði að því að óska eftir slíkum
viðræðum, ekki bara við mig eða full-
trúa ríkisstjórnarinnar, heldur fulltrúa
stjórnmálahreyfinga og almannahreyf-
inga á Íslandi og ég vona að bæði
verkalýðshreyfingin og stjórnmála-
flokkarnir taki því góða boði á næstu
árum.“
Þetta er rétt hjá forsetanum. Frjáls
félagasamtök á Íslandi eiga að taka Hu
Jintao á orðinu. Það er mikilvægt að ís-
lenzkir ráðamenn taki upp mannrétt-
indamál í viðræðum við kínversk
stjórnvöld, en það er ekki síður mik-
ilvægt að grasrótarsamtök láti til sín
taka.
Verkalýðsfélög, stjórnmálaflokkar
og önnur almannasamtök eiga að efna
til samræðna við Kínverja og útskýra
fyrir þeim hvernig mannréttindi eru al-
gild og eign allra manna, hvernig fé-
lagafrelsi, málfrelsi og fundafrelsi er
undirstaða kraftmikils nútímasam-
félags, hvernig samkeppni hugmynda í
fjölflokkakerfi knýr pólitíska framþró-
un. Og auðvitað eigum við að hlusta á
sjónarmið Kínverja; ekki aðeins hins
opinbera, heldur leita eftir samræðum
við sem flesta, ekki bara þá sem njóta
velþóknunar stjórnvalda. Hafi Hu
Jintao þökk fyrir boðið.