Morgunblaðið - 22.05.2005, Síða 16

16 SUNNUDAGUR 22. MAÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
F
yrir þremur áratugum samdi
George Lucas handritið að
Stjörnustríði og afrekaði að
varpa þessari heillandi geim-
fantasíu upp á hvíta tjaldið.
Milljónir á milljónir ofan um
heim allan hafa beðið með
óþreyju eftir nýjustu myndinni,
sem hvort tveggja í senn er upphafið og end-
irinn. Lucas ætlaði sér aldrei að hafa þetta
ótrúlega ævintýri svona umfangsmikið, hvað
þá að helga því næstum þrjá áratugi úr lífi
sínu. Þetta átti nefnilega fyrst að vera aðeins
ein mynd. En þegar Stjörnustríð sló öll að-
sóknarmet sem hægt var að slá árið 1977 dró
hann upp úr skrifborðsskúffunni söguna alla
og ákvað að byrja á því að beina sjónum að
eftirmálanum en snúa sér svo nær tveimur
áratugum síðar að forsögunni. Úr varð á end-
anum kvikmyndabálkur í sex hlutum; tveir
þríleikir.
Upphaflega Stjörnustríðsmyndin varð að
fjórðu myndinni Stjörnustríð: Ný von og nú
nákvæmlega 28 árum síðar hefur Lucas bætt
síðustu púslunum í spilið og fært okkur alla
sólarsöguna, „örlagasögu Svarthöfða“, eins
og hann orðar það sjálfur er ég hitti hann
ásamt nokkrum öðrum alþjóðlegum kollegum
mínum á kvikmyndahátíðinni í Cannes fyrr í
vikunni. Þar var hann staddur til að kynna
og vera viðstaddur heimsfrumsýningu mynd-
arinnar á sunnudaginn var og duldist engum
að þótt þar væri sumpartinn á ferð fiskur á
þurru landi – ekta popp-og-kók-mynd sýnd á
helstu hátíð listrænna kvikmynda í heiminum
– þá var athygli hátíðargesta óskipt og virð-
ing allra fyrir afrekum Lucas ómæld.
Tilraunir taka við
Þessi hálftíma fundur minn með Lucas og
meðframleiðanda hans að seinni þríleiknum,
Rick McCallum, var á hinu stórglæsilega
Carlton-hóteli. Svona ykkur að segja þá var
hrein unun að hlusta á þennan mikla hugvits-
mann – sannarlega er hann fyrst hugvits-
maður og síðan kvikmyndagerðarmaður.
Þannig nálgast hann öll sín verk; eitthvað
sem þarf að skapa, búa til, finna upp. Hæg-
lega má líta á Stjörnustríðsbálkinn sem upp-
finningu rétt eins og kvikmyndaverk, enda
ræðir hann um þetta heljarmikla hugarfóstur
sitt af þeirri fádæma ástríðu sem hefur verið
drifkraftur hans allt síðan hann steig fyrst
fram á sjónarsviðið snemma á 8. áratug síð-
ustu aldar. Tilraunagleðin var þá þegar orðin
hans helsta einkenni eins og fyrsta mynd
hans í fullri lengd, vísindaskáldsagan THX
1138, gaf glöggt til kynna. Og jafnvel þótt
hann hafi síðan leikstýrt og/eða framleitt vin-
sældavænni myndir, fyrst American Graffiti,
svo Stjörnustríðsmyndirnar og Indiana Jon-
es-myndirnar, þá hefur hugur hans ætíð leit-
að til gerðar fleiri tilraunamynda, sum-
partinn í ætt við hans fyrstu. Sem hann
staðfestir með því að greina mér og öðrum
viðstöddum frá því að nú þegar Stjörnustríð-
inu er lokið þá þrái hann helst að söðla gjör-
samlega um og gera eitthvað allt annað.
„Fyrst ætla ég að einbeita mér í ákveðinn
tíma að því að vera framleiðandi – sem ég
kalla að vera í fríi,“ segir hann og gjóar aug-
um glottandi í átt að meðframleiðanda sínum,
McCallum. „Ég ætla að framleiða síðari
heimsstyrjaldarmynd sem fjallar um afrísk-
ameríska liðsmenn í flughernum og líka
fjórðu Indiana Jones-myndina. Samhliða ætla
ég að skrifa handrit að minni eigin mynd,
sem ég get vonandi farið að vinna að eftir ein
tvö ár. Hún verður tilraunakenndari í eðli
sínu og ekki eins hefðbundin í uppbyggingu
og frásögn og fyrri myndir mínar. Það er erf-
itt fyrir mig að lýsa myndinni betur því hún
mun eiga sér fá fordæmi.“
– En hvernig er tilfinningin að vera loksins
búinn að klára síðustu myndina í Stjörnu-
stríðs-bálkinum?
„Þetta er náttúrlega stórkostlegur léttir.
Það fylgir því alltaf mikið taugastríð að vinna
að einhverju ókláruðu verki. Tilhugsunin um
að eitthvað geti komið fyrir eða eitthvað valdi
því að maður geti ekki klárað verkið tekur
mjög á taugarnar. Ég var þjakaður af slíkum
áhyggjum fyrstu tíu árin þegar ég gerði fyrri
þríleikinn og svo kallaði ég þær yfir mig aft-
ur þegar ég ákvað að gera þann seinni. Þegar
maður þarf að vinna svona lengi að einhverju
verki er manni efst í huga að ekkert komi í
veg fyrir að maður geti klárað. Ég var t.d.
með hjartað í buxunum þegar Ewan
McGregor fór í heimsreisunni á mótorhjóli,
dauðhræddur um að eitthvað myndi koma
fyrir hann. Nú þarf ég sem betur fer ekki að
hafa áhyggjur af slíku lengur. Hann getur
gert það sem hann vill mín vegna. Það er frá-
bær tilfinning,“ segir Lucas og hlær.
Örlög Svarthöfða
Lucas talar hratt, þarf lítinn sem engan
tíma til að velta fyrir sér spurningunum. Er
eldklár og greinilega eldfljótur að hugsa.
Hann var t.a.m. ekki lengi að svara spurn-
ingu rússnesks blaðamanns sem spurði hvort
einhver möguleiki væri á því að gerðar yrðu
þrjár Stjörnustríðsmyndir til viðbótar, sem
tækju upp þráðinn þar sem skilið er við hann
í seinni þríleiknum.
„Sagan sem ég var að segja er af örlögum
Svarthöfða. Hún hefst þegar hann er níu ára
og lýkur þegar hann deyr. Það er sagan. Allt
sem ég skrifaði hefur nú verið kvikmyndað.
Fyrst í einni mynd, sem urðu svo þrjár og
síðan með forsögunni. Sagan er öll. Ég er bú-
inn að hnýta alla hnúta þannig að það er
engu við hana að bæta. Hún er mitt sköp-
unarverk og ég á hana,“ segir hann og hlær
við.
– Þú tilheyrðir nýrri kynslóð kvikmynda-
gerðarmanna sem á sínum tíma þóttu hafa
bjargað bandarískri kvikmyndagerð á
krepputímum. Síðan hefur þú verið sakaður
um að hafa með Stjörnustríði átt hvað
stærstan þátt í að leysa úr læðingi það sem
sumir kvikmyndaskríbentar hafa talað um
sem eitthvert mesta skrímsli sem á að hafa
plagað kvikmyndasöguna, stóru kassamynd-
irnar, eða „blokkbösterana“, eins og þessar
stóru Hollywood-myndir eru nefndar á
ensku. Ertu sammála því?
„Þetta er býsna athyglisverð kenning sem
viss gagnrýnandi setti fram; en hún er
óskaplega barnaleg, jafnvel þótt hann sé bú-
inn að skrifa fullt af bókum. Ef hann hefði
einhverja þekkingu á kvikmyndabransanum
þá ætti hann að vita að stórmyndirnar
[„blockbusters“] voru fundnar upp af D.W.
Griffith og að slíkar myndir hafa verið gerðar
á hverju ári allar götur síðan; eins og t.d.
myndir Davids O. Selznicks [Gone With the
Wind, A Farewell To Arms, King Kong] sem
segja má að sé konungur stórmyndanna og
gerði trúlega langstærstu og mest auglýstu
stórmynd allra tíma [Gone With The Wind].
Það sem ruglar umræddan gagnrýnanda í
ríminu eru þau umskipti sem urðu um það
leyti eða nokkru áður en Stjörnustríð var
frumsýnd. Sama dag og ég hóf verknám hjá
Warner Brothers hætti Jack Warner. Þá var
nýbúið að selja fyrirtækið. Um sama leyti
voru allir gömlu mógúlarnir að hverfa af
vettvangi enda var kvikmyndaiðnaðurinn við
það að ná mannsaldri að árum. Þessum
gömlu mógúlum, sem lögðu grunninn að
kvikmyndaiðnaðinum, þótti vænt um kvik-
myndir, burtséð frá því hvaða mann þeir
höfðu að geyma. Í þeirra stað komu fjár-
festar og stórfyrirtæki sem sáu kvikmynda-
verin aðeins sem möguleg gróðafyrirtæki,
kærðu sig kollótta um afurðina sem átti að
afla gróðans og höfðu ekki hundsvit á kvik-
myndagerð. Þetta var því ákveðið tímabil,
seint á 7. áratugnum og snemma á þeim 8.
þegar fjárfestarnir voru að reyna átta sig á
út í hvað þeir væru komnir og þá réðu þeir
menn og ráku á víxl. Eðlilega ríkti viss ring-
lulreið sem gerði mér t.d. kleift að gera THX
og American Graffiti óáreittur, enginn skoð-
aði handritin, enginn fylgdist með tökum.
Það kom því ekki til kasta framleiðendanna
fyrr en myndirnar voru fullkláraðar og þá
tóku þeir sig til og fóru að endurklippa og
eyðileggja þær. En hvað sem því leið þá hafði
leikstjórinn skyndilega fullt frelsi til að gera
það sem hann vildi og í því umhverfi urðu til
frábær verk. Gæði myndanna á 8. áratugnum
hafa þannig ekkert með það að gera að stjór-
ar kvikmyndaveranna hafi allt í einu fengið
listræna köllun og áttað sig á því hvernig
gera ætti vandaðar og góðar myndir. Annað
sem er barnalegt að halda fram er að betri
myndir hafi verið gerðar á 8. áratugnum en
öðrum. Þá vill nefnilega gleymast að það
voru einnig gerðar mjög margar vondar
myndir þann áratuginn. Sama gildir um 4.
áratuginn, 5., 6., 7. og sumpartinn þann 9. Á
hverju ári finnum við einhverjar myndir sem
eru frábærar. Við megum ekki gleyma því,
ekki síst þið gagnrýnendur, að einungis 10%
mynda eru frambærileg og restin er rusl. Ég
skil ekki hvernig bera á saman The Exorcist
og Schindler’s List; báðar góðar myndir með
sín sterku listrænu gildi, frá tveimur ólíkum
tímum. Kvikmyndaverin náðu áttum um
miðjan 8. áratug, töldu sig skilja reksturinn
og færðu völdin til markaðsdeildanna. Um
leið og þær voru farnar að sjá um reksturinn
fór allt að velta á prufusýningum og skoð-
anakönnunum sem gerðar voru meðal al-
mennings í verslunarmiðstöðvum. Þar var
einfaldlega spurt hvernig myndir fólk vildi
sjá og svörin voru: eitthvað skemmtilegt og
spennandi eins og Stjörnustríð og Ókindin.
Og þá var bara málið sett í nefnd, ákveðið að
gera slíkar myndir og úr því varð þessi mar-
tröð, eða skrímsli ef svo má segja. Það hefur
ekkert með Stjörnustríð að gera, ekki heldur
Ókindina og Guðföðurinn. Vel að merkja þá
er ennþá farið eftir formúlunni sem búin var
til við gerð Guðföðurins: Rithöfundur er ráð-
inn, látinn skrifa bók, sem tranað er fram í
bókabúðunum þar til hún verður metsölubók
og að lokum er henni breytt í bíómynd. Þetta
er formúla sem virkar. Guðfaðirinn varð til
þannig að ómerkileg flugvallarbók var valin
og hæfileikaríkur leikstjóri fenginn til að búa
til úr henni frábæra mynd. Það sannar bara
að vondar bækur verða gjarnan að góðum
myndum, ekki góðar bækur, einfaldlega
vegna þess að snilldin á bak við góðar bók-
menntir fellst í textanum en ekki myndunum.
Þetta eru tvö ólík listform. En vond bók get-
ur orðið að góðri mynd ef hugmyndin er góð
og leikstjórinn hæfileikaríkur.“
Sagan sem átti ekki að segja
– Nýja myndin virðist stór og mikil um-
fangs og því vaknar sú spurning hvort gerð
hennar hafi verið erfið?
Hér kemur framleiðandinn McCallum loks-
ins inn í, skondinn náungi og hreinskilinn,
sem svarar því til að svo hafi hreint ekki ver-
ið.
„Mér þykir fyrir því að koma með svona
leiðinlegt svar; en nei, þetta var undarlega
auðvelt og þægilegt. Það er út af því að við
erum búin að nota sama tökuliðið síðustu 10–
15 árin, sem hefur reynst okkur ótrúlega vel.
Þetta var tæknilega erfitt og flókið en að
öðru leyti var þetta auðveld og góð reynsla.
Við kláruðum myndina fyrir einum tveimur
vikum. En George er reyndar nú þegar far-
inn að tala um einhverjar breytingar sem
hann vill gera. Eitthvað varðandi hljóðblönd-
un. Þessu lýkur aldrei. Samt var það krafta-
verki líkast að sjá myndina nokkurn veginn
fullkláraða fyrir tíu dögum.“
– Hefnd Sithsins er um margt myrkari og
ljótari mynd en forverarnir eins og t.d. atrið-
ið þar sem Anakín hlýtur svöðusárin sem af-
mynda andlit hans. Varstu nokkurn tímann í
vafa um hvort þú vildir ganga alla leið og
sýna hvað hefði komið fyrir hann?
„Nei, það er svo þýðingarmikill þáttur í
sjálfri sögunni og skýrir mjög margt í fari
Svarthöfða, þá miklu reiði og hreinræktuðu
illsku sem heltekur hann. Þetta átti nátt-
úrlega aldrei að sjást upphaflega, þegar til
stóð að gera bara eina mynd, en fyrst ég á
annað borð ákvað að ganga alla leið varð
þetta atriði að vera með, jafnvel þótt það
þýddi að myndin yrði bönnuð börnum. Auk
þess held ég að það muni hafa sterkari áhrif
á suma krakka að pabbinn verður illur og
mamman deyr. En það gerðist reyndar líka í
Dúmbó og líka Bamba. Og í samanburði við
Grimms-ævintýrin er þetta barnamynd.“
Æsispennandi eltingaleikir og framandleg geimskip setja ekki síður svip sinn á þessa nýjustu stjörnustríðsmynd en þær fyrri.
Stjörnustríðið – sagan ö
Allir sem á annað borð þekkja
Stjörnustríðsfyrirbærið vita vænt-
anlega að þótt þúsundir manna hafi
lagt hönd á plóg þá er heilinn á bak
við það einn; George Lucas. Hann
hefur loks sagt alla söguna. Skarp-
héðinn Guðmundsson hitti meist-
arann í Cannes, og Sæbjörn Valdi-
marsson gerir grein fyrir helstu
sögupersónum í frægasta kvik-
myndabálki sögunnar.
Morgunblaðið/ Halldór Kolbeins
’Þegar maður skrifarhandrit að bíómynd þar
sem skapaður er nýr heim-
ur verður maður að búa til
ákveðna forsögu og skrifa
nokkurs konar ævisögu
allra sögupersónanna.‘