Morgunblaðið - 05.08.2005, Side 24

24 FÖSTUDAGUR 5. ÁGÚST 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
G
UÐMUNDUR Jóns-
son, bóndi og hrepp-
stjóri í Munaðarnesi
á Ströndum, mun
flytja af jörð sinni í
haust, en Munaðarnes er nyrsti
bær á Ströndum þar sem enn er
stundaður búskapur. Hann segir
það ekki skemmtiverk að flytja
frá Munaðarnesi þar sem hann er
fæddur og uppalinn, en það þýði
ekki annað en að vera raunsær.
Guðmundur og kona hans, Sól-
veig Jónsdóttir frá Stóru-Ávík,
hafa búið í Munaðarnesi síðan um
1960.
„Við erum orðin fullorðið fólk
og ég er orðinn ræfill í skrokkn-
um og kannski kjarklaus. Það er
erfitt að vera hér á veturna og
mjög erfitt fyrir okkur tvö. Þetta
er mjög snjóþungt svæði og veru-
leg snjóflóðahætta. Stundum hef-
ur maður sloppið með skrekkinn.
Maður er oft lokaður inni í fleiri
mánuði ef því er að skipta. Maður
gat tekist á við þetta á yngri ár-
um, en ég treysti mér ekki til þess
lengur,“ segir Guðmundur, sem
orðinn er 66 ára gamall.
Guðmundur keypti sér vélsleða
fyrir nokkrum árum og segir
hann að það hafi bjargað miklu.
Raunar væri hann löngu farinn ef
hann hefði ekki haft sleðann. Guð-
mundur segir að síðustu vetur
hafi verið mildir. „En þeir koma
aftur, hörðu veturnir. Ég trúi
a.m.k. ekki öðru. Maður þekkir
það af reynslunni.“
Áður var búið á sex bæjum
Það var fjölmennt í Munaðar-
nesi á árum áður, en Guðmundur
segir að þar hafi orðið breyting á.
„Þegar ég var að alast upp var bú-
ið á sex bæjum í Munaðarnesi og
á þeim bjuggu 30 manns. Nú er-
um við bara tvö eftir.“
Guðmundur hóf búskap í Mun-
aðarnesi í kringum 1960, en hann
var á vertíðum á yngri árum jafn-
framt því að hjálpa foreldrum sín-
um í búskapnum. „Þegar ég náði
mér í konu fór ég að hokra hérna
og er búinn að gera það síðan.“
Bændur í Munaðarnesi hafa í
ekki og ekki drapst á mótorn
heldur sigldi í hringi þó að ha
væri á hliðinni. „Ég var svo f
sjáll að ég var með spotta bund
við bátinn sem ég hélt alltaf í m
annarri hendinni. Þetta bjarg
lífi mínu því ég dróst með bátn
þangað til mótorinn stoppaði
þá gat ég kraflað mig upp á bát
og hangið á honum,“ segir G
mundur.
Báturinn, sem Guðmund
kallar Háska, hefur ekki ve
snertur síðan.
Kemur og fer
með farfuglunum
Guðmundur hefur búið m
sauðfé og gert út trillu, en kvót
er lítill, aðeins um átta tonn. G
mundur segir að útgerðin
meira sér til skemmtunar. „En
hef fiskað ágætlega þessa
túra sem ég hef farið. Nógur
fiskurinn.“
Guðmundur segist í reynd h
brugðið búi í fyrra. Þá bjó ha
með um 160 kindur, en hann ge
samning við ríkið um að hætta b
skap en hélt eftir 10 rollum. „Þ
fara í haust.“
Guðmundur segir að það s
gegnum árin haft tekjur af land-
búnaði og sjósókn. Guðmundur
segir að búin hafi ekki endilega
verið stór, 40–60 kindur, og svo
hafi menn sótt sjóinn. „Menn
höfðu svona í sig og á, kannski að-
eins rúmlega það stundum. Síðan
var selveiði stunduð, en selurinn
var étinn upp til agna. Hann er al-
veg horfinn. Munaðarnes þótti
góð rekajörð, en það er liðin tíð.
Það er alveg hætt að reka, hvað
sem veldur því.“
Nærri drukknaður
á „Háska“
Litlu munaði að Guðmundur
færist fyrir tveimur árum þegar
hann var að sækja rekavið. „Ég
var nærri búinn að drepa mig. Ég
hékk á bátnum í upp undir
klukkutíma, hálfur í sjó. Konan og
dætur mínar björguðu mér. Ég
var orðinn nokkuð illa haldinn.
Sjórinn var fjandi kaldur.“
Guðmundur hafði nýlega keypt
sér lítinn álbát sem hann segir að
hafi verið hin mesta háskafleyta.
Hann segist að vísu ekki hafa
þekkt vel inn á bátinn, en ein-
hvern veginn hafi spýturnar náð
að velta bátnum. Báturinn sökk
Guðmundur Jónsson á nyrsta bæ á Ströndum fly
„Ekki skemmtiverk en
verður að vera raun
„Það er ekkert grín að taka sig upp,“ segir Guðmundur Jónsson. Gu
dóttir frá Stóru-Ávík, hafa búið í Munaðarnesi síðan um 1960.
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
LOKSINS glaðnaði til í Norrköping í gær og
sólin skein á fjölda gesta sem komnir voru til
að fylgjast með Heimsmeistaramóti íslenska
hestsins 2005. Dagskráin hófst á forkeppni í
fimmgangi og var Sigurður Sæmundsson
landsliðseinvaldur ánægður með stöðu mála
þar. Styrmir Árnason er með forystu á Hlyni
frá Kjarnholtum og Vignir Jónasson á
Hrannari von Svada-Kol-Kir er í 3.–4. sæti.
Aðrir Íslendingar náðu ekki inn í úrslit. Sig-
urbjörn Bárðarson var 12. í röðinni og næst-
ur að komast í B-úrslit. Í keppninni fann
hann fyrir svima og eftir að hann hafði lokið
keppni var leitað til læknis og hann fluttur á
sjúkrahús þar sem hann var hafður til eft-
irlits í nótt.
Einnig var keppt í gæðingaskeiði í gær og
voru nokkrar vonir bundnar við árangur
Valdimars Bergstað á Feykivindi frá Svigna-
skarði. Hann var með góðan tíma í fyrri
sprettinum en Feykivindur stökk upp í þeim
seinni og féllu þeir félagar úr keppni. Berg-
þór Eggertsson lenti í 4. sæti á Lótusi von
Aldenghoor með 7,88 og Vignir Jónasson á
Hrannari von Svada-Kol-Kir í því 8. með
7,30. Sigurður Sæmundsson sagði að ljóst
hefði verið eftir að hafa séð til þeirra Magn-
andi
seldir
arar b
yfir 2
Dag
fjórga
hrossa
100 m
Þei
A-úrs
frá K
Danm
3.–4
von S
3.-4
vom B
5. N
7,03.
landi,
drik R
ården
Gimst
man-K
holti,
Blæ
ansse
Fré
www.m
sjá á
horse
úsar Skúlasonar og Johans Häggberg, sem
keppa fyrir Svíþjóð, við æfingar undanfarna
daga að íslensku keppendurnir mundu varla
vinna þá. Þeir Magnús og Mjölnir frá Dalbæ
urðu efstir í gæðingaskeiðinu með 8,75 og
Johan var næstur á Aski frá Håkansgården
með 8,63.
Mótið var formlega sett í gær og við það
tækifæri hélt Guðni Ágústsson landbúnaðar-
ráðherra ræðu. Talið er að gestir hafi verið
orðnir 6.500 í fyrrakvöld, en tölur um fjölda
gesta í gær lágu ekki fyrir, en þeim fer fjölg-
Íslendingar efstir ef
keppni í fimmgangi
Eftir Ásdísi Haraldsdóttir
asdish@mbl.is
Morgunblaðið/Ásdís Haraldsdóttir
Styrmir Árnason á Hlyni frá Kjarnholtum I
er efstur í fimmgangi eftir forkeppnina.
KORNIÐ SEM FYLLIR MÆLINN?
Talsverður áhugi virðist vera áþví innan samtaka bænda aðskattgreiðendur styrki þá til
að rækta korn á jörðum sínum. Í
fréttaskýringu Egils Ólafssonar
blaðamanns í Morgunblaðinu í gær
kemur reyndar fram að ósætti sé inn-
an landbúnaðarins um kornræktar-
styrkina, því að ýmsir bændur telji
sig munu missa spón úr aski sínum, ef
hluti núverandi landbúnaðarstyrkja
verður færður yfir í kornræktar-
styrki. Þannig telji kúabændur, sem
nú þegar njóta meirihluta landbún-
aðarstyrkjanna, að verði peningar
settir í kornrækt muni þeir tapa
styrkjum. Og einhverjir sauðfjár-
bændur bendi á að þeir búi á svæðum,
þar sem kornrækt sé erfið, og þess
vegna myndu kornræktarstyrkir fela
í sér tekjuskerðingu fyrir þá.
Í þessu karpi hagsmunahópa
bænda virðist það kannski gleymast,
að það er ekki verið að tala um þeirra
peninga, heldur peninga skattgreið-
enda. Íslenzkir skattgreiðendur hafa
vafalaust flestir skilning á því að
nauðsyn beri til að styrkja landbún-
aðinn. Forsendurnar fyrir því að
styrkja eina atvinnugrein um millj-
arða króna árlega eru, eins og Morg-
unblaðið hefur ítrekað bent á, fyrst
og fremst sögulegar. Landbúnaður-
inn hefur lengi gegnt mikilvægu hlut-
verki í íslenzku efnahagslífi og menn-
ingu. Honum tengjast ákveðnir
lífshættir, sem vert er að varðveita.
Það er sjónarmið að framleiða þurfi
landbúnaðarvörur innanlands til að
tryggja ákveðið fæðuöryggi á óvissu-
tímum. Og landbúnaðarstyrkir þjóna
líka því hlutverki að varðveita tiltekið
byggðamynztur í landinu.
En allt hlýtur þetta að miðast við
hinar hefðbundnu búgreinar. Það eru
engar forsendur fyrir því að taka upp
nýja ríkisstyrki við nýjar búgreinar,
sem eiga sér litla eða enga sögulega
hefð. Það á smám saman að stefna að
hagræðingu og aukinni samkeppni í
hinum hefðbundnu búgreinum, þann-
ig að hægt sé að draga úr styrkjum
skattgreiðenda til þeirra. Og þess
sparnaðar eiga skattgreiðendur að
njóta. Það á ekki að nota peningana
til að efna til nýs, ríkisstyrkts at-
vinnurekstrar. Slíkt gæti jafnvel haft
í för með sér að bændur, sem í dag
njóta ekki styrkja, t.d. svínabændur,
kæmust á jötuna hjá skattgreiðend-
um með því að plægja dálítinn akur.
Bændasamtökin og yfirvöld land-
búnaðarmála í landinu verða að skilja
að skattgreiðendur geta ekki látið
bjóða sér hvað sem er í þessum efn-
um. Það reynir á þolinmæði þeirra,
sem greiða annars vegar hluta af
laununum sínum í einhverja hæstu
landbúnaðarstyrki í heimi og þurfa
hins vegar að reiða fram eitthvert
hæsta verð sem um getur á byggðu
bóli fyrir landbúnaðarvörur úti í búð.
Ríkisstyrkir til kornræktar kynnu að
verða kornið sem fyllti mælinn hjá
skattgreiðendum.
Þær röksemdir heyrast, þegar
rætt er um það eins og sjálfsagðan
hlut að íslenzkt launafólk borgi
mönnum fyrir að rækta korn á jörð-
um sínum, að önnur ríki styrki sína
kornrækt og slíkt verði heimilað í
nýjum landbúnaðarsamningum
Heimsviðskiptastofnunarinnar. Það
má vel vera og mörg ríki styrkja
kornbændur – en þar á kornrækt sér
líka víðast langa hefð og rökin fyrir
styrkjunum eru svipuð og fyrir
styrkjum til sauðfjár- og kúabænda á
Íslandi.
Það eru ekki rök fyrir því að taka
upp óhagkvæmt og flókið kerfi rík-
isstyrkja, þar sem ekkert er fyrir, að
slíkt kerfi sé í öðrum löndum. Önnur
ríki styrkja til dæmis mörg hver sjáv-
arútveg sinn með peningum skatt-
greiðenda, með svipuðum rökum og
landbúnaðurinn er víða styrktur; að
varðveita þurfi lífshætti og byggða-
mynztur sem atvinnugreinin hefur
skapað. Þýðir það að Ísland eigi að
gera slíkt hið sama? Nei – bæði at-
vinnugreinin sjálf, stjórnmálamenn
og almenningur á Íslandi átta sig á að
slíkt myndi aðeins drepa frumkvæði í
greininni í dróma, draga úr sam-
keppnishæfni hennar og gera hana að
þurfalingi. Þess í stað berjast íslenzk
stjórnvöld fyrir því á vettvangi
Heimsviðskiptastofnunarinnar að
dregið verði úr ríkisstyrkjum í sjáv-
arútvegi, hvarvetna í heiminum. Það
er rétt stefna og ástæða væri til að
hvetja samningamenn Íslands í land-
búnaðarmálunum til að tala oftar við
samningamennina í sjávarútvegsmál-
unum og hlusta á þeirra sjónarmið –
ef þetta væru ekki sömu samninga-
mennirnir.
FRELSI FJALLANNA FYLGIR ÁBYRGÐ
Hálendi Íslands verður sífellt vin-sælla til ferðalaga, ekki sízt
gönguferða, bæði hjá Íslendingum og
erlendum ferðamönnum. Hluti af að-
dráttarafli hálendisins er víðáttan,
frelsið og möguleikinn á að sjá varla
nokkurn annan mann, jafnvel að
ferðast einn dögum saman, ráða
ferðaáætlun sinni og hitta fáa. Því
miður býður slíkur ferðamáti líka
hættunni heim. Veður geta gerzt vá-
lynd til fjalla, jafnvel að sumarlagi.
Í fyrrasumar varð hörmulegt slys
þegar ísraelskur ferðamaður varð úti
við Hrafntinnusker. Hann hafði lagt
af stað illa búinn í vondu veðri, þrátt
fyrir aðvaranir skálavarða.
Nú í vikunni kom upp önnur nei-
kvæð hlið á frelsi ferðalangsins á há-
lendinu þegar tugir björgunarsveit-
armanna leituðu í rigningu og kulda
að spænskum ferðamanni, sem ekki
hafði skilað sér þangað sem hann átti
pantaða gistingu. Á meðan svaf Spán-
verjinn svefni hinna réttlátu í gisti-
húsi á Kirkjubæjarklaustri.
Í ljós kom að maðurinn hafði ekki
hugmynd um það öryggisnet, sem
skálaverðir í fjallaskálum mynda; að
látið er vita ef menn skila sér ekki í
næturstað.
Atburðir af þessu tagi; annar
hörmulegur en hinn fyrst og fremst
bagalegur, undirstrika nauðsyn þess
að ferðamönnum, jafnt íslenzkum
sem erlendum, séu kynntar rækilega
þær skráðu sem óskráðu reglur, sem
gilda um ferðalög á hálendinu. Fólk
verður að gera sér grein fyrir að
frelsinu fylgir ábyrgð; að láta vita af
ferðum sínum, jafnt í þágu eigin ör-
yggis og til að fyrirbyggja að aðrir
leggi mikið á sig við leit, sem síðan
reynist óþörf og ástæðulaus.