Morgunblaðið - 28.10.2005, Side 12

12 FÖSTUDAGUR 28. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
ÚR VERINU
á morgun

Viðtal við
Kazuo Ishiguro
… að
snerta
sárið
„NÝTINGARRÉTTUR hefur verið
skertur með fyrirvaralitlum stjórn-
valdsákvörðunum og hann færður til
annarra, án þess að fyrir komi bæt-
ur,“ sagði Björgólfur Jóhannsson,
formaður LÍÚ, í ræðu sinni á aðal-
fundi samtakanna í gær. Hann líkti
slíkum aðferðum við leiðir Mugabes
forseta Zimbabwe, að taka jarðir af
eigendum þeirra og skipta þeim upp
á milli annarra.
„Líklegt er að allt of fáir hafi áttað
sig á eðli fiskveiðistjórnunarinnar
enda áróðurinn í aðra átt. Skilgrein-
ing atvinnuréttar og nýtingarréttar
er tiltölulega nýtilkomin á sviði sjáv-
arútvegs, á sama tíma og í öðrum at-
vinnugreinum er slík skilgreining
jafngömul þjóðinni. Það má nefni-
lega að mörgu leyti líkja skilgrein-
ingu nýtingarréttar sjávarauðlinda
við landnám, eins og það gerðist í ár-
daga. Þá skiptu þeir sem höfðu af-
komu af landsins gæðum með sér
þessum takmörkuðu gæðum, og
skildu, að forsenda friðsamlegrar
sambúðar og hagsældar var virðing
fyrir réttindum manna til þessara af-
nota landsins. Jarðir mynduðust og
eignarréttur yfir þeim hefur verið
ein af frumforsendum lýðréttinda
frá landnámi. Auðvitað hafa jarðir
gengið kaupum og sölum, en engri
íslenskri ríkisstjórn hefur hingað til
hugkvæmst að nota aðferð Mugabes
forseta Zimbabwe, að taka jarðir af
eigendum þeirra og skipta þeim upp
á milli annarra. Það tíðkaðist í þjóð-
nýtingarstefnu kommúnismans, sem
allir vita hvaða árangri skilaði, en í
vestrænum samfélögum telst slíkt
óþekkt.
Í sjávarútvegi höfum við til
skamms tíma mátt búa við þesshátt-
ar stjórnfyrirkomulag. Nýtingar-
réttur hefur verið skertur með fyr-
irvaralitlum stjórnvaldsákvörðunum
og hann færður til annarra, án þess
að fyrir komi bætur. Rætt hefur ver-
ið um þjóðnýtingu, en í þeirri um-
ræðu hefur verið horft fram hjá því,
að verðmæti auðlindarinnar liggur
ekki síst í rekstri þeirra fyrirtækja
sem hafa byggt afkomu sína á nýt-
ingu hennar. Ef grundvellinum er
kippt undan þeim rekstri er hætt við
að mikil verðmæti glatist.
Þetta er ekkert nýtt, en því er ég
að benda á þetta nú, að sú vinna sem
fram hefur farið varðandi stefnumót-
un samtakanna, hefur ekki síst mið-
að að því að geta barist fyrir þessum
grundvallarréttindum. Án þeirra
getur sjávarútvegur ekki skilað þeim
árangri og arðsemi sem samfélagið
krefst af honum. Án þeirra geta fyr-
irtækin ekki starfað með eðlilegum
hætti og haldið áfram á þeirri braut
hagræðingar og aukinnar verð-
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Formaðurinn Björgólfur Jóhannsson setur aðalfund LÍÚ í gær.
Nýtingarréttur
skertur án bóta
„VIÐ erum að bæta við okkur skipi,
en á þessum óvissutímum er ekkert
hægt að segja um það hvort við
leggjum öðru í staðinn. það ræðst af
gengi og kvóta,“ segir Magnús
Kristinsson, framkvæmdastjóri út-
gerðarfélagsins Bergs-Hugins í
Vestmannaeyjum.
Síðdegis í gær var undirritaður
smíðasamningur milli Bergs-Hugins
ehf. í Vestmannaeyjum og BP Skipa
ehf., um smíði á nýju fiskiskipi, sem
er hannað af Nautic ehf. í Reykja-
vík. Skipið verður smíðað í Póllandi
og er kaupverð þess um 300 millj-
ónir króna.
Um er að ræða 29 metra fersk-
fisktogara. Hann verður 10.40 metr-
ar á breidd. Lest skipsins rúmar 75
tonn af fiski í körum.
Skipið er sérstaklega hannað með
hliðsjón af orkusparnaði og hafa í
því sambandi verið gerðar ítalegar
prófanir á skrokkformi og skrúfu-
búnaði skipsins. Áætlaður gang-
hraði þess verður um 11.5 sjómílur.
Allur fiskileitarbúnaður, vélbún-
aður, vindubúnaður og annað sem
lýtur að útbúnaði skipsins verður af
vönduðustu gerð.
Skipið verður afhent í janúar
2007.
Bergur-Huginn
kaupir nýtt skip
AFLAHEIMILDIR út af fyrir sig
ber að telja eign í skilningi eign-
arréttarákvæðis 72. greinar stjórn-
arskrár Íslands. Þetta er svar
Guðrúnar Gauksdóttur, dósents
við Háskólann í Reykjavík og for-
manns Rannsóknastofnunar í auð-
lindarétti, við spurningunni hvort
aflaheimildir teljist eign.
Guðrún flutti erindi um þetta
álitamál á aðalfundi LÍÚ í gær.
„Niðurstaða mín er sú, m.a. með
hliðsjón af dómaframkvæmd
Mannréttindadómstóls Evrópu, að
úrlausn þess hvort um eign sé að
ræða ræðst af því hvort rétt sé í
ljósi allra atvika eða kringum-
stæðna að líta svo á að einstakling-
ur eða lögpersóna hafi haft hags-
muna að gæta sem teljist eign í
skilningi eignarréttarákvæðisins
og njóti því verndar þess. Hér ber
bæði að líta til staðreynda og laga-
legra atriða. Er ekki neinn vafi á
að hér skiptir máli hvernig farið
hefur verið með þessa hagsmuni/
verðmæti í framkvæmd, sérstak-
lega í lögskiptum, og hvaða traust
menn hafa borið til þessarar fram-
kvæmdar. Einnig skiptir máli af-
skipti eða afskiptaleysi
þeirra sem með ríkis-
vald fara,“ sagði Guð-
rún. Réttarstaðan í
dag er þessi.
Aflaheimildir hafa
öll megineinkenni
eignarréttinda og er
það í raun ekki um-
deilt meðal fræði-
manna. Aflaheimildir
út af fyrir sig eru and-
lag lögskipta, þ.e. í
kaupum, sölu og leigu,
og eru, þótt með
óbeinum hætti sé,
grundvöllur veðsetn-
ingar. Aflaheimildir
ganga að erfðum og af þeim er
goldinn erfðafjárskattur sem
reiknaður er út á grundvelli mark-
aðsvirðis þeirra í samræmi við
ákvæði laga. Aðkeypt aflahlutdeild
telst eign í skilningi skattalaga og
af henni er greiddur skattur. Ein-
staklingar og lögpersónur hafa
gengist undir umtalsverðar fjár-
skuldbindingar í trausti varanleika
aflaheimildanna. Aflaheimildir eru
grundvöllur lánstrausts. Verðlagn-
ing á aflahlutdeild í
einstökum tegundum
endurspeglar þennan
veruleika.
Segja má að þegar
litið er til staðreynda
og lagalegra atriða
hafi framkvæmdin í
raun eflt stöðu afla-
heimilda sem sjálf-
stætt andlag eignar-
réttar á kostnað
inntaks þess fyrirvara
sem gerður var í 3.
málslið 1. gr. laganna
um fiskveiðistjórnun.
Eftir því sem tím-
inn hefur liðið hafa
þau rök fest sig í sessi að litið sé á
aflaheimildir sem eign í skilningi
72. greinar stjórnarskrárinnar.
Guðrún sagðist telja að með
hliðsjón af grundvallarsjónarmið-
um um réttaröryggi vægi sá víð-
tæki og heildstæði skilningur sem
leggja bæri í hugtakið eign þyngra
á vogarskálunum en sá fyrirvari
sem gerður var upphaflega í 3.
málslið 1. greinar laganna um fisk-
veiðistjórnun.
Aflaheimildir ber
að telja sem eign
Guðrún
Gauksdóttir