Morgunblaðið - 07.11.2005, Qupperneq 24

24 MÁNUDAGUR 7. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Á TÍMUM þenslu og mikilla
framkvæmda þá hefur mönnum orð-
ið tíðrætt um mjúka lendingu hag-
kerfisins til þess að lenda ekki í
kreppu og atvinnuleysi eftir blóm-
lega tíma framkvæmda og hag-
vaxtar. Á síðustu árum hefur ríkt
gott ástand í atvinnu-
málum á Íslandi, mikil
spurn hefur verið eftir
fólki í vinnu og svo
mikil að ekki hefur tek-
ist að manna störfin
með fólki innanlands.
Fyrirtæki hafa því
þurft að leita út fyrir
landsteinana eftir
starfsmönnum til þess
að geta unnið þau
verkefni sem þau hafa
tekið að sér. Sam-
kvæmt tölum frá
Vinnumálastofnun nú í
september höfðu verið gefin út 4.237
atvinnuleyfi fyrir útlendinga það
sem af er árinu miðað við 2.624 á
sama tíma í fyrra. Sýnt hefur verið
fram á að einstakar starfsgreinar
eru háðar því að erlendir ríkisborg-
arar fáist til starfa og má nefna sem
dæmi að um 15% starfa í mat-
vælaiðnaði eru mönnuð erlendum
ríkisborgurum. Sama gildir um 10%
starfa á hótelum og veitingahúsum
og um 5% starfa innan heilbrigð-
iskerfisins. Umræðan um mjúku
lendinguna kom mér til að hugleiða
stöðu þessara erlendu starfsmanna
og hvernig þeim er innanbrjósts við
komuna til landsins.
Tökum dæmi af raunverulegum
aðstæðum. Ungur maður frá Pól-
landi tekur tilboði um bygging-
arvinnu hér á landi. Hann veit lítið
um landið, hefur þó fengið loforð um
húsnæði og er með starfið tryggt og
veit nokkurn veginn um launin. Það
er tekið á móti honum við komuna
hingað. Honum er komið fyrir í hús-
næði þar sem hann fær sérherbergi
og aðgang að baðherbergi og eld-
húsi. Svo byrjar hann að vinna eld-
snemma morguninn eftir, þegar
hann er búinn að skrifa undir ráðn-
ingarsamning á íslensku. Hann vinn-
ur tólf tíma á dag, sex
daga vikunnar, en er í
fríi á sunnudögum ef
hann vill. Hann hefur
lítil samskipti við aðra
starfsmenn, bara með
bendingum, þar sem
hann talar hvorki
ensku né íslensku.
Honum líður vel að því
leyti að hann fær ágæt-
is laun og sendir pen-
inga í hverjum mánuði
til foreldra sinna í Pól-
landi, en hann er ein-
mana og veit lítið um
hvað er að gerast í umhverfinu. Á
honum brenna margar spurningar,
en hann veit ekki hvern á að spyrja
og í raun hvers má spyrja. Í sumum
tilfellum yrði honum bent á Alþjóða-
húsið eða hann kynnist öðrum Pól-
verjum sem geta hjálpað honum
með svör við spurningum og hvert á
að snúa sér í ýmsum málum. Það er
hins vegar ekki alltaf þannig og er
mjög mikilvægt að við gerum meira
meðvitað til að auðvelda innflytj-
endum komuna til Íslands.
Það sem gera má til úrbóta er til
dæmis að útbúa bæklinga með upp-
lýsingum um helstu réttindi og
skyldur í samfélaginu á tíu til tutt-
ugu algengustu tungumálunum og
dreifa til þeirra sem flytjast til
landsins. Í stað þess að leggja tölu-
verðan kostnað á fólk fyrir íslensku-
kennslu á kvöldin má bjóða upp á
ókeypis íslenskunámskeið í sam-
vinnu við fyrirtækin á vinnutíma,
þar sem námsefnið tekur mið af að-
stæðum á vinnustað og hægt er að
flétta samfélagsfræðslu inn í námið.
Það má líka tryggja lengra og sam-
felldara nám í íslensku og að ríki og
starfsmenntasjóðir ábyrgist ókeypis
íslenskukennslu t.d. upp að 700 tím-
um. Auðvitað eru bollaleggingar um
einhver framfararskref af hálfu yf-
irvalda, en við þurfum að fá miklu
eindregnari afstöðu frá stjórnvöld-
um og helstu hagsmunaaðilum, sér-
staklega hvað varðar íslensku-
kennsluna.
Hagkerfi landsins snýst um fólk
og við þurfum að tryggja mjúka
lendingu fólks ekki síður en hagkerf-
isins sjálfs. Með metnaðarfullum
áætlunum eins og lýst er hér að of-
an, þá yrði fólki tryggð miklu betri
aðstaða til þess að taka þátt í sam-
félaginu á upplýstan og sjálfstæðan
hátt. Vilji innflytjenda sjálfra liggur
fyrir, í könnun Fjölmenningarseturs
sem kynnt var í upphafi þessa árs
kom fram að 90% þeirra vilja læra
íslensku. Þá er bara að lækka þrösk-
uldinn, auka hvatninguna og auð-
velda fólki að láta þann draum ræt-
ast. Með því erum við komin áleiðis í
að tryggja mjúka lendingu á Íslandi.
Mjúk lending
Einar Skúlason fjallar um
múka lendingu í efnahags-
málum á Íslandi ’Hagkerfi landsinssnýst um fólk og við
þurfum að tryggja
mjúka lendingu fólks
ekki síður en hagkerf-
isins sjálfs. ‘
Einar Skúlason
Höfundur er framkvæmdastjóri
Alþjóðahússins.
TRAUSTA fjárhagsstöðu Kópa-
vogsbæjar má sjá í endurskoðaðri
fjárhagsáætlun ársins. Rekstr-
arafgangur hækkaði úr 1 milljarði í
2,2 eða rúm 100% og er 28% af
skatttekjum bæj-
arfélagsins. Þessi
rekstrarbati skýrist
aðallega af hagnaði af
úthlutun bygging-
arréttar. Rekstr-
arafganginum er að-
allega ráðstafað til
lækkunar á heild-
arskuldum bæjarins,
en gert er ráð fyrir
að þær lækki um 2,1
milljarð á árinu og
verði 10,7 milljarðar í
árslok. Nokkrar
hækkanir voru í
rekstri umfram áætl-
un einkum vegna aukins launa-
kostnaðar í leik- og grunnskólum,
auk þess sem framkvæmdum við
leikskóla, grunnskóla, íþóttamann-
virkið í Sölum auk gatnagerðar í
Vatnsenda hefur verið flýtt. Heild-
arskuldir á íbúa verða því með því
lægsta sem gerist á höfuðborg-
arsvæðinu, eða 480 þúsund kr. á
íbúa.
Kópavogsbær getur státað af
hraðri uppbyggingu sem byggist á
góðri og skilvísri stjórnsýslu. Það
er gleðiefni að sveitarfélagið okkar
sé svona öflugt og geti því endur-
skoðað ýmsa þætti í álögum sínum
fyrir komandi ár svo sem lækkun
fasteignagjalda. Fasteignir hafa
hækkað í verði og það
hefur þau áhrif að mat
fasteigna hækkar.
Hækkað fasteignamat
hefur síðan áhrif til
hækkunar fasteigna-
gjalda. Árið 2004 var
álagningarprósentan
0,345 af fasteignamati
íbúðarhúsa ásamt lóð-
um. Vegna þess hve
vel Kópavogsbær
stendur er nú lag að
lækka álagning-
arprósentuna og væri
bærinn þrátt fyrir það
ekki að tapa neinum
tekjum. Með lækkun fasteigna-
gjalda myndi pyngjan léttast hjá
þorra Kópavogsbúa, fjölskyldum
sem eru mikilvægasta eining bæj-
arfélagsins.
Í öflugu bæjarfélagi á stefnan að
vera sú að fólkið í bænum, fjöl-
skyldurnar, börnin, unglingarnir og
eldra fólkið sé ætíð í öndvegi. Liður
í því er að álögur séu eins lágar og
kostur er. Kópavogur á að vera
bær fólksins.
Góð fjárhags-
staða Kópavogs-
bæjar – lækkun
fasteignagjalda
Eftir Unu Maríu Óskarsdóttur
Una María
Óskarsdóttir
’Kópavogsbær geturstátað af hraðri upp-
byggingu sem byggist á
góðri og skilvísri stjórn-
sýslu.‘
Höfundur er varabæjarfulltrúi
í Kópavogi, formaður Íþrótta- og
tómstundaráðs og gefur kost á sér
í 1. sæti í prófkjöri framsóknarmanna
í Kópavogi.
Prófkjör Kópavogur
ALLAR LÍKUR eru á því að
Landsbókasafni Íslands – Há-
skólabókasafni verði lokað kl. 17
mánudaga til föstudaga og að
safnið verði alveg lok-
að um helgar það sem
eftir er vetrar ef ekk-
ert verður að gert.
Frá 1999 hefur
safnið verið opið til
klukkan tíu fjögur
kvöld í viku, til klukk-
an sjö á föstudögum
og samtals þrettán
tíma um helgar að
vetri til. Ef kemur til
ofangreindrar lok-
unar styttist af-
greiðslutími safnsins
um 35 klukkustundir
á viku!
Háskóli Íslands hefur þennan
tíma greitt Landsbókasafni 14
milljónir kr. til að standa straum
af lengdum afgreiðslutíma. En í
mars 2004 fékk Landsbókasafn
bréf frá Háskólanum um sam-
þykkt háskólaráðs sem hljóðar svo
„Háskólinn hætti, frá og með 1.
júlí 2004, að veita fé til Lands-
bókasafns Íslands Háskóla-
bókasafns til að greiða fyrir
lengdan opnunartíma í Þjóð-
arbókhlöðu á próftímabilum.“ Þó
að þessi samþykkt kveði á um að
Háskóli Íslands ætli eingöngu að
hætta að greiða fyrir lengingu af-
greiðslutímans á próftímabilum
hefur Háskólinn kosið að túlka
„próftímabil“ sem tímabilið frá ca.
20. ágúst til ca. 20. maí. Samn-
ingar tókust þó í fyrra við þáver-
andi rektor um tímabundnar
greiðslur eftir að afgreiðslutíminn
var styttur í nokkra mánuði. En
nú er það fé á þrotum.
Þegar safnið var opnað 1994 var
það opið til klukkan sjö virka daga
og á laugardögum. Sá af-
greiðslutími byggðist
að mestu leyti á af-
greiðslutíma gömlu
safnanna, Háskóla-
bókasafns meðan það
var í aðalbyggingu
háskólans og Lands-
bókasafns meðan það
var í Safnahúsinu við
Hverfisgötu. Það varð
stúdentum fljótlega
mikið kappsmál að fá
enn lengri afgreiðslu-
tíma og meðal annars
vegna þrýstings frá
þeim ákvað Alþingi að
hækka framlög til safnsins og til
Háskóla Íslands á fjárlögum 1999.
Voru safninu veittar 4 milljónir en
Háskóla Íslands 14 milljónir til
þess, eins og segir í nefndaráliti
meirihluta fjárlaganefndar um
frumvarp til fjárlaga það ár, „að
koma til móts við óskir stúdenta
um bætta lesaðstöðu ... Með fjár-
veitingunni er Háskólanum gert
kleift að semja við Landsbókasafn
Háskólabókasafn um þessa þjón-
ustu eða leita annarra leiða“. Ósk-
ir stúdenta hafa alltaf verið á
þann veg að semja ætti við Lands-
bókasafnið.
Nú á haustmánuðum hefur á ný
verið reynt að semja við Háskól-
ann um greiðslu þessara 14 millj-
óna en án árangurs. Það skýtur
skökku við að í frumvarpi til laga
um hækkun á skráningargjaldi úr
32,5 þús. kr. í 45 þús. kr. sem tók
gildi 1. janúar 2005 er greiðsla til
Landsbókasafns bókfærð í fylgi-
skjali sem „kostnaður vegna skrá-
setningar og tengdrar þjónustu
við stúdenta í Háskóla Íslands“.
Undir lið 8 í fylgiskjalinu, um að-
gang að bókasafni og lesaðstöðu í
Þjóðarbókhlöðu, er einmitt bók-
færður kostnaður upp á rúmlega
14 milljónir. Þýðir það ekki að
stúdentar séu þegar búnir að
borga fyrir þessa lesaðstöðu með
skráningargjöldum sínum?
Landsbókasafn Íslands Há-
skólabókasafn er bókasafn Há-
skóla Íslands. En það er einnig
stærsta rannsóknarbókasafn
landsins. Auk þess er það þjóð-
bókasafn sem varðveitir öll útgefin
íslensk gögn sem almenningur
hefur aðgang að. Ef safninu verð-
ur lokað kl. 17 kemur það ekki að-
eins stúdentum illa heldur öllum
þeim fjölmörgu gestum safnsins
sem hafa sótt það heim í því skyni
að stunda rannsóknir og fræða-
störf.
Verður Þjóðarbók-
hlöðunni virkilega lokað
kl. 17 í vetur?
Áslaug Agnarsdóttir
fjallar um Landsbókasafn –
háskólabókasafn ’Landsbókasafn Ís-lands – Háskólabóka-
safn er bókasafn Há-
skóla Íslands. En það er
einnig stærsta rann-
sóknarbókasafn lands-
ins. ‘
Áslaug Agnarsdóttir
Höfundur er sviðsstjóri þjónustusviðs
Landsbókasafns Íslands – Háskóla-
bókasafns.
Í FRUMVARPI til fjárlaga fyrir
árið 2006, er fjármálaráðherra
veitt heimild til að
selja varðskipið Óðin
og ráðstafa andvirð-
inu til að kaupa eða
leigja sérhannað
varðskip til að sinna
gæslustörfum. Ekki
kemur fram í fjár-
lagafrumvarpinu
hvaða verðmæti er
verið að tala um.
Þessi heimild fjár-
málaráðherra kemur
til vegna þess að
stjórnvöld hafa
ákveðið að Landhelg-
isgæslan fái nýtt
varðskip. Reyndar ber að þakka
Birni Bjarnasyni dómsmálaráð-
herra fyrir að hafa tryggt Land-
helgisgæslunni fjármagn sem
fékkst úr símasölunni til að end-
urnýja varðskipaflota sinn, enda
löngu kominn tími til að fram-
kvæma nauðsynlega endurnýjun á
varðskipakosti ríkisins. Ég get hins
vegar ekki trúað því að sala Óðins
gefi ríkissjóði mikið í aðra hönd.
Skipið er gamalt, smíðað kringum
1960 og þarfnast það töluverðra
endurbóta. Ég ætla líka að neita að
trúa því að til standi að selja skipið
í brotajárn. Fjármálaráðherra og
dómsmálaráðherra hafa nú ein-
stakt tækifæri til að friða varð-
skipið Óðin og gera þetta fallega
varðskip að safni. Á nýloknum
landsfundi Sjálfstæðisflokks var
samþykkt ályktunartillaga frá Guð-
mundi Hallvarðssyni alþingismanni
um að gera Óðin að
safni og tengja það
safn við sjómannasafn
Reykajvíkur. Þessa til-
lögu Guðmundar styð
ég heilshugar. Ég tel
verðmæti Óðins liggja
í sjálfu skipinu, sögu
þess og þeirrar stofn-
unar sem skipið hefur
þjónað, Landhelg-
isgæslunni. Landhelg-
isgæslan fagnar á
næsta ári 80 ára af-
mæli og það ár fékk
stofnunin sitt fyrsta
sérsmíðaða varðskip,
Óðinn hinn fyrsta. Núverandi Óð-
inn er þriðja varðskipið sem ber
það nafn.
Varðskipið Óðinn kom nýtt til
landsins árið 1960 og þótti á þeim
tíma eitt best útbúna björgunar-
og aðstoðarskip sem til var á þeim
tíma. Strax við komu Óðins til
landsins tók skipið þátt í fyrsta
þorskastríði hins unga sjálfstæða
ríkis. Óðinn tók þátt í hinum tveim
þorskastríðunum og átti skipið
sinn þátt í að Íslandi tókst að
tryggja yfirráð yfir efnahags-
lögsögu sinni.
Óðinn er fyrst og fremst öflugt
varðskip og björgunarskip með
Verndum varð-
skipið Óðin
Gunnar Alexander Ólafsson
skrifar um varðveislu varð-
skipsins Óðins
Gunnar Alexander
Ólafsson