Morgunblaðið - 14.11.2005, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 2005 19
MENNING
eldri verkum Geirlaugs,“ segir
Benedikt sem mun kynna skáldskap
Geirlaugs og lesa nokkur ljóð úr
nýju bókinni.
Þá munu skáldin Gyrðir Elíasson,
Bragi Ólafsson, Óskar Árni Ósk-
arsson og Einar Ólafsson lesa úr
ljóðum Geirlaugs.
LJÓÐSKÁLDSINS Geirlaugs Magn-
ússonar verður minnst með því að
nokkur góðskáld munu lesa úr verk-
um Geirlaugs á Skáldaspírukvöldi í
Iðu annað kvöld, þriðjudag, kl. 20.
Það er Benedikt Lafleur, rithöf-
undur og útgefandi, sem stendur að
Skáldaspírukvöldinu en þetta er í
45. sinn sem Skáldaspírukvöld er
haldið.
„Geirlaugur andaðist í september
sl. 61 árs að aldri en skildi eftir sig
tvö fullkláruð handrit. Annað er
komið út á vegum Lafleur-
útgáfunnar, Andljóð, og verður les-
ið úr þeirri bók sem og úr öðrum
Ljóðlist | Skáldaspírukvöld í Iðu
Geirlaugur Magnússon
Góðskáld
minnast
Geirlaugs
Kvikmynd Matthews Barney,
Drawing Restraint 9, er unnin í
samvinnu við unnustu hans Björk
Guðmundsdóttur sem á heiðurinn af
tónlistinni í myndinni ásamt því að
leika á móti honum í ástarsögu
myndarinnar. Verkið er tekið upp í
Japan og um borð í hvalveiðiverk-
smiðjuskipi sem verður vettvangur
samfunda elskendanna sem koma
hvort í sínu lagi í skipið.
Þrátt fyrir að ytri rammi verksins
sé kvikmynd, þá er verkið ekki síð-
ur myndlistarverk þar sem risastór
iðnaðarlífrænn skúlptúr er það leið-
arstef sem kallast á við aðra þætti
myndarinnar um leið og form hans,
einskonar myndlistarlógó Barneys
vísar til fyrri verka hans. Skúlptúr,
tónverk, ljósmynd, leikhús, fantasía,
heimildarmynd, náttúrufræði, fé-
lagsfræði, líffræði, pólitík, ástarsaga
og goðsaga. Hinar fjölmörgu menn-
ingarlegu vísanir eru flóknar og
margræðar og samþætting þeirra í
verkinu leitast við að finna einhvern
sannleika, samhljóm eða samruna
milli listforma, milli manns og nátt-
úru, mismunandi menningarheima
en ekki síst milli hins karllega og
kvenlega. Hinn kynferðislegi undir-
tónn er slegin strax í byrjun mynd-
arinnar þar sem hvít hrein plastaf-
steypa af kynfærum karlmanns
annarsvegar og óreglulegu lífrænu
mótinu sem það var steypt í er
pakkað inn sínu í hvorn pakkann
eftir kúnstarinnar reglum. Pakkn-
ingarnar minna á brúðkaupsklæðn-
aðinn sem parið er seinna klætt í og
dregur fram goðsögulegar tákn-
myndir af eðli kynjanna og hvernig
siðmenningin leikur það hlutverk að
aðskilja kynin og hefta samruna
þeirra um leið og ritúalið eins og
brúðkaupið snýst um að sameina. Í
fyrri hluta myndarinnar er hið sjón-
ræna myndmál í fyrirrúmi sem
kerfisbundið formrænt vélgengi
náttúru og manns með fall-
usartáknið í fyrirrúmi þar sem hið
ógurlega flæði fljótandi vaselíns er
látið renna úr tanki olíubíls í kerið,
formið, gegn um stóra slöngu sem
þarf minnst þrjá karlmenn til að
stjórna. Vaselínið storknar í form-
inu um borð í skipinu, hluti þess er
skorinn frá með tækni og verklagi
hvalskurðarmannanna. Parið sem
hefur verið, eftir táknrænt hreins-
unarferli, uppábúið á gróteskan hátt
í mynd japanskra brúðkaupsklæða,
sem gerð eru úr dýraskinnum, tek-
ur þátt í teathöfn, einskonar hjóna-
vígsluritúali þar sem þau drekka
grænt seyði sem búið er til úr dufti
sem sótt er í ígulker. Hrogn ígul-
kerja eru þekkt kynörvandi meðal í
Japan en lífveran sjálf í kerinu er
tvíkynja og samanstendur einungis
af munni, þarmi eða anal ásamt
kynkirtlinum. Formið er fjarlægt af
skúlptúrnum á dekkinu sem brotnar
niður á sama tíma og stormur skek-
ur skipið svo sjórinn og vaselínið
flæðir um rými þess. Í þessu atriði
verður leikhúsið og propsið og gró-
teskan yfirgnæfandi þar sem sam-
runi þeirra er sýndur í fljótandi inn-
rými skipsins þar sem blóðlaus
aflimun á sér stað í mynd hval-
skurðar og söguhetjurnar umbreyt-
ast í veiðidýrið, verða að hvölum og
sameinast náttúrunni. Myndin býð-
ur upp á ákaflega sterka fag-
urfræðilega sjónræna reynslu, þar
sem samruni manns og náttúru fer
fram á köldu skurðarborði vélmenn-
ingar og iðnaðar, sem væri óbæri-
legt í sjálfu sér ef ekki kæmi til sú
lífgun sem tónlist Bjarkar leggur til
verksins, sá ósýnilegi lífsandi og
frjóvgandi sköpunarkraftur sem
gegnsýrir alla myndina. Þegar upp
er staðið er það samvinna Barneys
og Bjarkar sem nær að samþætta
andstæður á skemmtilegan hátt,
þar sem höfundarverk hennar
stendur sjálfstætt gagnvart hans og
öfugt, um leið og þau upphefja
hvort annað og mörkin milli þeirra
mást út á köflum í listrænum sam-
runa.
Þótt myndin sé bæði veisla fyrir
augað, eyrun og hugsunina, þá
gengur hún nærri þolinmæði áhorf-
andans sem getur lent í þeirri stöðu
samtímis, að njóta verksins um leið
og að þola það ekki. Að hrífast af
fegurð þess, hreinleika og goðsögu-
legum boðskap samhliða því að
þreytast á uppskrúfaðri listrænunni
og vélrænni gróteskunni.
Blóðlaus samruni
manns og náttúru
KVIKMYNDIR
Regnboginn
Matthew Barney. Tónlist: Björk. Fram-
leiðendur: Matthew og Barbara Glad-
stone. Regnboginn
Síðasta sýning mánudag kl 22.
DRAWING RESTRAINT 9
© 2005 Matthew Barney
„Áhorfandinn getur lent í þeirri stöðu samtímis, að njóta verksins um leið
og að þola það ekki,“ segir Þóra Þórisdóttir.
Þóra Þórisdóttir
ÞAÐ ER einkennileg árátta skóla-
leikfélaga að vilja setja bíómyndir á
svið. Stundum heppnast það vel en
oftar ekki. Til þess að úr verði lifandi
leiksýning með sinn eigin sjálfstæða
kraft og frumsköpun þarf mjög ein-
beitta og frumlega sýn leikstjóra þar
sem persónusköpunin verður til í
flæði innan hópsins. Ef um tónlist-
arbíómyndir er að ræða þarf áhrifa-
mikinn tónlistarflutning í öndvegi.
Stúdentaleikhúsið setur hér upp
bíómyndina Magnolia sem er þekkt-
asta mynd Bandaríkjamannsins Paul
Thomas Anderson. Ef áhorfendur
þekkja myndina er ekkert nýtt eða
spennandi á leiksviði Loftkastalans.
Ef þeir hafa ekki séð bíómyndina
hafa þeir áreiðanlega gaman af því að
sjá sögur fólksins og samskipti á ein-
um degi en samskiptin eru ýmist til-
viljunum háð eða afleiðingar af
breytni mannanna. Myndin er góð af
því að hún fjallar á einstakan hátt um
það hvenær maðurinn er ábyrgur
gerða sinna og hvort hann getur bætt
fyrir þær. Í henni er líka fjallað um
hvort tilviljanir séu tilviljanir þegar
allt kemur til alls eða hvort allt sé
skrifað fyrirfram. Og leikararnir hjá
Anderson eru í heimsklassa með
áberandi fína leikstjórnarvinnu teikn-
aða í allt sem þeir gera.
Agnar Jón fer þá leið að setja sam-
skiptin í forgrunn og það er fallega
sýnt hjá honum hvernig maður er
manns gaman; hvernig við getum
ekki verið án annarra og hvernig
sannleikurinn sækir okkur heim þeg-
ar dómsdagur nálgast í einni eða ann-
arri mynd. Einnig eru vandasamar
skiptingar milli atriða liprar og lýs-
ingin oft falleg þó að á frumsýningu
hafi sýnt sig að hún var óþarflega
flókin. Gítartónlistin sem flutt var
undir atriðunum hefur eflaust átt að
minna á kvikmyndatónlist og var fal-
leg sem slík en heldur einhæf. Lagið
sem hópurinn söng saman undir lokin
var reglulega fallegt og vel flutt.
Stór leikarahópurinn var misjafn,
sumir byrjendur, aðrir vanir og mis-
jafnlega var unnið með persónusköp-
un.Yfirbragð alls leiksins bar þess
merki að verið var að leika leikarana í
bíómyndinni, leika persónurnar.
Undantekning frá þessu var Hinrik
Þór Svavarsson í hlutverki Daníels í
fyrri hlutanum en hann missti því
miður innri kraftinn þegar persónan
var orðin drukkin. Tryggvi Gunn-
arsson var einnig góður í hlutverki
Jóns lögregluþjóns þó að hann hafi
ekki komist með tærnar þar sem
John C. Reilly hefur hælana en hlut-
verkið er gífurlega vandasamt þar
sem hér er um hreina og tæra krists-
gervingu að ræða. Framburðarvandi
leikara í stóru hlutverki eins og
Franks Magnúsar er nokkuð sem
ekki ætti að heyrast í Stúdentaleik-
húsinu.
Það er nokkuð öruggt að úr því að
farin er sú viðkvæma leið að leikgera
bíómynd yrði þakklátara að búa til
nýjar, séríslenskar aðstæður úr
grunni myndarinnar í stað þess að
endurgera. Þá fengju leikarar að búa
til sínar eigin persónur auk þess sem
frjálslegar væri hægt að fara með
efnið. Svo er hitt, að skrifa bara nýtt
leikrit með hópnum. Ef Stúdentaleik-
húsið ræður ekki við slíkt, hver þá?
Bíó á leiksviði
Hrund Ólafsdóttir
LEIKLIST
Stúdentaleikhúsið
Þýðing, leikgerð og leikstjórn: Agnar Jón
Egilsson. Lýsing: Jón Þorgeir Kristjáns-
son. Tónlist: Ágúst Guðmundsson og
Baldur Ragnarsson.
Loftkastalinn, 5. nóvember 2005.
Blóðberg
MÉR finnst að Tónlistarfélagið á
Akureyri hafi ratað á góða leið með
því að bjóða gestum sínum að borði
tón- og málsverðar í tónleikaröð
sinni í hádegi suma föstudaga vetr-
arins í Ketilhúsinu. Þarna kemur
Einar veitingamaður á Karólímu til
samstarfs við Tónlistarfélagið og
sér um passandi rétti. Á fyrstu tón-
leikunum var val réttanna bundið
Suður-Ameríku. Því miður missti ég
af tónleikum nr. 2, en þeir þriðju
sem hér verður fjallað um voru
undir merki fransk-íslensks im-
pressjónisma og sér í lagi frönsku
flautustefnunnar (skólans) og báru
yfirskriftina „Litlar freistingar“.
Freistingarnar voru í reynd mikl-
ar og ekki hægt annað en að falla
fyrir þeim er þær birtust sem
bragðgott konfekt eyrna og tungu.
Franska flautulínan var fallega
dregin af Petreu Ósk. Petrea er
ljómandi góður flautuleikari og
túlkaði verkin af stakri prýði, næmi
og öryggi.
Þegar ég nefni franska flautu-
skólann þá er ég m.a. að vísa til
Taffenal, sem var mikilhæfasti
flautuleikari og tónskáld frönsku
síðrómantíkurinnar, en Fauré til-
einkaði honum m.a. verk sitt,
Fantasíu, árið 1901.
Taffenal var svo kennari og aðal-
áhrifavaldur Philippe Gaubert.
En Madrigal Philippe Gaubert er
ljúft lag sem hljómaði einkar fallega
í flutningi Petreu og Þórarins.
Philippe Gaubert var svo aðal-
kennari franska flautuleikarans
Marcel Moyse, sem var mesti
áhrifavaldurinn í að festa frönsku
flautustefnuna(skólann) í sessi.
Trúlega hafa fá lög laðað fleiri að
franskri tónlist en Sikileyjardans
Fauré og hafði tónskáldið þetta lag
í hávegum í nokkrum verkum m.a.
Pelleas og Melesande.
Þetta verk er brothætt sem
postulín og útheimtir fullkomna al-
úð í flutningi og mér fannst að Pet-
rea og Þórarinn næðu því lagi.
Atli Heimir sagði einhvers staðar
að gott tónskáld þyrfti að geta
skrifað í öllum stíltegundum eftir
því sem krafist er og ég get svarið
að hans gullfallega Intermezzo
hefði verið hægt að selja mér sem
franskt flautuverk, ef ég vissi ekki
betur.
En fyrir vikið er verkið að vissu
leyti tímalaust og lifir sem sjálf-
stætt undurfagurt tónfyrirbæri.
Nafni hans Ingólfsson átti þarna
bráðskemmtilegt verk í þremur
stuttum þáttum, með skemmti-
legum andstæðum. Flutningi á því
verki var vel til skila haldið.
Tæknilega erfiðasta verkefnið er
trúlega Morceau de Concours eftir
Fauré, sem einnig var vel flutt.
Þau Petrea og Þórarinn voru ein-
læg og ljúf í túlkun sinni og náðu að
hrífa áheyrendur, sem virtust eins
og ég kunna að meta góða stund.
Fransk-íslenskt í hádegi
TÓNLIST
Ketilhúsið á Akureyri
Tónleikar Tónlistarfélags Akureyrar. Nr. 3
í röð hádegistónleika á föstudögum.
Flytjendur: Petrea Óskarsdóttir á flautu
og Þórarinn Stefánsson á píanó.
Efnisskrá: Sicilíenne op.78 og Morceau
de Concours eftir Gabriel Fauré (1879–
1941), Intermezzo úr Dimmalimm eftir
Atla Heimi Sveinsson (f. 1938). Þrjár
andrár (I Áður en hann flýgur. II. Svangur
aftur, III Áður en þau falla) eftir Atla Ing-
ólfsson (f. 1962) og Madrigal eftir Phil-
ippe Gaubert (1835–1921). Föstudaginn
4. 11 2005 kl. 12.15.
Flauta og píanó
Jón Hlöðver Áskelsson