Morgunblaðið - 14.11.2005, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HEILBRIGÐISEFTIRLIT
Kjósarsvæðis, sem hefur m.a. eft-
irlit með Seltjarn-
arnesi, hefur tekið sýni
og látið mæla gerla-
fjölda við ströndina í
Mosfellsbæ og á Sel-
tjarnarnesi frá árinu
2004. Markmið með
rannsókninni var að
bera mengun við
ströndina saman við
viðmiðunarmörk í
reglugerð um fráveitur
og skólp, nr. 798/1999.
Niðurstöður úr sýna-
töku við Seltjarnarnes
benda til að gerla-
mengun sé á þremur af
fimm sýnatökustöðum og þá sér-
staklega yfir dimmustu vetrarmán-
uði ársins. Skólpmengun á norður-
strönd Seltjarnarness bendir til að
mengun sé annaðhvort að berast
þangað frá dælustöðinni í Reykja-
vík eða að það flæði um neyð-
arútrásir í holræsakerfinu t.d.
vegna bilana í dælubúnaði. Mengun
á Suðurströndinni skýrist af skól-
pútrásum þar, en um helmingur
skólps á Seltjarnarnesi berst þar í
sjóinn.
Nær fullbyggð fráveita
Fráveitukerfi Seltjarnarness er
fullbyggt, ef frá er talin dælustöðin
við Tjarnarstíg sem tafist hefur að
byggja vegna samninga við ná-
granna og lóðaeigendur. Fráveita
Seltjarnarness hefur verið byggð
upp hratt síðustu ár og mun veitu-
stjórn ljúka verkinu innan þess
frests, sem Umhverfisráðuneytið
hefur veitt Seltjarnarnesbæ. Bær-
inn hefði getað hraðað verkinu með
því að taka umrædda spildu undir
stöðina eignarnámi, en ekki hefur
verið vilji til þess af hálfu bæjaryf-
irvalda. Unnið er að samningum við
lóðaeigendur og er ég þess fullviss
að samningar takist á næstu vikum.
Hönnun og aðrar áætlanir liggja
fyrir um framkvæmdina og um 2–4
mánuði tekur að vinna verkið þegar
framkvæmdaleyfi er fengið.
Fjárveiting til verksins er á með-
al tillagna á fjárhagsáætlun bæj-
arins fyrir árið 2006. Á meðan stöð-
in er óbyggð hlýst hins vegar af
mengun og því verður lagt kapp á
byggingu dælustöðv-
arinnar. Þess má geta
að drjúgur meirihluti
sveitarfélaga í landinu
hefur ekki lokið við
gerð fráveitna og fá
sveitarfélög eru jafn
nærri verklokum og
við Seltirningar. Höf-
uðborgin sjálf náði
þessum áfanga á
þessu ári sem er auð-
vitað gleðiefni fyrir
okkur Seltirninga. Af
ofansögðu er ljóst að
áform um úrbætur
liggja fyrir, en ný
dælustöð við Tjarnarstíg lokar frá-
veitukerfinu.
Hrein Seltjörn
Það var hins vegar ánægjulegt að
sjá í þessari sömu skýrslu, hve sjór-
inn er hreinn í og við Seltjörn. Þar
eru vatnsgæðin jafnvel innan þeirra
marka sem sett eru í Bláfánanum,
sem er tákn um hreinar strandir og
ómengað haf á baðstöðum og smá-
bátahöfnum. Saurkólígerlar voru
yfir umhverfismörkum einu sinni og
enterókokkar voru vart mælanlegir.
Það er því stundum stutt milli
„hláturs og gráts“.
Vandinn einangraður
Við Norðurströnd mældist hins
vegar mengun yfir viðmið-
unarmörkum. Af skýrslunni má lesa
að mengunin þar hefur verið innan
eðlilegra marka en rís hins vegar á
mælitímanum, sem er allnokkur og
er við eða yfir viðmiðunarmörkum.
Nokkrar skýringar eru mögulegar
á þessu:
a) Að bilun hafi orðið í kerfinu
hjá okkur þannig að dælur hafi ekki
annað frárennsli, öryggislokar hafi
opnast og veitt yfirfalli í sjó.
Skyndileg breyting úr eðlilegu
ástandi í óeðlilegt rennir stoðum
undir þetta.
b) Að sams konar bilun hafi orðið
í fráveitukerfi Reykjavíkurborgar,
en skolpi frá Reykjavík er veitt í
sjó undan ströndum Seltjarnarness.
c) Að skolpdælurör í Reykjavík
sé of stutt til að afstýra mengun í
sjó við Norðurströnd.
d) Að mengaður sjór berist um
lengri veg upp að ströndum Sel-
tjarnarness.
Hér koma því til nokkrar mögu-
legar skýringar og hafa starfsmenn
Seltjarnarnesbæjar nú þegar hafist
handa við að yfirfara fráveitukerfin
til að einangra vandann í samvinnu
við sérfræðinga á þessu sviði. Í öllu
falli virðist einhlítt að um bilun eða
tímabundið mál sé að ræða sem
unnt verður að ráða bót á.
Enginn holsræsaskattur
á Seltjarnarnesi
Framkvæmdaáætlun hefur legið
fyrir lengi um uppbyggingu frá-
veitukerfis Seltjarnarnesbæjar og
unnið hefur verið skv. henni um
nokkurra ára skeið. Sem íbúi á Sel-
tjarnarnesi er ég nokkuð stoltur yf-
ir því að Seltjarnarnes er eina bæj-
arfélagið í landinu sem hefur tekist
að byggja upp fráveitukerfi sitt án
þess að íþyngja fasteignaeigendum
með holræsagjaldi. Þannig hefur
tekist að skila ávinningi af góðum
rekstri bæjarins til íbúa samtímis
því sem unnið er að þessu mikil-
væga verkefni.
Stefna bæjarins að þessu leyti er
einnig skýr, þ.e. að fullbyggja frá-
veitukerfi bæjarins, ljúka því verki
vel innan tilskilins frests sem veitt-
ur hefur verið af Umhverfisráðu-
neyti og fyrirbyggja þannig meng-
un af völdum skolps við strendur
okkar.
Hreint Seltjarnarnes 2006!
Ingimar Sigurðsson fjallar um
fráveitukerfi á Seltjarnarnesi
Ingimar
Sigurðsson
’Þannig hefur tekist að skila ávinningi af
góðum rekstri
bæjarins til íbúa
samtímis því sem
unnið er að þessu
mikilvæga verkefni.‘
Höfundur er formaður
umhverfisnefndar Seltjarnarness.
INGIBJÖRG Sólrún Gísladóttir,
formaður Samfylkingarinnar, steig
mikilvægt skref á aðalfundi LÍÚ
þegar hún talaði fyrir sátt þjóð-
arinnar við sjávarútveginn. Það var
tími til kominn. Vonandi að nú séu
hatrammar deilur
stjórnmálamanna við
þessa atvinnugrein að
baki. Það er eitt að
gagnrýna kvótakerfið
og koma fram með til-
lögur um úrbætur en
það er annað að ala á
illindum út í forsvars-
menn heillar atvinnu-
greinar eins og margir
stjórnmálamenn og
flokkar hafa staðið
fyrir á annan áratug.
Slíkur málflutningur á
ekki að vera hlutverk
stjórnmálamanna.
En Ingibjörg Sólrún sagði fleira.
Í grein í Morgunblaðinu í kjölfar
fundarins sagði hún að allir stjórn-
málaflokkar væru nú orðnir sam-
mála um að binda eignarréttinn á
auðlindinni í stjórnarskrá. Gerði
hún ráð fyrir að stuðst yrði við til-
lögur auðlindanefndar frá árinu
2000 í því efni þar sem segir að
náttúruauðlindir og landsréttindi,
sem ekki eru háð einkaeignarrétti,
séu þjóðareign eftir því sem nánar
er ákveðið í lögum. Að löggjafar-
og framkvæmdavald fari með
forsjá, vörslu og ráðstöfunarrétt
þessara auðlinda og réttinda í um-
boði þjóðarinnar. Með öðrum orð-
um að ríkið öðlist á þeim eignar-
rétt.
Nú þegar allir stjórnmálaflokkar
eru orðnir sammála um þetta tel
ég mikilvægt að spyrja. Hvaða
hagsmuni og hverra hagsmuni er
verið að verja með
slíkum hugmyndum?
Megum við eiga von á
að í kjölfarið muni
ríkið heimta auðlinda-
gjald af eigendum
hlunnindajarða til
dæmis – eins og ýjað
hefur verið að af rit-
stjóra Morgunblaðs-
ins? Eru aukatekjur
bænda vegna hlunn-
inda á jörðum þeirra
vandamál sem brýnt
er að taka á og skatt-
leggja sérstaklega?
Er sambærilegt ákvæði að finna í
stjórnarskrám einhverra þeirra
vestrænu ríkja sem við viljum bera
okkur saman við? Á eignaupptakan
af hálfu ríkisins í kjölfar þjóð-
lendulaga sér hliðstæðu í ein-
hverjum löndum í kringum okkur
nú á 21. öldinni? Getur verið að
hliðstætt ákvæði sé kannski helst
að finna í Sovétríkjunum gömlu
eða jafnvel hjá Mugabe í Sim-
babve?
Ég viðurkenni fúslega þekking-
arleysi mitt á þessu sviði um leið
og ég tel mjög mikilvægt að stjórn-
málamennirnir, sem eru orðnir svo
sammála, upplýsi þjóðina um þessi
atriði svo við verðum þess bær að
mynda okkur skoðun áður en við
tökum afstöðu til þessa hugtaks
um þjóðareign í stjórnarskrá.
Hafði sigur í þorskastríðunum og
17. júní 1944 ekkert gildi? Liggur
ekki ljóst fyrir og hefur það ekki
legið ljóst fyrir allar götur síðan að
íslenska ríkið fer með forsjá lands
og landhelgi? Hvað varð til þess að
svo nauðsynlegt er orðið að ís-
lenska ríkið eignist nú skilgreindan
eignarrétt að þessu öllu saman?
Hvert er vandamálið sem gerir það
svo áríðandi að íslenska ríkið slái
eign sinni á allt, land, haf og loft
sem umlykur okkur? Erum við ís-
lenska þjóðin sammála um að með
því að ríkið eignist allt sem ekki er
skilgreindur eignarréttur á nú þeg-
ar tryggjum við best réttlæti til
framtíðar? Hverra réttlæti er það?
Sammála um hvað
og fyrir hverja?
Signý Sigurðardóttir
fjallar um eignarrétt ’Erum við íslenskaþjóðin sammála um
að með því að ríkið
eignist allt sem ekki er
skilgreindur eign-
arréttur á nú þegar
tryggjum við best
réttlæti til framtíðar?‘
Signý Sigurðardóttir
Höfundur starfar við flutninga.
VILHJÁLMUR Þ. Vilhjámsson
er vel að sigri í prófkjöri sjálfstæð-
ismanna komin. En það kom mér
spánskt fyrir sjónir er ég heyrði í
viðtölum við hann
eftir prófkjörið að
hann vildi „… höfða
til sem flestra og
ekki síst til þeirra
sem eiga bágt og
þurfa á aðstoð okkar
að halda“. Þá sagði
Vilhjálmur: „Sjálf-
stæðisflokkurinn hef-
ur byggt upp þetta
velferðarkerfi í borg-
inni. Ég vil að fólk
geti treyst því að
borgaryfirvöld komi
þeim sem eiga bágt
og eiga í erfiðleikum
til aðstoðar eins og
kostur er.“ Mér hefur
fundist Sjálfstæð-
isflokkurinn ekki vilja
almenna velferð þar
sem réttur fólks er
tryggður – en sjálf-
stæðismenn vilja gera
vel við sína vini.
Vilhjálmur Þ. Vil-
hjálmsson hefur verið
í borgarstjórn frá
árinu 1984 og veit því
hvernig félagsmála-
þjónustan virkaði fyr-
ir 1994 og hann veit
hvernig velferð-
arþjónustan er í dag.
Þegar Sjálfstæð-
isflokkurinn og Vil-
hjálmur Þ. voru hér
við völd voru lagðir lámarks-
fjármunir í velferðarmál og hér
nefni ég bara tvö örstutt dæmi.
Það var mikið mál að fá fjárhags-
aðstoð þó svo tekjur væru engar
enda réttur fólks til lágmarks-
framfærslu ekki tryggður. Íbúðir í
eigu borgarinnar voru um 1.000 en
eru í dag 1.740. Gæðin voru af allt
of skornum skammti og því tíðk-
aðist að stjórnmálamenn hefðu
áhrif á úthlutanir íbúða og fengu
þeir forgang sem lofuðu stuðningi
við flokkinn. Í dag ræður faglegt
mat hverjir fá úthlutað og eru um-
sóknir metnar til stiga til að koma
á réttlátri forgangsröðun. Enn er
nauðsynlegt að forgangsraða því
úrræðin eru of fá þrátt fyrir mikla
fjölgun íbúða og að tæplega 400
heimili fái sérstakar húsa-
leigubætur vegna íbúða á almenn-
um markaði.
Velferð ríkisstjórnarinnar
Hver og einn ætti að láta hug-
ann reika um velferðartilhneig-
ingar ríkisvaldsins undanfarinn
áratug þegar sjálfstæðismenn lofa
velferð. Ég sé fyrir mér rýrnandi
kjör öryrkja, stóraukin útgjöld
sjúklinga vegna lyfja og þjálfunar,
aldraða sem búa saman í her-
bergjum eða eru útskrifaðir heim
af bráðadeildum spítalanna nánast
bjargarlausir. Þá hefur ríkið staðið
gegn uppbyggingu hjúkrunarheim-
ila í borginni þar sem borgin getur
ekki byggt hjúkrunarheimili nema
ríkið samþykki rekstur þeirra, þótt
fjármagn hafi verið til reiðu.
Velferð „sjálfstæðis“-
sveitarfélaganna
Útgjöld til velferðarmála eru af-
skaplega ólík milli sveitarfélaga og
má meta stefnu þeirra út frá þeim
fjármunum sem þau leggja í vel-
ferðarmál. Það er eftirtektarvert
að þau sveitarfélög sem stýrt er af
sjálfstæðismönnum eru með a.m.k.
helmingi lægri útgjöld til velferð-
armála en Reykjavíkurborg. Segja
tölurnar úr árbók Sambands ísl.
sveitarfélaga 2005 meira en fagrar
yfirlýsingar.
– Garðabær veitir til fé-
lagsþjónustu 18.142 kr. á hvern
íbúa.
– Seltjarnarnes veitir til fé-
lagsþjónustu 21.537 kr. á hvern
íbúa.
– Kópavogur veitir
til félagsþjónustu
25.631 kr. á hvern íbúa.
– Reykjavík veitir til
félagsþjónustu 64.513
kr. á hvern íbúa.
Ástæðan fyrir þess-
um mikla mun er m.a.
sú að sveitarfélögin
bjóða upp á mismikla
þjónustu og félagsleg
samsetning íbúanna er
mismunandi. Aldraðir,
öryrkjar, fátækir og
aðrir sem nota velferð-
arþjónustu hafa flust
til Reykjavíkur þar
sem þjónustuna er að
finna og þar sem þeir
eru boðnir velkomnir.
Efnaminna fólk er ekki
alls staðar boðið vel-
komið, því sum „sjálf-
stæðissveitarfélög“ úti-
loka það með að bjóða
einungis lóðir undir
sérbýli og dýrar fjöl-
býlisíbúðir og hafa alls
ekki félagslegar leigu-
íbúðir í boði. Í sumum
nágrannasveitar-
félögum Reykjavíkur
er gengið svo langt í
að velja „réttu“ íbúana
að lóðir eru boðnar
vinum, vandamönnum,
ríkum og frægum.
Velferð Villa
Vilhjálmur Þ. vill sjálfsagt vel,
en hann er fulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins sem hefur sýnt það að
hann er flokkur sérhagsmuna og
þeirra sem eru efnaðir. Sjálfstæð-
ismenn vilja þeim vel sem þeir
þekkja, en þeim finnst dýrt að
bjóða öllum sem búa við sambæri-
legar aðstæður sambærileg úrræði.
Vilhjálmur Þ. vill kannski afsaka
félagsþjónustuna sem veitt var fyr-
ir árið 1994 með því að þjónustan
hafi verið barns síns tíma. Það er
ekki réttmæt afsökun því um leið
og Reykjavíkurlistinn tók við gjör-
breyttist félagsþjónustan og fór að
vinna út frá jafnræðissjónarmiðum.
Velferð félagshyggjunnar
Í dag er rekin heildstæð velferð-
arþjónusta fyrir þá sem þurfa og
reynt er að tryggja rétt allra til
samfélagsþátttöku. Það er langt
mál að segja frá því hvernig við
hjá Reykjavíkurborg náum mark-
miðum okkar og því vil ég vísa í
starfsáætlanir og ársskýrslur vel-
ferðarsviðs, áður félagsþjónust-
unnar. Sérstök áhersla er nú lögð á
að jafna aðstöðumun barna með
sértækum úrræðum fyrir börn fá-
tækra foreldra, auka þjónustu
heim til fólks, bjóða upp á end-
urhæfingu fyrir þá sem búa við
minnstu lífsgæðin og tryggja fólki
húsnæði.
Það er að byrja kosningabarátta
þar sem barist er um að þjóna
borgarbúum og fara með skattfé
þeirra. Það skiptir gríðarlega
miklu hverjir veljast til þess að
sinna velferðarmálum allra borg-
arbúa. Ég bið kjósendur að spyrja
frambjóðendur, flokkana og sig
sjálfa gagnrýninna spurninga
þannig að afstaða verði tekin út frá
staðreyndum og stefnu en ekki
fagurgala sem heyrist á hátíð-
arstundum.
Vinavelferð
Sjálfstæðis-
flokksins
Björk Vilhelmsdóttir fjallar um
velferð ríkis og sveitarfélaga
Björk Vilhelmsdóttir
’Hefur ríkiðstaðið gegn upp-
byggingu hjúkr-
unarheimila í
borginni þar
sem borgin get-
ur ekki byggt
hjúkrunarheim-
ili nema ríkið
samþykki rekst-
ur þeirra, þótt
fjármagn hafi
verið til reiðu.‘
Höfundur er borgarfulltrúi
Reykjavíkurlistans.