Morgunblaðið - 28.11.2005, Blaðsíða 46

46 F MÁNUDAGUR 28. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
E
r ekki kominn tími til að
tengja? Svo var spurt í
dægurlagatexta, en varð-
andi spurninguna í fyr-
irsögninni má segja að kominn sé
að minnsta kosti tími til að hugsa
fyrir tengingu og ræða málið, því
orð eru til alls fyrst. Með nýju
byggingunum á hafnarbakkanum,
sem ákveðnar hafa verið, svo og
væntanlegri viðbót við miðborgina í
Vatnsmýri, geta orðið á einum eða
tveim áratugum meiri breytingar á
höfuðborg landsmanna en nokkru
sinni áður á jafn löngum tíma.
Mér finnst ríkja undravert tóm-
læti um þessar breytingar í fjöl-
miðlum og spyrja má: Hvar eru nú
allir sérfræðingarnir, skipulags-
fræðingarnir og arkitektarnir? Hef-
ur enginn skoðun á þessu?
Nýr miðborgarhluti
Fyrsta spurningin er þessi: Ef
nýr miðborgarhluti verður að veru-
leika í Vatnsmýrinni, hvernig verða
hann og gamli miðbærinn látnir
mynda eina heild? Enginn sér fyrir
sér að þessi nýja miðborg verði
eins og eyja; þvert á móti er mik-
ilvægt að hún verði eðlilega sam-
vaxin byggðinni í Kvosinni. Ekki
get ég heldur séð fyrir mér að
Tjörnin verði minnkuð eða skert,
því hún er einstæð á þessu svæði
og borgarprýði.
Pétur H. Ármannsson, arkitekt
og forstöðumaður byggingarlist-
ardeildar á Kjarvalsstöðum, skrif-
aði í haust athyglisverða grein um
að eðlileg þróun og stækkun mið-
borgarinnar ætti að vera á til-
tölulega beinni línu sem teygðist
frá Kvosinni inn eftir svæðinu við
Laugaveg og Hverfisgötu og áfram
allar götur inn að Elliðaám.
Ekki sá Pétur fyrir sér að þessi
línulega þróun stanzaði þar, heldur
yrðu miðborgarbyggingar á öllu
svæðinu inn að botni Grafarvogs og
ef til vill lengra. Hér er að sjálf-
sögðu litið alllangt fram í tímann,
enda yrði að gera ýmsar breytingar
frá því sem nú er. Margt er vel at-
hugað í þessari grein Péturs, enda
er hann maður vitur og vel mennt-
aður í sínu fagi.
Það er svo annað mál að sú hug-
mynd, sem þar var reifuð, tekur
ekki afstöðu til þess sem hér er á
dagskrá; nefnilega tengingar Kvos-
arinnar við Vatnsmýrina. Þar með
kæmi beygja á þessa miðborgarlínu
frá Kvosinni og inn undir Öskju-
hlíð, en ekki get ég séð að það
komi að sök.
Sú hætta blasir við núna eftir
ótrúlegt klúður á valdaárum R-
listans, að öllu Vatnsmýrarsvæðinu
verði skipt upp í strjálbyggðar
skákir með skelfilegu svipmóti, sem
minnir á bæi í Síberíu og það lak-
asta í Breiðholtinu. Eitt alversta
dæmi sem ég þekki er þó blokka-
hverfi í Malmö í Svíþjóð, þar sem
innflytjendum var smalað saman.
Svíar hafa reyndar verið að brjóta
hverfið niður.
30.000 manna byggð
Ég hef áhyggur af því, eins og
einn góður framsóknarmaður sagði,
að fundnar verði einhverjar hrak-
smánarlegar fyrirmyndir í stað
þess að byggja alvöru borg. Menn
hafa talið að á Vatnsmýrarsvæðinu
megi byggja fyrir 15 þúsund
manns, en það er of vægt reiknað;
nær lagi væri að þar kæmust fyrir
30 þúsund, og það með glæsibrag. Í
rauninni er þá séð fyrir þeirri fjölg-
un sem verður í Reykjavík alllangt
fram í tímann. Þarf þá ekki í bili að
hafa áhyggjur af byggð í Viðey, eða
hvort Engey kunni að fara í kaf, ef
gerði annað flóð eins og varð við
suðvesturströndina 1799 og kennt
er við verzlunarstaðinn Básenda,
sem þá eyddist.
Ég ræddi þessa tengingu Kvosar
og Vatnsmýrar við Örn Sigurðsson
arkitekt, sem að undanförnu hefur
vakið athygli fyrir vasklega forystu
í „Samtökum um betri byggð“ og
„Höfuðborgarsamtökunum“. Svo
eru nefnd grasrótarsamtök gegn
því rugli sem að undanförnu hefur
orðið ofaná. Sú stefna hefur þegar
skilað af sér malbikuðu flæmi á
verðmætasta byggingarsvæði borg-
arinnar og minnir á ósa Kúðafljóts.
Örn Sigurðsson kvaðst ekki sjá
nein óyfirstíganleg vandamál við
tengingu Kvosarinnar við Vatns-
mýrina. Til þess að það takizt er þó
frumskilyrði að leggja Hringbraut-
ina í stokk vestur undir Melatorg
og þá opnast sá möguleiki að hægt
verði að byggja hús á sama svæði
og leggja götur þvert yfir; götur
sem tengdust til að mynda Frí-
kirkjuvegi og fleiri götum á Tjarn-
arsvæðinu.
Frá Lækjargötu mun Fríkirkju-
vegurinn hafa meginþýðingu og
verður þá glæsilegur „búlivard.“
Vestan við syðri hluta Tjarnarinnar
hefur lengi verið óbyggt svæði, sem
varla getur kallazt garður; svæðið
virðist ekki hafa verið slegið og
verður þá sem hver annar mói og
ekkert nema gott um það að segja.
Þar er sem betur fer gott svæði til
að byggja á.
Ég sé ekki fyrir mér að hróflað
verði við Tjarnargötunni og litlu,
fallegu húsunum meðfram henni.
Um 1960 var þó búið að teikna
skelfilega kassa samkvæmt tízku
tímans, en sem betur fer urðu þeir
ekki að veruleika. Þetta sýnir að
nauðsynlegt er að flana ekki að
neinu.
Bithögum fórnað
Einhverju verður oftast að fórna
í nafni framfaranna, þó að þess
þurfi ekki á hafnarbakkanum þar
sem sjálf borgarprýðin, Tónlistar-
húsið, á að rísa. Hinsvegar verður
nauðsynlegt að fórna bithögum
sunnan við Tjörnina, sem heita einu
nafni Hljómskálagarður. Að þess-
um garði er ekki mikil eftirsjá;
jafnvel á góðviðrisdögum að sum-
arlagi er þar stundum engan að
sjá.
Þar mun norðurendi Vatnsmýr-
arhverfisins rísa og þegar Hring-
brautin er komin ofan í stokk verða
til glæsilegir möguleikar á að
byggja alvöruborg, þar sem hæð
húsa ræðst ekki af aðflugi á flug-
völl í næsta nágrenni. Með því móti
verður tenging þessara tveggja
borgarhluta bæði fögur og eðlileg.
Á rölti með augun opin
Hvernig verður Kvosin
tengd við Vatnsmýrina?
Á sínum tíma var Skothúsvegurinn og brúin, sem afmarkar syðri hluta Tjarn-
arinnar, nauðsynleg samgöngubót. Allsendis er þó óvíst að leyfi fyrir þá fram-
kvæmd fengist nú, ef Tjörnin væri í sinni upprunalegu mynd. Við erum fyrir
löngu orðin vön þessu umhverfi svona og viljum helzt halda því ósnortnu, þó að
það sé ekki upprunalegt.
Hljómskálagarðurinn og allstórar flatir vestan við Tjörnina eru lítt notuð, auð og óbyggð svæði sem geta ráðið úrslitum um það hvernig tekst að tengja Kvosina við Vatnsmýrina.
Vesturbakki Tjarnarinnar breikkar þegar sunnar kemur og þar er drjúg spilda sem gæti nýst fyrir miðborgarbyggingar.
Vatnsmýrin – fyrirheitna landið, sem smám saman saxast á. Bráðum verður of
seint að gera það sem gera þarf. Hér, vestan við Vatnsmýrina, er Hringbrautin
ekki eins skelfileg og austar, þar sem malbiksflæmin sýna og sanna að þarna var
ranglega að farið og líklega kemur ekki annað til greina en að leggja Hringbrautina
ístokk á kafla, ef sæmileg tenging á að geta orðið við Tjarnarsvæðið og Kvosina.
Höfundurinn er rithöfundur
og myndlistarmaður.
Eftir Gísla
Sigurðsson