Fréttablaðið - 29.03.2003, Side 16

16 29. mars 2003 LAUGARDAGUR
Við höfum í gegnum tíðina eyttalveg gríðarlega miklum tíma
og orku í deilur um kvótakerfið.
Meðan höfum við vanrækt aðra
umræðu og önnur verkefni sem
við þurfum að sinna. Nú erum við
að leggja drög að slíkri umræðu og
slíkri vinnu fyrir framtíðina. Það
vonandi skilar okkur því að við
náum að vinna meiri verðmæti úr
því sem kemur á land,“ segir Árni
Mathiesen sjávarútvegsráðherra.
Sjávarútvegsráðherra hefur
skipað nefnd sem hefur það hlut-
verk að fara ítarlega yfir hina líf-
fræðilegu þætti fiskveiðistjórnun-
arkerfisins og skila tillögum um
ráðstafanir, sem leiði til betri nýt-
ingar á aflanum, meiri verðmæta
eða bætts ástands fiskistofna. Að
undanförnu hefur sjávarútvegs-
ráðherra flutt um þessar áætlanir
erindi enda á þetta verkefni hug
hans allan þó síðar í viðtalinu tak-
ist að beina talinu að komandi
kosningum. Og auðvitað kemur
kvótakerfið við sögu enn um sinn.
Einn og hálfur milljarður til
verkefnisins
„Já, kvótakerfið. Það hefur
verið tekist svo hart á um það að
önnur mál hafa setið á hakanum.
Nú er komin ákveðin niðurstaða
sem gengið var frá í þinginu síð-
astliðið vor. Menn deila um hvort
þar er sátt eða ekki - en alla vega
er niðurstaða. Tími er til kominn
að snúa sér að öðrum verkefnum
og það höfum við verið að gera
hér í ráðuneytinu undanfarið. Ég
vil nefna verkefnið AVS - aukin
verðmæti sjávarfangs. Ég er bú-
inn að stofna til þess sjóð sem
hefur umtalsverða fjármuni á
þessu ári til að styrkja rannsókn-
ir og þróun í þessa veru. Niður-
staða er byggð á skýrslu sem tel-
ur möguleika á að auka verðmæti
um ríflega 100 milljarða á 10
árum.“
Hvar sérðu möguleikana þá
helst?
Það er fiskeldið, líftæknin,
tækjabúnaður, aukaafurðirnar,
færa okkur upp í virðiskeðjunni,
nýta stærri hluta aflans til mann-
eldis - einkum uppsjávarfiskinn,
nýta hráefni í hollustu og heilsu-
fæði, fæðubótaefni, lyfjum, jafn-
vel snyrtivörum...
Plástrum?
„Jájá, það er eitt af þessum
verkefnum sem eru í gangi.
Rækjuplástrar. Þetta er raun-
verulegt verkefni þó að Spaug-
stofan hafi gert grín að því. En ég
lít svo á að þarna séu einhverjir
100 milljarðar í pottinum og við
eigum að fara og ná í þá. Kannski
tekur það styttri tíma en 10 ár,
kannski lengri, en þetta eru
möguleikarnir sem hafa verið
skilgreindir. Ég hef lagt fram
þingsályktunartillögu um fjár-
mögnun á þessu verkefni til
lengri tíma: Fimm ára fjármögn-
un að meðaltali 300 milljónir á
ári. Fer úr 200 upp í 400. Ég á von
á því, miðað við viðtökurnar, að
þetta eigi í stórum dráttum að
geta gengið eftir.“
Sjómenn sjálfir
stjórna miklu
Nýlegar niðurstöður togararalls-
ins gefa ákveðnar vísbendingar um
sterkari þorskstofn og einkum er
ýsan að braggast. En niðurstöður
togararalls er aðeins einn þáttur í
því sem ákvarðar kvótastærð. Og
árum saman hefur verið togstreita
milli sjómanna og Hafrannsókn-
astofnunar.
Hvar má staðsetja sjávarútvegs-
ráðherra á þeim kvarða?
„Ég hef reynt að taka meira tillit
til þess sem sjómennirnir sjá og
upplifa á hafinu á hverjum tíma.
Það hefur komið fram í mínum
ákvörðunum.“
Ertu þá í stríði við Hafró?
„Nei, það hefur ekki verið þan-
nig. Staðreyndin er sú að fiskifræð-
ingarnir eru í sínu starfi alltaf að
byggja á tölum fortíðarinnar. Þó svo
að það sé oft ekki langt þá er mikil
dýnamík í náttúrunni þannig að
upplifun sjómanna í dag er oft ekki
í samræmi við mat fiskifræðinga.
Stofnstærðarmatið sem ég fæ í maí
byggir á rallinu sem fór fram í
mars. Og það byggir síðan á ald-
ursaflagreiningu - skiptingu aflans
á síðasta ári. Gögnin geta því verið
allt uppundir að vera eins og hálfs
árs gömul. Þetta er að gefa mynd af
stöðu stofnsins 1. janúar árið 2003.
Síðan er það notað til að reikna fram
á við. Þetta gefur kannski ekki
sömu myndina sem sjómennirnir
eru að upplifa. Til að fiskifræðing-
arnir geti gefið stofnstærðarmat
þurfa þeir ákveðið magn af upplýs-
ingum. Stundum styðja þær upplýs-
ingar sem ég fæ frá sjómönnum.
Upplýsingar frá fiskifræðingum
nægja ekki til að gera stofnstærðar-
mat. Ég hef því tekið mínar ákvarð-
anir og byggt þær á því sem sjó-
mennirnir segja. Fram til þessa
hafa þær ákvarðanir reynst réttar
og staðfestar með síðari ráðlegging-
um fiskifræðinga.“
Það þarf ekki að leita lengi yfir-
lýsinga sjómanna um vaðandi fiski-
gengd og svo heimta þeir auka-
kvóta. Þetta á við um árin 2000 og
2001 og þá erum við að tala um aug-
ljóst ofmat stofnstærða. Hversu
áreiðanlegar geta upplýsingar frá
sjómönnum verið?
„Ég geri mér grein fyrir þessum
vanda og erfitt er að byggja ákvarð-
anir á þessum upplýsingum. En ef
maður er í góðu sambandi við
nokkurn fjölda, og langvarandi, og
metur þetta síðan af reynslu auk
þess sem miðað er við upplýsingar
frá fiskifræðingum, þá er hægt að
nýta sér þessar upplýsingar. Það er
ekkert auðvelt. En það hefur skipt
máli og til dæmis þegar ég tók
ákvörðun um það í desember 2001,
að auka ýsukvóta og því var fylgt
eftir með enn meiri aukningu um
vorið, þá voru það veruleg verð-
mæti sem þjóðarbúið fékk sem það
hefði annars orðið af. Ákvörðunin
var tekin 9 mánuðum fyrr en annars
hefði verið.“
Árni segir að um líffræðilega
fiskveiðistjórnun megi fara mörg-
um orðum. „Til dæmis er mikið tal-
að um Færeyjar og vísað til þeirra
sem snýr að veiðarfærastýringu og
svæðalokunum. Í þessa umræðu
höfum við ekki komist fyrir kvóta-
deilum. Þessi mál verða deilumál
líka, en við verðum að taka í um-
ræðuna, fara í rannsóknina... og
kannski eru hugmyndirnar ekki
sniðugar. Þá það, við erum þá búin
að afgreiða það. Komi í ljós að hug-
myndirnar góðar, þá erum við í góð-
um málum.“
Stjórnarandstöðuflokkarnir
út og suður
Og enn dúkkar kvótaumræðan
upp. Fyrirliggjandi er að Samfylk-
ing, Frjálslyndi flokkurinn og Vg
berjast hatrammlega gegn núver-
andi fiskveiðikerfi. Gefum okkur
að hér verði vinstri stjórn eftir
kosningar. Getur sá sem sest í þinn
stól breytt einhverju þó hann vildi?
„Fyrst verðum við að líta til
stefnu þessara þriggja stjórnar-
andstöðflokka. Hún er ólík. Sam-
fylkingin er ekki á móti kvótakerf-
inu heldur vilja þeir útdeila honum
öðru vísi og þá með uppboði. Það er
veiðileyfagjald í kvótakerfinu ein-
sog það er núna. Nú er þetta tengt
afkomu atvinnugreinarinnar og
reynt að nálgast auðlindarentuna,
sem er grundvöllurinn fyrir gjald-
tökunni, og greiða af henni til eig-
enda auðlindarinnar. Þau vilja taka
veiðiheimildirnar af þeim sem eru
með þær og bjóða upp. Þetta er
mjög hættuleg aðferð. Ég er sann-
færður um að veiðiheimildirnar
myndu við þetta flytjast af lands-
byggðinni og á höfuðborgarsvæðið.
Þau fyrirtæki sem hér eru eru fjár-
hagslega sterkari, eiga sínar eignir
hér og svo framvegis, og þessu
mun fylgja byggðaröskun. Vg vilja
flokka þetta niður, einhverja gjald-
töku en ekki allstaðar. Vilja láta
sveitastjórnirnar koma inn í þetta
og láta þær úthluta einhverju og
skipta þessu upp í flokka. Þetta
býður uppá gríðarlega miðstýringu
og alls ekki eins og Samfylkingin
vill. Þar er mikill munur á. Og
Árni Mathiesen vill hætta að eyða orku í þras um kvótakerfið; hann telur unnt að auka aflaverðmæti um 100
milljarða; hann hugsar með hryllingi til mögulegrar ósamstæðrar vinstri stjórnar og ... hann telur hugsanlegan
arftaka sinn í aðstöðu til að skaða atvinnugreinina með ófyrirsjáanlegum afleiðingum.
100 milljarðar í pottinum -
við eigum að fara og ná í þá
Ef Samfylkingin réði
yrðu fyrirtækin mjög veik-
burða...
Vg myndu frysta atvinnu-
greinina, hún væri niður-
njörvuð í eitthvað regluverk
og gæti ekki nýtt sér ný
tækifæri...
Og Frjálslyndir... jahh, ég
veit það eiginlega ekki...
,,
ÁRNI MATHIESEN
Getur vel hugsað sér að vera fjögur ár
í viðbót í sjávarútvegsráðuneytinu.
FRÉTTAB
LAÐ
IÐ
/VILH
ELM