Fréttablaðið - 31.05.2003, Blaðsíða 7

Í leiðara breska blaðsins The
Daily Telegraph er lagt út af 300
ára afmæli St. Pétursborgar.
Vakin er athygli á mikilvægi
borgarinnar í rússneskri menn-
ingarsögu og reynir leiðarahöf-
undur að draga fram í dagsljósið
óbeinan þátt Breta í þróun þessa
merkilega samfélags. Sagan seg-
ir að Pétur mikli, stofnandi borg-
arinnar, hafi fundið gamlan
enskan seglbát skammt frá
æskuheimili sínu í Moskvu. Þar
með hafi vaknað áhugi hans á
sjóferðum og tækniframförum á
Vesturlöndum sem síðar lagði
grunninn að því samfélagi sem
þróaðist í St. Pétursborg.
Leiðarahöfundur leitar að
samhengi milli fortíðar og nútíð-
ar. Borgin var holdgervingur
þess tvíklofnings sem rithöfund-
urinn Leo Tolstoj taldi einkenna
hina rússnesku þjóðarsál. Vla-
dímír Pútín, forseti Rússlands,
sem fæddur er í St. Pétursborg,
er lifandi dæmi um þennan
klofning. Hann hefur tileinkað
sér evrópska menningu og er
góður vinur Bush Bandaríkja-
forseta en hefur þó ávallt verið
tortrygginn í garð Vesturlanda.
Leiðarahöfundur The Wash-
ington Post fjallar um fyrirhug-
aða heimsókn George W. Bush
Bandaríkjaforseta til St. Péturs-
borgar í tilefni af þriggja alda
afmæli borgarinnar. Hann er
sannfærður um að sú mynd sem
dregin verði upp af borginni fyr-
ir bandaríska leiðtogann verði
ekki sú rétta. Heimilislaust fólk
hafi verið fjarlægt af götunum
og byggingar í niðurníðslu huld-
ar á bak við auglýsingaspjöld.
Fátæktin verði falin fyrir er-
lenda fyrirfólkinu.
Bent er á að ríkisstjórn Bush
hafi lagt til að dregið verði veru-
lega úr fjárhagsaðstoð við Rúss-
land. Leiðarahöfundur telur að
þetta eigi eftir að hafa lamandi
áhrif á sókn Rússa í átt til aukins
lýðræðis og mannréttinda og því
reynast Bandaríkjamönnum
afar dýrkeypt þegar til lengri
tíma sé litið.
„Glugginn mót vestri hefur
ýmist verið lokaður, opinn í
hálfa gátt eða galopinn,“ segir
leiðarahöfundur norska blaðsins
Aftenposten þegar hann fjallar
um hlutverk St. Pétursborgar í
sögu Rússlands. Rætt er um sér-
stöðu borgarinnar í rússnesku
samfélagi í gegnum aldirnar og
mikilvægi hennar sem tengilið
við Vesturlönd.
Líkt og kollegi hans vestan-
hafs er leiðarahöfundurinn
sannfærður um að sú sára fá-
tækt sem ríkir í borginni verði
vandlega falin fyrir erlendum
gestum sem heimsækja borgina
í tilefni afmælisins. Þetta telur
hann dæmigert fyrir Rússa, sem
iðulega reyni að breiða yfir
vandamál sem ekki sé unnt að
leysa á einu bretti.
Vladímír Pútín forseti stendur
nú í sömu sporum og fyrirrennari
hans, Pétur mikli. Hann þarf að
umbreyta rússnesku samfélagi.
Breytingin verður að koma innan-
frá og öruggt er að Pútín á ærið
verk fyrir höndum. ■
Úr leiðurum
■ Leiðarahöfundar beggja vegna Atlants-
hafsins leggja út af 300 ára afmæli St.
Pétursborgar. Þeir fjalla um mikilvægi
borgarinnar í sögu Rússland og velta fyrir
sér framtíð rússnesks samfélags.
8 31. maí 2003 LAUGARDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Símbréf á auglýsingadeild: 515 75 16
Rafpóstur: auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ríkisstjórnarflokkarnir virðasttelja sig hafa sloppið með
skrekkinn í kosningunum um dag-
inn. Þeir hafa ákveðið að reyna nú
loksins að bregðast við megnri og
almennri óánægju með fyrirkomu-
lag fiskveiðistjórnarinnar til að
kaupa sér frið.
Hvernig? Þeir búast
nú til að binda sam-
eignarákvæði fisk-
veiðistjórnarlag-
anna í stjórnarskrá,
þeim finnst bersýni-
lega fara betur á því
að grafa dauðan
bókstaf laganna þar,
og þeir búast einnig
til að skerða rétt út-
vegsmanna til að
framselja aflaheim-
ildir, sem þeim hafa
verið afhentar án
endurgjalds.
Með fyrirhug-
aðri framsalsskerðingu stígur rík-
isstjórnin skref aftur á bak. Hún
vegur að rótum fiskveiðistjórnar-
kerfisins og rýrir hagkvæmni út-
gerðarinnar með því móti.
Framsal á eigum annarra
Rökstuðningurinn á bak við
breytinguna, sem nú er boðuð í
nýrri stefnuyfirlýsingu, er í raun-
inni einber útúrsnúningur. Andúð
almennings á ranglætinu af völdum
kvótakerfisins beinist ekki gegn
frjálsum viðskiptum. Það ætti að
segja sig sjálft. Íslendingar eru yf-
irleitt hlynntir frjálsum viðskiptum
nú orðið og andvígir viðskiptahöml-
um. Frjáls verzlun er reglan í okkar
samfélagi, og viðskiptahöft eru
undantekning, þrjózkur arfur frá
annarri tíð.
Andúðin á kvótakerfinu nú bein-
ist því ekki gegn frjálsu framsali á
aflaheimildum – framsali, sem hef-
ur fært fámennum hópi manna
mikinn auð og áhrif eftir því. Nei,
andúðin á kvótakerfinu beinist í
fyrsta lagi gegn því, að þessir menn
skuli hafa komizt upp með að fram-
selja eigur annarra: um það snýst
málið. Fiskimiðin eru sameign
þjóðarinnar skv. lögum með sama
hætti og t.a.m. olían í lögsögu Nor-
egs. Og þá eiga menn auðvitað ekki
að komast upp með að sölsa sam-
eignina undir sig, veðsetja hana,
selja hana öðrum og þar fram eftir
götunum. Slíkt fyrirkomulag hefði
aldrei komið til álita í Noregi: þeir,
sem hefðu vogað sér að halda slíku
fram þar á sínum tíma, hefðu verið
tjargaðir og fiðraðir.
Það er því ekki skynsamlegt að
áforma nú að hefta viðskipti með
aflaheimildir. Boðuð skerðing
framsalsréttarins dregur úr hag-
kvæmni fiskveiðistjórnarinnar
með því að sporna gegn því, að
veiðirétturinn færist á hendur
þeirra, sem bezt kunna með hann að
fara – þeirra, sem kunna bezt til
sjósóknar og geta því dregið aflann
á land með minnstum tilkostnaði.
Ríkisstjórnin virðist hafa haldið, að
fólkið í landinu myndi sætta sig við
framsal á eigum annarra, en nú
virðast hún loksins hafa áttað sig á
því, að það gengur ekki lengur.
Ekki atvinnubótavinna
Lausnin verður vitaskuld að
beinast að undirrót vandans, sem er
ókeypis afhending aflaheimilda. Ef
útgerðirnar hefðu keypt aflaheim-
ildirnar á frjálsum markaði, eins og
veiðigjaldsmenn hafa krafizt frá
öndverðu, þá væri auðvitað ekkert
við það að athuga, að útvegsmenn
keyptu og seldu kvóta eftir þörfum
og auðguðust eftir atvikum á þeim
viðskiptum. Boðuð breyting á fisk-
veiðistjórninni tekur ekki á þessu
grundvallaratriði. Svo lengi sem
það er ekki gert, geta breytingar á
fyrirkomulagi fiskveiðistjórnarinn-
ar í því skyni að sætta fólkið í land-
inu við hana aldrei orðið annað en
klúður á klúður ofan.
Eina færa leiðin út úr ógöngun-
um er að hætta því að afhenda út-
vegsmönnum verðmæta þjóðareign
án endurgjalds og láta þá heldur
greiða rétt verð fyrir veiðiréttinn,
t.d. með því að leyfa þeim að keppa
um réttinn á opnum uppboðsmark-
aði. Og við skulum fyrir alla muni
einnig leyfa útlendingum að bjóða
í veiðiréttinn: ef þeir geta boðið
betur en íslenzkir útvegsmenn á
heilbrigðum samkeppnisgrund-
velli, þá er það hagur þjóðarinnar
að selja réttinn hæstbjóðendum
til að hafa þá sem mestar tekjur
af eign sinni. Samkeppni erlendis
frá myndi þar að auki flýta fyrir
hagræðingu og greiða fyrir nýlið-
un í útgerð. Tilgangurinn með
sjávarútvegi er að hafa sem mest-
ar tekjur af fiskinum í sjónum,
annar ekki. Landbúnaður er list,
var einu sinni sagt, gott og vel, en
útvegur á ekki að vera atvinnu-
bótavinna.
Friður til frambúðar
Um óbreytta skipan, ókeypis
afhendingu veiðiréttarins, getur
aldrei skapazt friður til fram-
búðar meðal fólksins í landinu.
Það þarf að finna færa leið til
þess að bæta skaðann, sem orð-
inn er. Það verður ekki auðvelt,
en undan því verður þó ekki vik-
izt, úr því sem komið er. Ef einn
gefur eða selur öðrum það, sem
enn annar á, og fjárhæðirnar
skipta milljörðum á milljarða
ofan, þá getur siðað samfélag
ekki látið eins og ekkert sé. ■
Um daginnog veginn
ÞORVALDUR
GYLFASON
■
skrifar um framsal
aflaheimilda.
Að bæta gráu ofan á svart
■ Bréf til blaðsins
Bætiflákar
Ekki til rétt tímasetning
„Það er ekki til nein rétt tíma-
setning fyrir fjöldauppsagnir.
Það var mat okkar að þegar
búið var að taka ákvörðunina
bæri að upplýsa starfsfólkið
eins fljótt og mögulegt væri
og þess vegna reyndum við að
ljúka þessu fyrir mánaðamót.
Reynt verður að nýta sumar-
lokanir sem best til að gera
þær umbreytingar sem þarf
að gera á húsinu áður en hægt
verður að hefja vinnslu að
nýju eftir sumarfrí,“ segir
Margrét Vilhelmsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Jökuls á Rauf-
arhöfn.
Tímasetning ákvörðunar forráðamanna
Jökuls á Raufarhöfn um að segja upp 50
starfsmönnum hefur verið gagnrýnd.
Glugginn mót vestri
Mahmoud Abbas, framkvæmda-stjóri frelsishreyfingar
Palestínu (PLO), var í lok apríl
kjörinn forsætisráðherra Palest-
ínu. Hann er þar með háttsettasti
maður Palestínu á eftir leiðtogan-
um Yasser Arafat.
Abbas, sem er oftast kallaður
Abu Mazen, er fæddur árið 1935 í
Safed í Palestínu, sem þá var undir
stjórn Breta.
Hann er einn fárra stofnenda
Fatah sem eru á lífi en sú hreyfing
er helsta stjórnmálahreyfingin inn-
an PLO. Hann stofnaði Fatah ásamt
m.a. Yasser Arafat og fór með hon-
um í útlegð í Jórdaníu, Líbanon og
Túnis á sínum tíma.
Mazen, sem er sagður bráðgáf-
aður raunsæismaður, stundaði
laganám í Egyptalandi áður en
hann lauk doktorsnámi í Moskvu.
Hann er sagður maðurinn á bak
við Oslóarfriðarsamninginn sem
var undirritaður í Hvíta húsinu árið
1993.
Mazen hefur barist ötullega fyr-
ir friði fyrir botni Miðjarðarhafs.
Hann hefur hvatt Palestínumenn til
að hætta árásum á Ísraela. Þannig
hafi Ísraelar ekki lengur afsökun
til að eyðileggja hið litla sem er eft-
ir af sjálfstæði Palestínu.
Þrátt fyrir að Abu Mazen hafi
ekki mikla útgeislun sem leið-
togi er hann afar virtur bæði á
meðal Palestínumanna og ann-
arra þjóða. ■
Mahmoud Abbas:
Bráðgáfaður raunsæismaður
■ Af Netinu
Reiðarslag
„Afleiðingar stefnu ríkisstjórnar-
innar eru strax að koma í ljós.
Reiðarslagið kom niður á Rauf-
arhöfn.“
SIGURÐUR PÉTURSSON Á VEFNUM KREML.IS
Hjól atvinnulífsins
„Það hlýtur hins vegar að vera
eðlileg krafa nútímafólks að al-
mennum frídögum á vinnumark-
aði sé þannig varið að þeir nýtist
sem best. Og að Þjóðkirkjan
hætti að geta ráðskast með fríin
manns, stöðvandi hjól atvinnu-
lífsins bara af því það stendur í
einhverri bók að einhver hafi
stigið upp eða niður á einhverj-
um degi.“
JÓN EINARSSON Á VEFNUM MADDAMAN.IS.
■
Eina færa leiðin
út úr ógöngun-
um er að hætta
því að afhenda
útvegsmönnum
verðmæta þjóð-
areign án end-
urgjalds og láta
þá heldur
greiða rétt verð
fyrir veiðirétt-
inn, t.d. með því
að leyfa þeim
að keppa um
réttinn á opn-
um uppboðs-
markaði.
Enn um
skaðsemi
reykinga
Stjórn félags lækna gegn tóbaki: Pétur
Heimisson, Lilja Sigrún Jónsdóttir & Sigurð-
ur Böðvarsson, skrifa:
Tóbaksreykingar, sem fyrst náðualmennri útbreiðslu á tuttug-
ustu öld, eru nú mesta ógn við
heilsu manna sem um getur. Árlega
er talið að um tvær og hálf milljón
manna falli í valinn vegna reykinga
og ef svo heldur fram sem horfir
munu um 12 milljónir manna látast
árlega vegna reykinga um 2050.
Í tóbaksreyk er að finna 55
þekkt krabbameinsvaldandi efni.
Auk krabbameins í lungum valda
reykingar krabbameini í barka, vél-
inda og munnholi. Reykingar auka
og hættu á krabbameini í brisi,
þvagblöðru, nýrum, maga, ristli og
leghálsi.
Algengasta krabbamein í körl-
um er blöðruhálskirtilskrabbamein
og brjóstakrabbamein í konum.
Lungnakrabbamein er annað al-
gengasta krabbameinið og ristil-
krabbamein það þriðja algengasta í
báðum kynjum. Lungnakrabba-
mein er skæður sjúkdómur og fleiri
látast úr því en brjósta-, blöðruháls-
og ristilkrabbameinum samanlagt.
Um þriðjungur þeirra sem látast
vegna krabbameina deyja úr
lungnakrabbameini. Um 90%
þeirra eru reykingamenn.
Bandaríkjamenn eyða sem svar-
ar 100 milljörðum dollara í meðferð
sjúkdóma sem til eru komnir vegna
reykinga og vegna vinnutaps og ör-
orku þeirra sjúklinga sem í hlut
eiga. Ekki er ólíklegt að heimfæra
megi þessar tölur að einhverju leyti
upp á íslenskt þjóðfélag og lætur þá
nærri að kostnaður okkar fámenna
þjóðfélags vegna reykinga séu um
10 milljarðar króna á ári. Ekki þarf
að fara mörgum orðum um hinn
fjárhagslega ávinning sem í því
felst að draga úr reykingum, og er
þá ótalinn sá ávinningur sem felst í
auknum lífsgæðum og heilsu og
ekki verður metinn til fjár. ■
ABBAS
Mahmoud Abbas er bæði forsætisráðherra
og innanríkisráðherra Palestínu.
Maðurinn