Fréttablaðið - 31.05.2003, Síða 15

varð seinna vélstjóri. Hann réri
með Binna – sem hann segir hafa
verið góðan mann. „Ég upplifði
hann sem mjög skapgóðan mann.
Hann gat orðið öskuillur en það
var búið um leið.“ Og Sigmar seg-
ir hann hafa verið sérstakan í
háttum. „Þegar var bræla og við
vorum að spyrja hann hvort yrði
róið svaraði Binni ætíð: ‘Það er al-
veg á nippinu.’ Þetta var svona
orðatiltæki sem hann notaði oft og
þá vissu allir að það yrði róið.“ Á
nippinu hjá Binna þýddi einfald-
lega já – því þó hann væri varkár
í sjósókn sinni sótti hann hart.
Sigmar segir svo frá að Einar
Sigurðsson vélstjóri, sem var
lengi með Binna, sagðist sjá á hon-
um hvort það væri í trollinu eða
ekki. Þannig háttaði að Binni not-
aði lúður til að ræsa menn til að
hífa. Þá áttu allir að koma upp á
dekk. Ef Binni hékk áhugalaus
með höfuðið út um glugga brúar-
hússins með lúðurinn í hendi þá
var ekkert í. Ef hann kom út á
brúarvænginn með þumalputtana
báða í buxnavösunum, þá var smá
möguleiki á að það væri svoldið í.
En ef hann kom fram á væng, hélt
í handriðið og iðaði allur, þá var
víst að fiskur væri í.
Binni var lágvaxinn og dökkur
yfirlitum eða eins og Ási segir í
„Aflamenn“ þegar hann lýsir
byrjuninni á ferlinum: „Þeir voru
fimmtán ára strákpattar. Formað-
urinn lítill svartur naggur.“ Þetta
sérstaka útlit má líklega rekja til
þess að langafi Binna var Louis
Henry Joseph Vanderoruys, einn
skipverja á frönsku fiskiskútunni
l’Aurore sem strandaði í Meðal-
landi árið 1818. Uppruna sinn gat
Binni í Gröf því rakið til franskra
og jafnvel flæmskra sjóara –
þannig að ræturnar liggja lengra
aftur í sjómennsku en gengur og
gerist. Hugsanlega er það hluti
skýringarinnar: Binni í Gröf virt-
ist hafa yfirskilvitlega hæfileika
þegar fiskeríið var annars vegar
og vafðist þá ekkert fyrir honum:
Lína, net, snurvoð, troll, reknet,
handfæri, á síld, á lúðu, humar ...
og jafnvel í hvalnum.
Innbyggður radar
En þegar allt kemur til alls er
það sjómennskan sem var hans
aðall, þar var Binni í essinu sínu.
Enda, sé gluggað í heimildir þar
sem rætt er við Binna og um hann
skrifað, þá snýst allt um aflabrögð
og sjómennsku. Í Sjómannadags-
blaði Vestmannaeyja ársins 1961
er enn eitt viðtalið við Binna í til-
efni þess að hann var aflakóngur
það árið. Þar gætir þess hjá hinum
mikla veiðimanni að hann er sér
meðvitaður um að vernda beri
fiskinn upp að ákveðnu marki.
„“Við eigum að friða hraunin fyr-
ir netum. [...] Já, það er eins með
fiskinn eins og farfuglana. Þeir
koma að hreiðrinu sínu á hverju
vori. Verði þeim lógað í sumar,
kemur enginn fugl að því næsta
vor.“
Á sjónum var líkt og Binni
væri með 6. skilningarvitin – inn-
byggðan radar. „Það lýsir honum
vel,“ segir Sigmar, „að eitt sinn
bilaði radarinn hjá honum. Skip-
stjórar í dag vildu ekki margir
vera radarlausir en hann var ekk-
ert að æsa sig yfir þessu og virtist
þetta ekki há honum hið minnsta.
Hann virtist alltaf vita nákvæm-
lega hvar hann var og radarinn lét
hann ekki laga fyrr en mánuðum
síðar. Hann þekkti sjávarbotninn
eins og buxnavasana sína. Svo tók
hann vel eftir sjólaginu og gat ein-
hvern veginn staðsett sig út frá
því.“
Og þó Binni í Gröf hafi sótt sjó-
inn af kappi var hann ekki síður
frægur fyrir að fara varlega og
vera vakandi ef höfuðskepnurnar
voru viðsjárverðar. Það er ekki
minna um vert því þeir eru fjöl-
margir sem sjórinn hefur tekið,
ekki síst í árdaga sjósóknar við Ís-
land áður og um það leyti sem
flotinn er mótorvæddur.
Ási í Bæ skrifar um Binna vin
sinn genginn: „“Eftir svaðilfarir
fimmtíu ára sjómennsku hafði
hann borið að landi meiri afla en
nokkur bátaformaður landsins og
stýrði að lokum fleyi sínu í höfn
án þess þar hefði maður fengið
skrámu auk heldur meir.“
Sigmar var stýrimaður um
tíma á Elliðaey, sem Binni kallaði
aldrei annað en Ellirey, og þeir
voru á trolli í þrjá daga í einu. All-
an þann tíma svaf Binni ekki.
„Karlinn var eiginlega vakandi
allan tímann. Svo svaf hann mjög
mikið þegar hann var heima hjá
sér. Skipstjóraklefinn var fyrir
neðan brúna en þangað fór hann
yfirleitt aldrei nema þegar verið
var að keyra milli veiðistaða. Þar
var bekkur sem hann henti sér
stundum á, svo stuttur að hann
var í hnipri. Svo hélt maður
kannski að hann væri sofandi en
þá heyrðist kannski: Lóðar? eða
Hvað er dýpið? Hafðu tvo faðma á
milli... alveg ótrúlegur.“
jakob@frettabladid.is
Heimildir: Sjómannadagsblað Vest-
mannaeyja (ýmis tbl.)
Aflamenn, Heimskringla, Reykjavík, 1961
(Jónas Árnason sá um útgáfuna)
LAUGARDAGUR 31. maí 2003 17
Það getur allt gerst ...
NOKKRAR STIKLUR ÚR LÍFI
BINNA Í GRÖF
Fæddur 7. janúar 1904 að Gröf í Vest-
mannaeyjum.
15 ára gamall hóf hann sjósókn á
sexæringi. Hásetar voru jafnaldrar
Binna. Komu þá strax í ljós ótrúlegir
sjómannshæfileikar hans.
Binni réri fyrstu vertíðir sínar með
m/b Nansen, 7,47 tonn, og var hann
formaður í forföllum Jóhanns á
Brekku.
Árið 1926 formaður á m/b Gúllu. Þar
var hann 3 vertíðir og hefst þar frægð-
arferill hans sem skipstjóri.
Frá vertíðinni 1926 til 1953 skipstjóri
á: Gúllu, Gottu, Heklu, Gulltopp, Sæv-
ari, Þór og Andvara.
Árið 1954 verður hann formaður á
Gullborg, 82 rúmlestir, sem reyndist
hið mesta happa- og aflaskip. Var oft
kenndur við Gullborgina.
Binni varð aflakóngur í Vestmannaeyj-
um árið 1954 og svo samfellt í 6 ver-
tíðir. Aflakóngur einnig árið 1961 –
alltaf á Gullborginni. Margar þeirra
hæstur yfir landið allt.
Binni var sæmdur Fálkaorðunni árið
1971 fyrir störf sín.
Hann lést 12. maí 1972.
Kona hans var Katrín Sigurðardóttir frá
Þinghóli í Hvolhreppi og áttu þau
saman 8 börn.
KUNNUGLEG STAÐA
Binni í brúnni á Gullborginni og hugar að ganginum á dekkinu. Ef hann var letilegur í glugganum var ekkert í, ef hann kom út á brúar-
væng með þumalputta í buxnavösum var von, en ef hann hélt um handriðið og iðaði, þá var í trollinu.
Á BÆJARBRYGGJUNNI
Frá velmektarárunum. Synir Binna fetuðu í fótsporin og hér fyrir miðri mynd má sjá þá
feðga Friðrik og Binna.