Fréttablaðið - 31.12.2003, Qupperneq 20

20 31. desember 2003 MIÐVIKUDAGUR
Við lok árs 2003
Fyrst er að minnast aðdragandaalþingiskosninga og þeirra lof-
orða sem gefin voru kjósendum.
Stjórnarflokkarnir keyrðu á sér-
stakri lækkun tekjuskattsprósentu
um 3–4%. Að þeirra loforð stæðu.
Niðurstaðan í haust er að fjárlaga-
gerð ríkisstjórnar var skattahækk-
un upp á um þrjá milljarða króna
sem greiðist af almenningi með
hækkun bensíngjalds og þungskatts
sem valda hækkun lána og vöru-
verðs, hækkun á gjöldum sjúklinga,
lækkun á vaxtabótum, fækkun á
dögum sem gefa rétt til atvinnu-
leysisbóta og sér aðgerð gegn fisk-
vinnslu og fiskvinnslufólki. Há-
tekjuskattur var lækkaður í 4%.
Ríkisstjórnin hafði forgöngu um að
formenn stjórnarandstöðuflokk-
anna kæmust í hátekjuhópinn.
Forgangsröðun Frjálslynda
flokksins í skattamálum launþega
var alveg á hinum kantinum. Við
vildum lækka skatta á barnafólki
sérstaklega, samanber þingsálykt-
un Frjálslynda flokksins þar um og
við vildum hækkun á persónu-
afslætti einstaklinga.
Framsóknarflokkurinn fékk sér-
stakt leyfi frá Sjálfstæðisflokknum
þegar hvorki gekk né rak í kosn-
ingabaráttu Framsóknarflokksins á
sl. vetri og fylgið var komið niður í
8%, til þess að hífa upp góð-
mennskubrosið með því að láta
rúman einn milljarð króna í sam-
komulag við öryrkja sem sérstak-
lega skyldi bæta kjör yngri öryrkja.
Forystumenn Öryrkjabandalagsins
höfðu oft bent á vanda yngri ör-
yrkja. Einnig hafði ASÍ vikið sér-
staklega að því í áherslum sínum
um ,,Velferð fyrir alla“ sem Frjáls-
lyndi flokkurinn tók undir í kosn-
ingabaráttunni að væri markverð
leiðarlýsing til betra þjóðfélags.
Framsóknarflokkurinn taldi að
fengi hann þetta leyfi fyrir kosn-
ingaloforði til öryrkja, myndi það
geta aukið fylgið á nýjan leik. Hægt
yrði að auglýsa velviljann og göfug-
lyndið. Formaður Öryrkjabanda-
lagsins hefur sjálfur fyllyrt að þessi
samningur sem fór reyndar hálfan
milljarð fram úr loforði Davíðs og
Geirs H. Haarde, hafi tryggt Fram-
sóknarflokknum þá niðurstöðu að
ríkisstjórnin hélt velli.
Davíð sá að einhverju nýju varð
að lofa í sjávarútvegsmálum. Hent
var út 30 þúsund tonna aukningu í
þorski. Guðmundur Halldórsson
sigraði á landsfundi íhaldsins með
tillögu um línuívilnun sem hljóðaði
upp á 20% í þorski og 50% í öðrum
tegundum. Allt í andstöðu við LÍÚ.
og Árna Mathiesen, en Davíð sá að
þetta mátti nota. Útfærslu á efndum
þessara loforða yrði að finna síðar.
Eftirmál kosninganna þekkja
landsmenn. Ríkisstjórnin var mynd-
uð, Halldór Ásgrímsson tekur við
forsætisráðherraembættinu 15.
september 2004. Það kom í hlut
Hafró að finna þessi 30 tonn af þors-
ki sem Davíð lofaði. Það vafðist lítið
fyrir vísindunum að staðfæra rök í
það. Seint í haust voru síðan línuí-
vilnunar sýndarveruleikastjöldin
dregin frá af Árna Matt. Þeir sem
loforðin gáfu á fundum voru þar
með skornir niður úr snörunum,
enda vissu þeir ekki hvernig ætti að
komast frá málinu þannig að orð
skyldu standa. Árni Mathiesen sá
um að sviðsetja línuívilnunarleikrit-
ið. Búið var að tryggja að LÍÚ og
fleiri yrðu fúlir á móti og á útopnu í
hlutverki andstæðinga á meðan
málið færi í gegn. Þar með væri
tryggt að þeir sem berðust fyrir til-
lögunni héldu andliti gagnvart þeim
kjósendum sem létu og láta enn
blekkjast. Útfærslan verður ekki til
að styrkja minni sjávarbyggðir.
Stórútgerðin fær til sín auknar
veiðiheimildir þegar landróðrar
stóru línuskipanna í línuívilnunar-
pottana verða orðnar staðreynd og
byggðapottar aflagðir.
Eftir þetta plott Árna og LÍÚ
taka þeir saman upp baráttu gegn
afnámi sjómannaafsláttar. LÍÚ
verður látið blessa gjörninginn,
enda verða engir samningar gerðir
við sjómenn um annað. Skatta-
afsláttur sjómanna er hluti af kjör-
um þeirra og samningum í 50 ár.
Þetta veit Geir H. Haarde manna
best. Fyrir liggur í skjölum fjár-
málaráðuneytis frá fyrri árum og
áratugum, við hvern var samið um
sjómannaafsláttinn. Það gerði m.a.
sá sem þessa grein skrifar fyrr á
árum við þáverandi fjármálaráð-
herra. Það er því engum betur ljóst
en fjármálaráðherra með fyrrver-
andi Þjóðhagsstofnunarmenn í
störfum og ráðgjöf í fjármálaráðu-
neyti, að þessu er flott að veifa sem
hótun sem síðan breytist í samn-
ingasigur LÍÚ og sjómanna.
Sá sem heggur svo á hnútinn um
sjómannaafsláttinn, verður að sjálf-
sögðu hinn skynsami og eftirgefan-
legi fjármálaráðherra sem lætur
undan þrýstingi sjávarútvegsráð-
herra og LÍÚ, sem sjómenn styðja
auðvitað enda um kjör þeirra að
ræða. LÍÚ mun alltaf tapa á að legg-
ja sjómannaafsláttinn niður.
Óþarft er að rifja upp svikin
kosningaloforð stjórnarflokkanna
sem sneru að jarðgöngum og vega-
bótum víða um land.
Miklar sviptingar urðu á árinu í
viðskiptalífinu hér á landi. Þegar
einkavæða átti ríkisbankana var
það eindregin stefna stjórnvalda að
tryggja dreifða eignaraðild og að
einstaklingar mættu ekki eiga nema
3–4% í þeim. Skyndilega var horfið
frá þeirri stefnu til þess að hægt
væri að koma Búnaðarbankanum
undir yfirráð Framsóknar og gamla
helmingaskiptaaðferð stjórnar-
flokkanna hélt innreið sína á ný.
Einnig gátu einstakir kaupsýslu-
menn eignast ríkisbankana af því
eignaraðild þurfti ekki að vera
dreifð.
Á erlendum vettvangi bar hæst
innrásina í Írak. Í því máli hurfu
ráðamenn þjóðarinnar frá þeirri ut-
anríkisstefnu sem lengi hafði stað-
ið, að Íslendingar myndu aldrei taka
þátt í að bera vopn á aðrar þjóðir.
Ráðamenn brutu jafnframt þing-
sköp með því að ráðfæra sig hvorki
við Alþingi né utanríkisnefnd. Inn-
rásin er ólögleg og óréttlætanleg.
Á áramótum horfa menn fram á
veg, oftast með björtum hug. Hins
vegar reynist það þeim afar erfitt
sem sjá fram á að missa lífsviður-
væri sitt. Það á við um fjölda Suður-
nesjamanna, m.a. starfsmenn her-
stöðvarinnar í Keflavík og einnig
eru fyrirsjáanlegar uppsagnir um
200 manns við Landspítala - há-
skólasjúkrahús vegna niðurskurðar.
Þegar lífsafkomu borgaranna er
ógnað ber öllum ábyrgum stjórn-
málamönnum að leita leiða til lausn-
ar þeim vanda.
Framkvæmdir við Kárhnjúka
eru nú í hámarki. Þær hafa verið
afar umdeildar og sársaukafullar
ákvarðanir verið teknar. Héðan af
verður ekki aftur snúið og óskandi
að arður verði af virkjuninni svo
komandi kynslóðir megi við una.
Þau eru allmörg leikritin sem
farandleikhús Davíðs og Halldórs
hefur sett á fjalirnar nú í haust.
Framhaldsþættir þeirra verka
verða veruleiki áranna 2004 og
2005. Það verður spennandi að fá að
fylgjast með og taka þátt í þróun
mála. Frjálslyndi flokkurinn hefur
nú á að skipa vaskri sveit þing-
manna, borgar- og sveitarstjórnar-
fulltrúa sem munu láta til sín taka í
þjóðmálaumræðunni á kjörtímabil-
inu.
Ársins 2003 minnumst við með
gleði og þakklæti til allra þeirra
sem studdu okkur í kosningabarátt-
unni á síðastliðnu vori
Ég óska landsmönnum öllum árs
og friðar. ■
Stjórnmál snúast um
mannlegt samfélag
Árið 2003 var viðburðaríkt í ís-lenskum stjórnmálum. Kosn-
ingabaráttan og síðan alþingiskosn-
ingarnar 10. maí. sl. bar hæst fram-
an af ári. Kosningabaráttan þróaðist
með afar sérkennilegum hætti og
ýmislegt annað en málefni og skýr-
ar víglínur milli flokka höfðu áhrif.
Sumir flokkanna lögðust í óheyri-
lega auglýsingamennsku og hafa
jafnvel hlotið verðlaun fyrir að-
keypta ímynd sína. Aðrir úthlutuðu
sjálfum sér tignarstöðum er þeir
hugðust gegna eftir kosningar sem
auðvitað reyndist svo ekki í þeirra
valdi.
Vinstrihreyfingin - grænt fram-
boð var sjálfri sér samkvæm og
háði málefnalega kosningabaráttu
sem við erum stolt af. Við náðum
ekki því fylgi sem við ætluðum en
látum það ekki slá okkur út af lag-
inu. Eins og öflugt starf flokksins á
síðari hluta ársins, ekki síst glæsi-
legur landsfundur, hefur rækilega
sýnt þá er engan bilbug á okkur að
finna. Flokkurinn er hertari í bar-
áttunni nú en nokkru sinni og sveit-
in fjölmennari og reynslunni ríkari.
Munar þar ekki minnst um öfluga
og vaxandi þátttöku ungs fólks í
okkar starfi.
Fé og völd á færri hendur
Mikil umræða hefur orðið á síð-
ustu vikum um stóratburði í við-
skiptalífinu. Í haust urðu stórkost-
legar eignatilfærslur þar sem ný-
einkavæddir bankar, orðnir að
tækjum í höndum nýrrar valdastétt-
ar, skiptu á milli sín fyrirtækjum og
hrókeruðu eignarhaldi í stórum al-
menningshlutafélögum fram og til
baka.
Það er dapurlegt en rétt engu að
síður að stjórnvöld hafa hjálpað til
við að skapa þá auknu fákeppni og
samþjöppun valda og fjármuna í ís-
lensku viðskiptalífi sem við blasir.
Á hverju sviði viðskipta á fætur
öðru þar sem áður störfuðu margir
aðilar hafa nú tveir til þrír risar lagt
undir sig markaðinn. Fjármála-
markaðurinn virðist á þessari leið,
en nefna má einnig lyfja-, matvöru-
og byggingavöruverslun, landflutn-
inga, sjávarútveg, fjölmiðlun o.fl
o.fl., þar sem mikil samþjöppun hef-
ur orðið á síðustu árum. Önnur svið
viðskipta, svo sem olíuverslun og
vátryggingastarfsemi, hafa mun
lengur lotið lögmálum fákeppninn-
ar.
Nú undir lok ársins hafa málefni
Sparisjóðanna aftur komist á dag-
skrá. Vinstrihreyfingin - grænt
framboð lagðist á síðasta ári gegn
ákvæðum núgildandi laga sem opn-
uðu fyrir þann möguleika að spari-
sjóðum yrði breytt í hlutafélag. Við
viljum standa vörð um sparisjóðina
sem stofnanir í þágu almennings og
til stuðnings byggð, mannlífi og
menningu. Frá öndverðu hefur öll-
um verið ljóst að sparisjóðir eru
ekki stofnaðir sem gróðafyrirtæki í
þágu einkahagsmuna. Vilji lög-
gjafans hefur einnig verið skýr í
þessu efni. Nú er að koma á daginn
eins og við vöruðum við að það að
heimila hlutafélagaleiðina getur
stofnað framtíð sparisjóðanna og
samstarfi þeirra í voða. Alþingi ber
að bregðast við og lögfesta þann
vilja sinn með ótvíræðum hætti að
hér fái áfram þrifist sjálfstæð öflug
keðja sparisjóða. Sú samkeppni sem
sparisjóðirnir veita viðskiptabönk-
unum er bráðnauðsynleg og þeir
ómissandi kostur fyrir almenning
og minni fyrirtæki vítt og breitt um
landið. Ríkisstjórnin, með henti-
stefnusinnaðan viðskiptaráðherra
Framsóknarflokksins í fararbroddi,
ber hér alla ábyrgð með einkavæð-
ingu og sofandahætti gagnvart ört
vaxandi fákeppni, valda- og fjár-
munasamþjöppun. Sú spurning þarf
að komast á dagskrá fyrir alvöru í
íslenskum stjórnmálum hvort þjóð-
in vilji það markaðs- og græðg-
isvædda samfélag sem hér hefur
orðið til af manna völdum á undan-
förnum áratug eða hvort menn vilji
setja velferð og samábyrgð í önd-
vegi. Stjórnmál snúast um mannlegt
samfélag og tilvist okkar og framtíð
hér á jörðinni.
Utanríkis- og friðarmál
Á sviði utanríkis- og friðarmála
ber hæst þá ófriðlegu heimsmynd
sem hefur smátt og smátt fest í
sessi sl. tvö ár rúm. Þvert á það sem
fyrstu viðbrögð Bandaríkjamanna
eftir hinar fólskulegu árásir 11.
september 2001 virtust boða, þ.e.
vilja til alþjóðlegrar samstöðu um
viðbrögð, markast heimurinn nú æ
meir af einleikjum og einhliða að-
gerðum bandaríska heimsveldisins.
Alþjóðalögum er ýtt til hliðar eða
þau túlkuð eftir stórveldahagsmun-
um Bandaríkjamanna hverju sinni.
Dæmi um þetta er hið ólögmæta
árásarstríð Bandaríkjamanna og
fylgifiska þeirra á Írak og hvernig
þjóðarrétturinn var mistúlkaður og
brotinn í því sambandi. Einnig
mannréttindabrotin og réttar-
hneykslið í Quantanamo á Kúbu þar
sem mörghundruð mönnum er hald-
ið föngnum við ómannúðlegar og
niðurlægjandi aðstæður utan við
lög og rétt, án ákæru, án lögfræði-
aðstoðar, án réttinda sem stríðs-
fangar. Í krafti herstyrks síns og
hroka reyna Bandaríkjamenn að
þröngva upp á heiminn nýrri skil-
greiningu í þessu sambandi, þ.e. að
einstök ríki geti ákveðið að eigin
geðþótta að skilgreina hóp manna
sem hryðjuverka- eða vígamenn og
þar með séu þeir réttlaus fyrirbæri
sem hvorki mannréttindaákvæði né
dýraverndarlög taki til.
Hér heima neitar ríkisstjórnin
að horfast í augu við veruleikann,
breyttar aðstæður og vilja Banda-
ríkjahers til að draga úr umsvifum
sínum og hverfa á braut. Í stað þess
að snúa sér að því að takast á við
þessar breytingar og aðstoða
heimamenn á Suðurnesjum við að
losna undan oki hersetunnar lemja
þeir Davíð og Halldór höfðinu við
steininn, blóðrisa á hnjánum við að
ríghalda í óbreytt ástand.
Vandasöm sigling framundan
Framundan er vandasöm sigling
fyrir íslensku þjóðarskútuna. Ekki
síst verður það erfitt verkefni að
halda hér þolanlegu jafnvægi í
efnahags- og atvinnumálum á tím-
um mikils innstreymis erlendra
stórfjárfestinga sem um leið hafa
neikvæð áhrif á rekstrarskilyrði
annarra greina. Ef vel tekst til helst
hér þokkalegt atvinnuástand þar til
að timburmönnum veisluhaldanna
kemur 2007–2008. Ef miður tekst
gæti útkoman orðið svæðisbundin
þensla, viðskiptahalli, mjög hátt
raungengi krónunnar og háir vextir
á aðra hlið, en á hina vaxandi erfið-
leikar í almennu atvinnulífi, einkum
útflutningsgreinum, og umtalsvert
svæðis- og atvinnugreinabundið at-
vinnuleysi. Ávinningur hinnar
blindu stóriðjustefnu fyrir þjóðar-
búið í heild er því sýnd veiði en ekki
gefin varðandi það sem yfirleitt
verður metið til fjár. Óbætanleg og
óréttlætanleg náttúruspjöll eru þar
hvergi með í reikningshaldinu, enda
eiga hrossalækningar í efnahags- og
atvinnumálum, umhverfisspjöll og
vandað bókhald fátt sameiginlegt.
Við skulum engu að síður ganga
bjartsýn til móts við nýja árið og
verkefni þess þótt þau verði án efa
krefjandi. Ég óska landsmönnum
gleðilegs nýs árs og þakka sam-
fylgdina á því sem er að kveðja. ■
Áramótaávarp
GUÐJÓN A. KRISTJÁNSSON
■ formaður Frjálslynda flokksins
ræðir árið sem nú er að líða.
Áramótaávarp
STEINGRÍMUR J. SIGFÚSSON
■ Formaður Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs ræðir árið sem nú er
að líða.