Fréttablaðið - 23.02.2004, Blaðsíða 14

Það er alkunna að það hefur veriðeitt af meginmarkmiðum stjórn-
valda undanfarin tólf ár eða svo að
draga úr afskiptum ríkisvaldsins af
tilteknum sviðum samfélagsins –
einkum viðskiptalífinu. Ríkið hefur
selt atvinnufyrirtæki og bankana
sem áður voru í eigu ríkisins og lutu
beinni eða óbeinni stjórn stjórn-
málamanna. Samhliða þessu hafa
stjórnvöld innleitt lög og reglugerð-
ir Evrópska efnahagssvæðisins sem
marka starfsumhverfi atvinnulífs-
ins. Þar sem bein afskipti stjórn-
valda voru tíð á árum áður og lög og
reglugerðir íþyngjandi atvinnulíf-
inu hefur þetta leitt til þess að ís-
lenskt atvinnulíf hefur gengið í
gegnum miklar breytingar og stefn-
ir í að verða svipaðra atvinnulífi í
nágrannalöndum okkur og þar af
leiðandi samkeppnishæft. Þrátt fyr-
ir nokkurn ágreining um einstök
mál – og jafnvel einstök fyrirtæki –
ríkir almenn sátt í samfélaginu um
þá stefnu sem rekin hefur verið. Nú
deila menn fremur um fínstillingu
reglugerðanna en umturnun á
grunni atvinnulífsins á fárra miss-
era fresti eins og siður var áður.
Þessi stefnubreyting stjórnvalda
ætti að gera þau betur í stakk búin
til að fást við verkefni sem eftir eru
hjá ríkisvaldinu. Ef halda á sömu
stefnu væri næsta skref að meta
með hvaða hætti mætti endurlífga
skólastarf og rekstur á heilbrigðis-
sviði með sama hætti og gert hefur
verið með aðrar greinar atvinnu-
lífsins. Þrátt fyrir að menntun og
heilbrigði séu mikilvægir þættir í
samfélaginu er ekki þar með sagt
að ríkisvaldið sé best til þess fallið
að sinna þessum þáttum. Líklega
geta einkaaðilar náð fram hag-
kvæmari rekstri og aukið þjónust-
una á þessum sviðum eins og öðr-
um; til dæmis bankaþjónustu. Verk-
efni ríkisins væri þá hið sama og í
viðskiptalífinu; að marka atvinnu-
greinunum reglur.
Samhliða því að færa rekstur
fleiri atvinnugreina frá ríki til
einkaaðila geta stjórnvöld síðan
endurskoðað hefðbundið hlutverk
ríkisvaldsins. Aukin harka í undir-
heimunum og sífellt meira áberandi
glæpir benda til þess að endurskoð-
unar sé þörf í lögreglumálum. Yfir-
vofandi einhliða uppsögn Banda-
ríkjastjórnar á varnarsamningnum
kallar á endurskoðun varnarstefnu
landsins. Þá er löngu tímabært að
endurskoða markmið stuðnings rík-
isvaldsins við einstaklinga sem
standa höllum fæti; bæði þá sem
þiggja lífeyri og eins þá sem njóta
niðurgreiddrar læknis- og heilbrigð-
isþjónustu. Núverandi kerfi getur
ekki staðist til lengdar og því nauð-
synlegt að efna til víðtækar umræðu
um hvers kyns kerfi eigi að taka við.
Með því að sleppa höndum af
viðskipta- og atvinnulífinu hafa
stjórnvöld því fengið óskastöðu til
að móta alvöru pólitík sem snýst um
grundvallarþætti ríkisvaldsins.
Annars vegar skyldu þess að
tryggja borgurunum öryggi í dag-
legu lífi sínu og hins vegar að styðja
þá sem standa höllum fæti. ■
Mín skoðun
GUNNAR SMÁRI EGILSSON
■ skrifar um valddreifingu og
hlutverk ríkisvaldsins.
14 23. febrúar 2004 MÁNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Ósveigjanlegur reglur
„Á morgun verður sr. Frank M.
Halldórsson sjötugur og lætur
því nú af störfum sem sóknar-
prestur Nessafnaðar í Reykjavík,
þar sem hann hefur þjónað í
meira en fjörutíu ár. Verður það
þá enn óhagstæðara, hlutfallið
milli presta af því tagi sem
kannski mætti kalla af einhverj-
um gömlum skóla - þó slíkt hug-
tak sé kannski flóknara innan
kirkju en annarra stofnana - og
svo þeirra presta sem kalla
mætti nútímalegri, meira í elt-
ingarleik við tíðarandann. Hlut-
fallið milli þeirra presta sem
sækjast ekki eftir sviðsljósi fyrir
sjálfa sig og telja sig ekki flytja
eigin boðsskap heldur annars, og
svo þeirra presta sem vilja vera
númer sjálfir, sífellt að eltast við
það sem þeir halda að tískan
heimti hverju sinni, jafnvel grát-
klökkir og jarmandi yfir ein-
hverju sem þeir halda að þeir
eigi að gráta og jarma yfir. Sr.
Frank hefur aldrei tilheyrt þess-
um síðari hópi, en nú lætur hann
af embætti og við tekur maður
að nafni Örn Bárður Jónsson og
er vonandi að hann geri lukku í
Nessókn og um land allt.
Reyndar er ekkert nýtt að skipta
megi prestum í skrumpresta og
aðra - og sjálfsagt lítið til í því
að kenna aðra hvora tegundina
við nýjan skóla.
[...]
Nóg um það; það stóð ekki til að
fara að fjalla hér um ólíkar
prestategundir eða upphafning-
artendens nútímans. Talið barst
eingöngu að prestastéttinni þar
sem nú lætur af störfum fyrir
aldurs sakir sá sem lengst hefur
starfað af þeim nú eru sóknar-
prestar í Reykjavík. Og hvað
með það? Jú, það leiðir hugann
að ósveigjanleika þeirra reglna
sem menn hafa komið sér - og
öðrum upp. Opinberir embættis-
menn þurfa að hætta sjötugir og
sama regla gildir um presta
þjóðkirkjunnar. Engu skiptir
hvernig maðurinn hefur reynst,
hvernig hann er til heilsunnar,
hætta skal hann og getur þá
bara farið í sund eða eitthvað
annað þar sem hann er ekki
fyrir.“
AF ANDRIKI.IS
■ Af Netinu
Komið að grunnþáttum ríkisvaldsins
VINNUVÉLADEILD
111. grein um illa
meðferð á skepnum
Mánudaginn 16. febrúarræðst fram á ritvöllinn
kona er heitir Magnea Hilmars-
dóttir, undir yfirskriftinni að
hún sé að því er virðist sérstök
áhugamanneskja um bætta dýra-
vernd.
Þekkingarleysi
Nú er það svo að vegna þekk-
ingarleysis virðist Magnea ekki
vita að hundarækt er ekki aðeins
stunduð að Dalsmynni á Kjala-
nesi, til er bær í Eyjahreppi á
Snæfellsnesi þar sem bóndinn
elur smalahunda með mjög góð-
um árangri, svo góðum að hund-
ar hans hafa fengið verðlaun
fyrir gott uppeldi, veit Magnea
hvað húsfreyjan á þeim bæ heit-
ir? Er hún viss um að hún heiti
ekki Ásta? Svo er ekki, um það
get ég frætt Magneu. En þetta
segir okkur að þeir sem fram á
ritvöllinn hlaupa geta svo sann-
arlega farið yfir strikið með
þekkingarleysi sýnu, og með því
ekki aðeins skaðað þá sem skrif-
unum er beint að heldur einnig
aðra.
Skrif Magneu eru varla
svaraverð. Ekki er þó annað
hægt en velta því fyrir sér hvert
gagn aðilar sem skrifa líkt og
Magnea gera til
bættrar umhirðu
og verndunar
dýra. Upphrópanir
og tilvitnanir eru
að mínu mati ekki
til þess fallnar að
gera gagn.
Magnea sakar
Ástu í Dalmynni
„syðri“ um illa
meðferð á dýrum
og ekki er hægt að
skilja skrif hennar
öðruvísi en að hún
sé að ásaka um-
hverfisráðuneytið
og héraðsdýra-
lækni um embættisglöp, þá ef-
laust vegna þess að ekki hefur
verið farið að geðþóttahugmynd-
um hennar. Um eitt get ég verið
sammála Magneu, það er að ef
dýr fá illa meðferð, ekki síst á
fyrstu mánuðum eftir fæðingu,
þá verða þau taugaveikluð og
þýðast illa mannfólkið. Þetta get
ég staðfest þar sem ég og sam-
býliskona mín fengum þannig
dýr fyrir nokkrum árum, en það
var ekki frá Dalsmynni.
Ekki bar á neinni taugaveiklun
Í skrifum sínum vitnar
Magnea til einhverra sem ekki
þora að koma fram undir eigin
nafni um ástand mála í Dals-
mynni. Varla getur talist trú-
verðugt að vitna í huldufólk sem
segist hafa komið að Dalsmynni.
Til að gæta sanngirni tel ég
nauðsynlegt að geta eigin
reynslu og kynna við hjónin í
Dalsmynni syðra. Ég hef komið
tvisvar í Dalsmynni til þeirra
hjóna, í bæði skiptin vegna þess
að okkur langaði að eignast
hund. Í bæði skiptin skorti ekk-
ert á að við fengjum að skoða
það sem við vildum skoða, „en
dýrin tala sínu máli“, um það
erum við Magnea sammála, og
það gera báðar tíkurnar sem við
höfum fengið í Dalsmynni, þá
fyrri fengum við snemma sl.
haust, yndislegt dýr sem hefur
verið okkur til mikillar ánægju.
Ekki bar á neinni taugaveiklun í
því dýri þegar við fengum það,
þvert á móti. Hitt dýrið fengum
við í heimsókn í Dalsmynni í
sömu viku og huldufólkið segist
hafa komið þangað. Það dýr var
eins og hitt í mjög góðu jafn-
vægi, bæði dýrin eru með ein-
dæmum mannelsk og skemmti-
leg og reglulega gaman að sjá
þær litlu leika sér saman.
Ill meðferð á dýrum er alvarleg
Dýrin tala og ég get ekki séð
að Ásta í Dalsmynni fari illa með
dýr, við skoðuðum mörg, öll voru
eins gæf, og engan veginn var
hægt að sjá að þeim liði illa. Ill
meðferð á dýrum er í mínum
huga alvarlegt mál, einnig þegar
fólk tekur sig til og ásakar aðra
á svo alvarlegan hátt sem
Magnea gerir í skrifum sínum.
Ef ég væri í sporum ábúanda í
Dalsmynni, bæði Dalsmynni á
Kjalarnesi og Dalsmynni á Snæ-
fellsnesi, mundi ég íhuga mál-
sókn á hendur Magneu fyrir róg-
burð.
En mál er að linni, einhverjar
hvatir liggja til þess að Magnea
og fleiri fara fram síendurtekið
með ásakanir á hendur Ástu í
Dalsmynni. Mín kynni, og ég
fullyrði að fleiri eru sömu skoð-
unar og ég, eru að dýrunum í
Dalsmynni líði vel.
Hópur fólks sem hefur áhuga á
dýravernd
Magnea, ef við tökum mál til
umræðu, þá ber að gera það á
málefnalegan hátt, ekki með
upphrópunum eða ásökunum
sem ekki eiga við rök að styðj-
ast. Ef þú vilt bæta dýravernd í
landinu þá ber að gera það á
annan veg en þú kaust að gera í
skrifum þínum um 111. grein
um illa meðferð á skepnum sem
mér hefur ekki tekist að finna.
Hins vegar veit ég að þú ert
talsmaður áhugahóps sem er á
móti hvolpaframleiðslu. Hópur
fólks sem hefur áhuga á dýra-
vernd á Íslandi stendur fyrir
heimasíðu, þar tekur þessi hóp-
ur sérstaklega fram að það biðji
fólk að sleppa því að senda inn
ærumeiðandi eða særandi efni,
túlka verður þessa beiðni á
þann hátt að hópur þessi vilji
ræða málefnalega um dýra-
vernd, það vilja allir dýravinir
gera, enda er það líklegra til ár-
angurs en upphrópanir og róg-
burður. ■
Andsvar
GUNNAR MÁR KRISTÓFERSSON
■ áhugamaður um dýravernd skrifar.
Gaman að sjá loksins könnunsem leiðir í ljós að þeir ung-
lingar sem stunda tónlistarnám
séu ólíklegir til að neyta vímu-
efna. Þegar hafa kannanir leitt í
ljós fylgni milli íþróttaiðkunar
ungs fólks og heilbrigðra lífs-
hátta en engum hefur áður hug-
kvæmst að sýna fram á forvarn-
argildi tónlistarnáms. Íþrótta-
hreyfingin hefur náð að hagnýta
sér afskaplega vel þessar kann-
anir og rakar saman fé vegna
þess að mál manna virðist hafa
verið að glötunarbraut sé búin
hverjum þeim unglingi sem ekki
er í íþróttafélagi – en nú er sem
sé komið í ljós að til er önnur
iðja sem er til þess fallin að
halda unglingunum á vegi
dyggðarinnar.
Að þessu sögðu: getur hugs-
ast að við höfum látið félagsvís-
indamenn telja okkur um of trú
um að þeir hafi
eitthvert vald á
þekkingu um líf
okkar umfram
okkur sjálf? Að
við séum farin að
halda að búa þurfi
til félagsfræðilega
könnun fyrst til að
styðjast við vilji
maður halda ein-
hverju fram, eða
yfirhöfuð finnast
eitthvað? Og mað-
ur þurfi jafnvel að
láta fara fram
innra með sér slíka könnun í
hvert sinn sem maður veltir
vöngum yfir einhverju? Fjörutíu
og níu prósent af mér telja að ég
eigi að fá mér hrökkbrauð á eft-
ir en átján prósent eru andvíg,
þrjátíu og þrjú prósent tóku ekki
afstöðu eða neituðu að svara...
Tópasneysla og kirkjusókn
Eru niðurstöður félagsvísind-
anna óyggjandi? Sjálfur var ég á
skólaárum óvenju eindreginn
tossi í stærðfræði og enn ber ég
lítið skynbragð á tölur – en getur
ekki hugsast að hægt sé með
könnunum að sýna fylgni milli
alls? Svo maður dikti upp dæmi:
fólk sem borðar Tópas er kirkju-
ræknara en fólk sem kýs rauðan
ópal; konur sem eru örvhentar
eru líklegri til að eiga sér leynd-
an draum um ástarfund með
Roger Whittaker en rétthentar
konur; marktæk fylgni er á milli
mikillar fiskneyslu hjá körlum
um fertugt og lítillar skautaiðk-
unar... Og svo framvegis: við vit-
um ekki fyrir víst hvenær um
falskt samhengi er að ræða og
hvenær raunverulegt, þetta er
alltaf túlkunaratriði félagsvís-
indamannsins og á endanum er
það alltaf hann sem býr til sam-
hengið, sem vissulega er mis-
jafnlega langsótt. Falskar teng-
ingar óskyldra fyrirbæra kunna
að vera meinlaus iðja en þó er
hætt við að ofuráhersla nútím-
ans á kannanir af þessu tagi –
sem iðulega eru kenndar við
hugtakið lífsstíl – leiði til óþarf-
lega staðlaðra mynda af fólki og
skapi þrýsting á einstaklingana
að tileinka sér pakka af skoðun-
um, neyslu og lifnaðarháttum,
sem auglýsingahönnuðir hafa út-
búið með tilstyrk þessara kann-
ana. Við verðum fátæklegri fyr-
ir vikið. Við erum svipt skekkj-
unni. Verðum útreiknanleg.
Félagsvísindin gera tilkall til
að koma í staðinn fyrir hyggju-
vit einstaklinganna; það sem við
getum sagt okkur sjálf vilja fé-
lagsvísindin fá að segja okkur;
það sem við vissum fyrir segja
þau okkur svo ábúðarmikil að
okkur finnst eins og hér séu bor-
in á borð ný sannindi. Hvað seg-
ir þessi könnun og allar hinar
um íþróttaiðkun unglinga okkur
í rauninni? Að þeir unglingar
sem hafa eitthvað skemmtilegt
fyrir stafni séu ólíklegir til að
láta sér leiðast? Að þeir ungling-
ar sem vanir eru að standa sig
vel séu ólíklegir til að standa sig
illa? Að þeir unglingar sem eiga
að mæta á æfingu á eftir séu síð-
ur líklegir til að fá sér í pípu en
hinir sem ekkert hafa fyrir
stafni?
Tónlistin guðlega
Að þessu sögðu: erfitt er að
ímynda sér betri iðju fyrir börn
og unglinga en að stunda tónlist-
arnám, ná smám saman valdi á
hljóðfæri, enda tónlistin eitt-
hvert fegursta dæmið sem til er
um það hvernig maðurinn getur
nýtt gáfur sínar, huga og hönd:
tónlistin er hið guðlega svæði í
manninum. Í tónlistarnámi læra
börnin að sitja við og einbeita
sér algjörlega, þau tileinka sér
það sem oft er talað um að skorti
hjá íslenskum börnum: aga. Þau
læra að ástundun skilar sér. Þau
fá heilbrigða sjálfsmynd því þau
komast að því hvers þau eru
megnug, hvað þau geta – og hvað
þau ættu að geta með áframhald-
andi ástundun.
Hið sama gildir um skák,
teikningu, hannyrðir, hesta-
mennsku, dans, smíðar, ritlist...
Þetta vita flestir foreldrar og
reyna að átta sig á því hvar
hæfileikar barnsins liggja og
hjálpa því síðan að þroska þá.
En vissulega er ánægjulegt að
félagsvísindin skuli hafa kom-
ist að þessu um síðir. Það verð-
ur kannski til þess að við þurf-
um ekki lengur að búa við mál-
flutning þar sem nánast er látið
að því liggja að eiturlyfjabraut-
in bíði þeirra barna sem ekki
eru í íþróttum. ■
Forvarnargildi tón-
listarnáms
Um daginnog veginn
GUÐMUNDUR
ANDRI
THORSSON
■
skrifar um
kannanir.
■
Það verður
kannski til þess
að við þurfum
ekki lengur að
búa við mál-
flutning þar
sem nánast er
látið að því
liggja að eitur-
lyfjabrautin bíði
þeirra barna
sem ekki eru í
íþróttum.
■
Dýrin tala og
ég get ekki séð
að Ásta í Dals-
mynni fari illa
með dýr, við
skoðuðum
mörg, öll voru
eins gæf, og
engan veginn
var hægt að sjá
að þeim liði
illa.