Fréttablaðið - 14.03.2004, Blaðsíða 10

Eftir kosningarnar fyrir tæpuári hefur talsvert verið horft
til kyns og aldurs þingmanna til
að álykta um hvernig til tókst við
mönnun stólanna sextíu og þrigg-
ja. Síður hefur verið litið til
menntunar þeirra og það þrátt
fyrir að nú sem aldrei fyrr sé lögð
gríðarleg áhersla á mikilvægi
menntunar í samfélaginu, hún
sögð grunnur áframhaldandi
framþróunar og ég veit ekki hvað
og hvað.
Er því mál til komið að líta á
prófskírteini þingheims.
Á Alþingi sitja ellefu lögfræð-
ingar (flestir í Sjálfstæðisflokkn-
um) auk tveggja (Arnbjörg
Sveinsdóttir og Halldór Blöndal)
sem hófu lögfræðinám en luku
ekki.
Stjórnmálafræði virðist líka
heilla verðandi stjórnmálamenn
(eða er það kannski öfugt?) en
átta þingmenn hafa numið hana í
einhverri mynd. Fólk úr heil-
brigðiskerfinu er í færra lagi í
þingsalnum þó vissulega megi
finna hjúkrunarfræðing, sjúkra-
þjálfara og dýralækni (Árni
Mathiesen). Þekking á fiskum,
skipum og hafinu er hinsvegar
talsverð. Níu hafa lært eitthvað til
verka í þeim efnum og er þar t.d.
Stýrimannaskólagengið (Guðjón
A. Kristjánsson, Guðmundur
Hallvarðsson, Gunnar Örlygs-
son), skipasmíðameistari (Jóhann
Ársælsson), fiskifræðingur
(Magnús Þór Hafsteinsson) og
fiskeldisfræðingur (Össur Skarp-
héðinsson).
Fimm þingmenn hafa Sam-
vinnuskólapróf upp á vasann og
eru fjórir þeirra í Framsóknar-
flokknum en einn (Árni R. Árna-
son) í Sjálfstæðisflokknum. Tveir
hagfræðingar eru á þingi, fjórir
skólamenn, þrír með próf í bú-
fræðum og einn í leiklist (Kolbrún
Halldórsdóttir).
Þingheimur státar af þremur
doktorsprófum. Í jarðvegsverk-
fræði (Gunnar I. Birgisson),
tryggingastærðfræði (Pétur Blön-
dal) og lífeðlisfræði með fiskeldi
sem sérgrein (Össur).
Þá hafa nokkrir nokkuð athygl-
isvert nám að baki sem vert er að
geta: þýskunám við Berlitz-skóla í
Hamborg 1968-69 (Valgerður
Sverrisdóttir), sveinspróf í húsa-
smíði (Sturla Böðvarsson), fram-
haldsnám í fráveitu- og vatns-
hreinsifræðum (Sigurjón Þórðar-
son), námskeið í tölvufræðum í
Ósló og Reykjavík 1970-72 (Rann-
veig Guðmundsdóttir), nám í
spænsku í Malaga (Gunnar Ör-
lygsson) og leiðsögumannanám-
skeið í Háskóla Íslands og á Spáni
(Ásta R. Jóhannesdóttir).
Af þessu má glögglega sjá að
menntun þingmanna er almennt
góð og fjölbreytt en væri ekki
þinginu akkur í að hafa líka bif-
vélavirkja, bakara og bókasafns-
fræðing? Svo ekki sé nú minnst á
tónlistarmann, ljósmóður og sál-
fræðing.
Það held ég alla vega. ■
10 14. mars 2004 SUNNUDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúi: Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Eignarhald á fjölmiðlum
„Morgunblaðið og íslenskur þing-
heimur hafa áhyggjur af því
hverjir eigi fjölmiðla á Íslandi.
Menn vilja setja lög. Þannig geti
stjórnmálamenn ákveðið hverjir
eigi fjölmiðil. Snjallt; eftir að
stjórnmálaflokkarnir settu þrjú
dagblöð á hausinn og kipptu
grundvellinum undan íslenskum
blaðamarkaði, birtast þeir á nýj-
an leik eftir að einkaframtakið
hefur endurreist tvö dagblöð og
vilja löggjöf.
Án þess að leggja nokkuð undir
sjálfir. Hve yndislega íslenskt og
dásamlega pólitískt þröngt. Eins
og strandasiglingar eða innan-
landsflugið. Eða beingreiðslukerf-
ið. Þessi umræða um eignarhald
á fjölmiðlum hefur ekki skotið
upp kollinum fyrr en Bónusfeðgar
settu einhverja skiptimynt í
Fréttablaðið og réðu ofvirkan rit-
stjóra. Blaðið ógnar ekki aðeins
Morgunblaðinu í dag heldur hafa
stjórnarherrarnir það ekki í vas-
anum.“
Ritstjórarnir skipta máli
„En menn horfa skakkt á blaða-
markaðinn. Það hefur aldrei skipt
meginmáli hverjir eiga fjölmiðla.
Það skiptir miklu meira máli
hverjir ritstýra blöðunum. Rit-
stjórinn mótar blaðið og gefur því
daglegan svip. Það myndi ekki
skipta miklu máli þótt Valtýsdæt-
ursysturnar seldu hlut sinn í Ár-
vakri. En það skipti sköpum ef
Styrmir Gunnarsson stæði upp úr
ritstjórastóli Morgunblaðsins.
Þess vegna er nær að setja lög á
ritstjóra blaða en eigendur þeir-
ra. Ef pólitíkusar vilja ná tökum
á frjálsri pressu.
Sú pressa sem mest fer í taugarn-
ar á Morgunblaðinu og pólitískum
samherjum þess er Bónusveldið.
Spurt er: eiga þessir menn að fá
að gefa út dagblöð? Miklu nær
væri að spyrja: standa hinir nýju
ristjórar Fréttablaðsins og DV
undir þeim kröfum sem verður að
gera til ritstjóra fjórða valdsins?
Fjalla blöð þeirra um samtíma-
mál, stjórnmál og menningu að
einhverju viti? Eða er bara verið í
einhverjum neikvæðum hasar-
leik? Rísa þeir undir þeirri
ábyrgð að birta okkur daglega
fréttir á einhvern vitrænan hátt?
Ég tel þessa þætti mun þýðingar-
meiri heldur en eitthvað nudd um
hverjir eigi miðla. Það eina sem
eigandi miðils hugsar um er hvort
miðillinn skilar hagnaði. Það eina
sem góður ritstjóri á að hugsa um
er hvort einhver nenni að lesa
blaðið hans og hvaða gæðum það
býr yfir. Eða ókostum.“
- INGÓLFUR MARGEIRSSON Á WWW. KREML.IS
■ Af Netinu
Ellefu lögfræðingar – enginn bakari Smáa letrið
BJÖRN ÞÓR SIGBJÖRNSSON
■ kannar menntun þingheims.
Baldur Þórhallsson, dósent ístjórnmálafræði og formað-
ur stjórnar Alþjóðamálastofn-
unar og Rannsóknaseturs um
smáríki við Háskóla Íslands,
flutti í vikunni
fyrirlestra hjá
Alþjóðabankan-
um í Was-
hington og á
vettvangi Sam-
einuðu þjóð-
anna í New
York. Baldur
hefur sérhæft
sig í rannsókn-
um á smáríkj-
um og áhrifum
þeirra í al-
þjóðastofnunum og alþjóða-
stjórnmálum.
Smáríki með færri en 10
milljónir íbúa
Baldur Þórhallsson segir ekk-
ert ákveðið viðmið gilda um
hvernig smáríki séu skilgreind
en segir gjarnan miðað við þau
lönd þar sem íbúar séu færri en
tíu milljónir. „Almennt er talið,
innan fræðanna, að smáríki hafi
ekki burði til að hafa áhrif á al-
þjóðakerfið þar sem þau hafa
færri íbúa, minni þjóðarfram-
leiðslu, smærri stjórnsýslu og
litla hernaðarlega burði,“ segir
Baldur.
Smæð getur verið kostur
Rannsóknir Baldurs gefa
hins vegar tilefni til að ætla að
smáríki geti aukið áhrif sín ef
tiltekin skilyrði eru til staðar.
„Ég fjalla um hvað smærri ríkin
geta gert til þess að draga úr
þessum ókostum sem fylgja
smæðinni og draga fram kost-
ina,“ segir hann.
Hann segir að sterk stjórn-
sýsla og viðhorf stjórnmála-
manna til alþjóðamála ráði hvað
mestu um hvernig smáríkjum
gengur að fóta sig í alþjóða-
stjórnmálum. Hann segir að
smá stjórnsýsla geri smáríkjum
oft kleift að bregðast hraðar við
hlutum sem upp koma í alþjóða-
stjórnmálum þar sem boðleiðir
til stjórnmálamanna séu styttri
og skýrari heldur en hjá stór-
þjóðum.
Íslensk stjórnsýsla hefur
eflst
Baldur tekur dæmi af þátt-
töku Íslands í alþjóðastjórnmál-
um en fjallar einnig um hvernig
smærri ríkjum innan Evrópu-
sambandsins hefur vegnað.
Hann segir það einkenna ís-
lenska stjórnsýslu að hún hafi
byggst upp fremur seint.
„Um miðjan níunda áratug-
inn var til dæmis íslenska utan-
ríkisþjónustan ekki mjög burð-
ug í samanburði við utanríkis-
þjónustur annarra Norður-
landa,“ segir hann og tiltekur að
lítið hafi verið um sérfræðinga í
utanríkis- og varnarmálum og
að stjórnvöld hafi ekki haft
marga sérfræðinga í málefnum
Evrópu innan sinna raða. Þetta
segir Baldur að hafi takmarkað
sjálfstæða stefnumótun í utan-
ríkismálum og valdið því að ís-
lensk utanríkismál hafi ein-
kennst af því að stöðugt hafi
verið að bregðast við málum
sem komu upp hverju sinni. Þá
hafi fyrirgreiðslupólitík staðið
faglegri stjórnsýslu fyrir þrif-
um. „Það er búið að breyta ís-
lenskri stjórnsýslu þannig að
hún er miklu faglegri en hún
hefur verið áður. Fyrir-
greiðslupólitík var ríkjandi hér
og líklega ríkjandi lengur hér en
almennt í Vestur-Evrópu,“ segir
hann.
Íslendingar taka frumkvæði
Hann segir að mikil breyting
hafi orðið á þessu á allra síðustu
árum. „Við erum orðin virkir
þátttakendur í EES. Við erum
ekki bara að hrinda lögum ESB í
framkvæmd eins og áður var.
Sem dæmi um þetta má nefna að
það var Ísland, en ekki Noregur,
sem hafði frumkvæði að því að
krefjast endurskoðunar á EES
samningnum í kjölfar stækkun-
ar Evrópusambandsins,“ segir
Baldur.
Hann nefnir einnig að Íslend-
ingar hafi haft frumkvæði að
því að koma í veg fyrir að fram-
kvæmdastjórn Evrópusam-
bandsins hætti við að leggja
bann við innflutningi á fiski-
mjöli í kjölfar kúariðufaraldur-
ins í Bretlandi.
Aukin þátttaka í varnarmál-
um
Baldur segir að þátttaka Ís-
lands í Schengen og aukin þátt-
taka í verkefnum á vegum Sam-
einuðu þjóðanna vera til marks
um aukna virkni í utanríkismál-
um og að framboð til setu í
Öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna sé til marks um hversu
burðug íslensk utanríkisþjón-
usta sé orðin. „Þetta hefði verið
óhugsandi fyrir nokkrum árum
síðan,“ segir Baldur.
Þá segir hann að Ísland hafi
orðið virkari þátttakandi í
Atlantshafsbandalaginu og ver-
ið í fararbroddi þeirra þjóða
sem leggja ríka áherslu á sam-
starf Atlantshafsbandalagsins,
Evrópusambandsins og Banda-
ríkjanna í varnarmálum. Innan
Atlantshafsbandalagsins hafi
einnig verið tekið eftir þeim
verkefnum sem íslenska friðar-
gæslan hafi tekið að sér á
undanförnum misserum.
Framboð í Öryggisráðið
gagnlegt
Framboðið í Öryggisráðið
getur gagnast Íslendingum að
mati Baldurs þar sem utanríkis-
þjónustan muni eignast banda-
menn í kosningabaráttunni og
það geti komið sér vel þegar
reynir á stuðning á öðrum svið-
um alþjóðamála. Baldur segir að
tengsl og persónuleg samskipti
hafi áhrif í alþjóðastjórnmálum
rétt eins og á öðrum sviðum
mannlífsins. Þannig geti smá en
hæf utanríkisþjónusta náð mikl-
um árangri.
Smæðin getur verið mikill
kostur. „Það hjálpar smáríkjun-
um í flóknum og erfiðum samn-
ingum að vera með sveigjanlega
og óformlega stjórnsýslu sem
getur tekið hratt ákvarðanir og
skilvirkt. Það er mikilvægt að
smáríkin noti þennan óform-
leika og sveigjanleika og stuttar
boðleiðir til stjórnmálamanna
og hagsmunaaðila til að geta
tekið ákvarðanir hratt,“ segir
hann.
Afstaða stjórnmálamanna
mikilvæg
Hæfni stjórnsýslunnar getur
því að sögn Baldurs ráðið mjög
miklu um áhrifamátt smáríkja á
sviði alþjóðamála en hann telur
einnig að afstaða pólitískrar for-
ystu gagnvart alþjóðlegum sam-
skiptum sé mikilvæg, enda sé
það oft svo á sviði alþjóðastjórn-
mála að menn öðlist virðingu í
krafti hugmynda sinna og mál-
flutnings fremur en stærðar
landsins sem þeir koma frá.
Baldur segir að á Íslandi hafi
á undanförnum áratugum orðið
hugarfarsbreyting meðal stjórn-
málamanna um alþjóðasamskipti
og það sjáist meðal annars í vexti
utanríkisþjónustunnar.
Meðal þess sem ræður áhrifa-
mætti smáríkja er hvort stjórn-
málamennirnir hafi trú á að þeir
geti náð hagsmunamálum sínum
fram innan alþjóðlegra stofnana
eða kjósi tvíhliðasamskipti frek-
ar. Baldur telur að smáríki geti
haft hlutfallslega mjög mikið
vægi innan alþjóðastofnana ef
rétt er að málum staðið og að
hugarfar stjórnmálamanna
gegni þar lykilhlutverki. „Ef
stjórnmálamenn frá litlu ríki
hafa ekki trú á að þeir geti haft
áhrif þá munu þeir ekki hafa
áhrif,“ segir hann.
thkjart@frettabladid.is
Fréttaviðtal
ÞÓRLINDUR KJARTANSSON
■ ræðir við Baldur Þórhallsson um áhrif
smáríkja í alþjóðasamstarfi.
Smáríki geta haft áhrif
Baldur Þórhallsson dósent telur að öflug stjórnsýsla og jákvæð afstaða stjórnmálaleiðtoga hafi
úrslitaþýðingu um vægi smáríkja á alþjóðlegum vettvangi.
BALDUR ÞÓRHALLSSON
Segir vægi smáríkja í alþjóðamálum meðal
annars ráðast af hæfni stjórnsýslunnar og
viðhorfi pólitískra leiðtoga til alþjóðlegra
samskipta.
ÖRYGGISRÁÐ SAMEINUÐU ÞJÓÐANNA
Framboð Íslands í Öryggisráðið hefði verið óhugsandi fyrir nokkrum árum að mati Baldurs.
„Það er
búið að brey-
ta íslenskri
stjórnsýslu
þannig að
hún er miklu
faglegri en
hún hefur
verið áður“