Fréttablaðið - 23.05.2004, Blaðsíða 17

SUNNUDAGUR 23. maí 2004 17
ólk er svo skrýtið
KASSAAUGU AF SJÓNVARPSGLÁPI
Börn nú til dags horfa mun meira á sjónvarp en áður tíðkaðist. Sjónvarps-
gláp leggst misvel í foreldra. Sumir bregðast illa við öllum þeim tíma sem
börnin eyða fyrir framan skjáinn í stað þess að vera úti að leika. Þá eiga þeir
til að segja börnunum að augu þeirra skemmist.
„Það er ekki hættulegt að horfa á sjónvarp eða tölvuskjái. Það er hins veg-
ar þreytandi en hefur ekkert með það að gera hvernig sjónin er,“ segir Þor-
kell Sigurðsson, augnlæknir á Augnlæknamiðstöðinni í Mjódd. Þorkell segir
að áður fyrr hafi það verið talið hættulegt að lesa lengi við kertaljós eða lé-
lega birtu. Fólk hafi talið að augnbotnarnir myndu hrörna við það en slík er
ekki raunin. „Það má reyna eins mikið á augun og menn vilja. Það er hins
vegar hættulegt að horfa í sterk ljós svo sem sólina, rafsuðu- eða logsuðu-
ljós,“ segir Þorkell. Hann hefur lent í því að foreldrar biðji hann um að segja
börnum sínum hversu hættulegt það er að horfa lengi á sjónvarp en getur
því miður ekki tekið undir það. „Ég á tvo stráka sem mér fannst horfa alltof
mikið á sjónvarp, spila tölvuleiki og svo framvegis. Það góða við það er að
þeir læra til dæmis enskuna en það er ekki hægt að taka undir það að það sé
vont fyrir sjónina. Ég held að allir augnlæknar séu sammála um það.“
Eitt af því sem foreldrar segja við börn sín til að ýta þeim frá sjónvarps-
glápi er að þau fái kassaaugu af því. Þorkell segist aldrei hafa fengið slíkan
sjúkling til sín. „Nei, þetta er einhverskonar mistúlkun. Fólk skemmir til að
mynda ekki augun eða augnbotna á því að horfa á ruglaða sjónvarpsdagskrá.
Það er kannski þreytandi en ekki hættulegt.“
VELDUR KITL STAMI?
Stríðnum finnst fátt skemmtilegra en að
koma fólki til að hlæja. Stundum skiptir það
litlu hvaða aðferðum er beitt og er jafnvel
gripið til þess ráðs að kitla. Sú þjóðsaga hefur
lengi gengið manna á milli að kitl geti valdið
stami.
„Þetta er gömul trú og ég hef vissulega
heyrt þetta en ég held að það hafi ekki verið
gerðar neinar rannsóknir á því,“ segir Friðrik
Rúnar Guðmundsson, hjá Heyrnar- og tal-
meinastöð Íslands.
„Eins ef krakkar eru hræddir mikið getur
það valdið stami eða ef fólk verður fyrir
óvæntum áföllum. Ég veit nú ekki hvaða
fræði eru þar að baki.“
Ekki hefur enn tekist að festa hendi á það
hvað það er sem veldur stami og aðspurður
sagði Friðrik. „Ef ég gæti svarað því fengi ég
Nóbelsverðlaunin. Það veit enginn í dag hvað
veldur stami og það eru allavega kenningar á
lofti.“
Friðrik Rúnar segir að skiptar skoðanir
séu á því hvort kitl eða hræðsla valdi stami.
„Sumir vilja meina að stam sé undirliggjandi
þannig að þegar fólk verður fyrir verulegu
áfalli þá gerist eitthvað og það byrjar að
stama,“ segir Friðrik Rúnar. „Það er mjög al-
gengt að börn stami í kringum þriggja ára
aldurinn og aldrei hægt að segja til um það
hvort það viðhaldist eða hverfur. Barn sem á
sögu um stam getur verið hættara við að
stamið taki sig upp aftur heldur en hjá börn-
um sem hafa aldrei stamað. Þá á fólk gjarnan
til að kenna atvikinu um heldur en því að
stamið sé undirliggjandi.“