Fréttablaðið - 20.06.2004, Qupperneq 10

Eins og komið hefur fram í Frétta-
blaðinu var kjörsóknin í Evrópu-
sambandskosningum frekar
dræm eða um 43 prósent. Kjós-
endur í mjög mörgum hinna 25
Evrópusambandslanda kusu frek-
ar um innanlandsmál, heldur en
Evrópumálin. En hvernig var
þessu háttað í Finnlandi, í landinu
sem hefur að mínu mati tekið for-
ystuna í Evrópusambandsmálun-
um innan Norðurlandanna? For-
ystu sem undirstrikast af því að
Finnland er eina landið á Norður-
löndunum sem tekið hefur upp
evrópska gjaldmiðilinn evruna.
Því má segja að Finnland sé ekki
hálfvolgt í Evrópusambandinu,
eins og Svíþjóð og Danmörk.
Finnskir stjórnmálamenn eru
flestir mjög áhugasamir um Evr-
ópusambandsmálin og telja að
sambandið sé mikil lyftistöng fyr-
ir Finnland til langs tíma litið.
Eins og ég nefndi í grein minni í
Fréttablaðinu 20. apríl sl. hefur
Paavo Lipponen, fyrrum forsætis-
ráðherra Finnlands og formaður
Sósíaldemókrataflokksins, verið
einn harðasti stuðningsmaðurinn í
Evrópusambandsmálunum og
hann gerir sér enn vonir um að
hreppa toppleiðtogasæti innan
ESB. Það er eins með Finna og al-
menning í hinum Evrópusam-
bandslöndunum að áhuginn á Evr-
ópusambandsmálunum hefur ver-
ið frekar lítill. En kosningaþátt-
takan nú bendir þó til þess að
áhugi finnsks almennings sé að
glæðast í þessum efnum. Nú var
kosningaþátttakan 41 prósent, en
var aðeins um 30 prósent í kosn-
ingunum 1999. En þrátt fyrir auk-
inn áhuga í kosningunum nú hafa
Finnar um allt annað en stjórnmál
að hugsa um sumarmánuðina,
þegar þorri landsmanna nýtur
sumarsælunnar við finnsku vötn-
in, og hálf milljón finnskra sumar-
bústaða vítt og breytt um landið
við strendur vatnanna segir sína
sögu í því sambandi. Og þó Finnar
fylgist ekki heldur með stjórn-
málaþrasinu á Íslandi, þá eru þeir
engu að síður áhugasamir um Ís-
land, og þá fyrst og fremst um
umverfi landsins og mjög margir
vilja sækja landið heim. Í því sam-
bandi hef ég sjálfur stuðlað að
slíkum heimsóknum og hef ég far-
ið með þrjá finnska ferðahópa til
Fróns.
Alveg eins og í Evrópusam-
bandskosningunum 1999, þá skip-
tu þrír stærstu stjórnmálaflokk-
arnir í Finnlandi flestum þingsæt-
unum á milli sín nú, fengu 11 sæti
af 14 mögulegum. Á Evrópusam-
bandsþinginu sitja 732 þingfull-
trúar frá 25 löndum og hlutur
Finna er aðeins 14 þingsæti. Sýn-
ast mér þingsætin skiptast á milli
landanna eftir íbúatölunnii í hver-
ju landi fyrir sig. Í Finnlandi búa
rúmar fimm milljónir manna og í
hlut landsins koma 14 þingsæti á
Evrópusambandsþinginu. Manni
dettur þá í hug að velta fyrir sér
hve mörg þingsæti Íslandi fengi,
gerðist landið aðili að Evrópusam-
bandinu. Í Evrópusambandskosn-
ingunum í Finnlandi vekur nú at-
hygli að atkvæðadrottningin, með
yfirgnæfandi sigur yfir aðra
frambjóðendur, er Anneli
Jäätteenmäki með 149.105 at-
kvæði. Eins og kunnugt er varð
Anneli að segja af sér starfi for-
sætisráðherra Finnlands síðasta
sumar, eftir að hafa gegnt emb-
ættinu í aðeins tvo mánuði, en hún
var fyrsti kvenforsætisráðherr-
ann í sögu landsins. Aðdragandi
afsagnarinnar voru „leyniskjöl“
af fundi Bush og Lipponen í Was-
hington vegna komandi innrásar í
Írak, sem Anneli „veifaði“ í
finnsku þingkosningunum vorið
2003. Upplýsingarnar höfðu lekið
frá fyrrum aðstoðarmanni Finn-
landsforseta til hennar. Finnskur
almenningur virðist styðja Ann-
eli, þrátt fyrir niðurlægjandi af-
sögn hennar úr forsætisráherra-
embættinu síðasta sumar. Fjöl-
mörg dæmi sýna að almenningur í
hinum ýmsu löndum er oft tilbú-
inn að fyrirgefa stjórnmálamönn-
um margvísleg afglöp, ef kostir
þeirra vega þyngra en afglöpin,
samanber kvennafar Bills Clint-
ons, svo dæmi sé nefnt.
Það er ljóst að stjórnmálaum-
ræðan dettur ekki í neitt dúnalogn
á Íslandi eða Finnlandi í sumar, en
stundum dettur manni í hug að
stóru málin gleymist, sérstaklega
þegar maður er minntur á stærri
vandamálin. Jón Ormur Halldórs-
son skrifaði í Fréttablaðið 9. júní
sl. um utanríkisstefnu Bandaríkj-
anna. Hann skifaði m.a. að hag-
fræðingurinn Jeffrey Sachs, telji
að bjarga megi einni milljón
mannslífa (aðallega börnum) á ári
með því að veita þremur milljörð-
um dollara til baráttu gegn malar-
íu. Þessi upphæð nemur um það
bil tveimur prósentum af kostnað-
inum við stríðið í Írak. Svona töl-
ur ættu vissulega að vekja alla
menn til alvarlegrar umhugsunar.
■
Sigurinn unninn?
Áður fyrr var staðan sú í þjóðfélaginu að
ekki giltu sömu reglur fyrir alla. Það varð
til þess að fólk fór að berjast fyrir jöfnum
rétti og fyrir því að litið yrði framhjá kyni,
kynþætti og kynhneigð svo að hver ein-
staklingur yrði metinn að eigin verðleik-
um.
María Margrét Jóhannsdóttir á frelsi.is.
Kristinn í boltann
Kristinn R. Ólafsson í Madríd er einn
stórkostlegasti fjölmiðlamaður landsins.
Það er hneisa að RÚV skuli ekki hafa
sent hann til Portúgal til að lýsa fótbolta-
leikjunum. Ég er viss um að það hefðu
orðið æðislegar lýsingar og mun gáfu-
legri en þessi endalausa froða sem velt-
ur úr görmunum sem nú eru í þessu. Af
hverju þurfa þeir alltaf að vera að tala.
Þetta er ekki útvarp strákar.
Gunnar Lárus Hjálmarsson lýsir því á
www.this.is/drgunni hversu þreyttur hann
er á froðukenndum fótboltalýsingum.
Tekið á útskúfun
Það er orðið löngu orðið tímabært að
við hugsum ekki bara um þá sem eru út-
skúfaðir heldur lítum til þeirra sem út-
skúfa. Við byrjum þá herferð með því að
líta í eigin barm og tökum síðan virkan
þátt í þróun samtímans.
Björk Vilhelmsdóttir fjallar um
neyslusamfélagið og þá sem verða
undir í lífsgæðakapphlaupinu á
www.vg.is/postur/.
Má almenningur ekki eig’ann?
Þeim sem finnst óeðlilegt, og í raun ótækt,
að fyrirtæki í eigu hins opinbera skuli vera í
beinni samkeppni við fyrirtæki á markaði og
veiti áhættufé í óarðsaman rekstur sem ekki
hefur fengist fjármagnaður í einkageiranum,
eins og Orkuveitan hefur gerst sek um upp á
síðkastið, eiga væntanlega ekki orð yfir
nýjasta útspili stjórnarformanns fyrirtækisins:
Hugmyndum um að Orkuveitan kaupi
Landssíma Íslands - fyrirtæki sem hefur beð-
ið þess í nokkurn tíma að komast á almenn-
an markað og er í harðri samkeppni.
Brynjólfur Stefánsson á deiglan.com.
Það er af sem áður var
Alla tíð hefur það þótt hin mesta niðurlæg-
ing að verða að segja sig á sveitina. Kannski
hefur það breyst eitthvað hin síðari ár, enda
hefur fjöldi þeirra sem njóta greiðslna úr al-
mannatryggingakerfinu aldrei verið meiri
og fer fjölgandi og sífellt fjölgar þeim sem
fara út af vinnumarkaðnum.
Gestur Guðjónsson á www.suf.is
Lesendur bíða spenntir
Lesendur verða að bíða enn um sinn eft-
ir greininni „Fólkið hefur talað“ sem ég
ætlaði að skrifa eftir að hafa lesið leiðara
Morgunblaðsins á mánudag. Þar var
Styrmir Gunnarsson að kvarta undan
þeirri tegund manna sem kallast „álits-
gjafar“. Hann hefur sjálfur skrifað um
pólitík í Moggann í fjóra áratugi – en það
telst líklega ekki vera álitsgjöf? Styrmir
lagði svo út af þremur aðsendum grein-
um sem birtust í blaðinu um helgina og
komst að þeirri niðurstöðu að þar væri
„fólkið“ loks farið að tala. Mér sýndust
greinarnar bera öll merki þess að vera
skrifaðar inni á flokkskontór.
Egill Helgason á www.strik.is.
En má fólkið fara í þjóðbúninginn?
Allar fullyrðingar um að setja verði sér-
stakar skorður við að hingað til lands
flytjist litað fólk ber því að fordæma.
Sérstaklega ber m.a. að gjalda varhuga
við þeim rökum gegn innflutningi fólks,
sem þannig er af náttúrunnar hendi, að
menning þess sé svo ólík okkar að hún
geti haft skaðleg áhrif á íslenska menn-
ingu. Hafa ber í huga að íslensk menn-
ing á sér alveg framtíð þó að ekki verði
gripið til þess heimskulega ráðs að ein-
angra hana frá umheiminum.
Þórður Sveinsson skrifar á
www.mir.is.
Skynsamar konur
Í Englandi voru það kvennahreyfingar
sem komu að grasrótarbaráttunni og
kenndu körlunum í öðrum starfshópum,
eins og friðarhreyfingunni, að ákvarð-
anataka innan hópanna verður að fara
fram þannig að allir séu sáttir. Kvenna-
hóparnir höfðu engar stjörnur og enga
leiðtoga heldur unnu þær saman á an-
arkíska vísu og hélst þannig á sínu fólki.
Sigurður Harðarson segir fólki hvað
hann lærði á námskeiði um borgaralega
óhlýðni á www.helviti.com/punknurse/.
Mikil samþjöppun eigendavalds
gæti í framtíðinni haft óæskileg
áhrif á fjölbreytni í fjölmiðlun.
Fjölmiðlanefnd ríkisstjórnarinnar
komst hins vegar að þeirri niður-
stöðu að í dag ríki góð fjölbreytni á
markaðnum. Samfylkingin er sam-
mála henni. Formaður nefndarinn-
ar, Davíð Þór Björgvinsson pró-
fessor, rammaði niðurstöðuna
kyrfilega inn þegar hann sagði í
sjónvarpsþætti 27. apríl að fjöl-
breytnin hefði aukist með tilkomu
Fréttablaðsins og batnað enn frek-
ar þegar „...DV kemur út með þeim
krafti sem það er að gera þessa
dagana og þegar að Íslenska út-
varpsfélagið er að reka allar þessar
útvarpsstöðvar...“ Í ljósi niðurstöðu
fjölmiðlanefndarinnar og ekki síst
ofangreindrar ályktunar Davíðs
Þórs taldi Samfylkingin algerlega
tilefnislaust að Alþingi hrapaði að
þeim ofbeldiskenndu geðþóttalög-
um sem forsætisráðherra knúði
gegnum þingið með stuðningi
Framsóknar.
Harkalegasta aðferðin til að
vinna gegn óæskilegum áhrifum
samþjöppunar eigendavalds felst í
að brjóta fjölmiðlafyrirtæki, einsog
Norðurljós, upp með lögum. For-
sætisráðherra valdi þá leið af því
hann á í stríði við eigendur félags-
ins. Samfylkingin lagði hins vegar
fram fjórar málefnalegar leiðir,
sem samanlagt eru mun áhrifarík-
ari og mildari en hin íþyngjandi
geðþóttalög forsætisráðherra.
Fyrsta leið Samfylkingarinnar
er að efla Ríkisútvarpið og losa það
undan pólitísku oki. Útbreitt og
vandað almenningsútvarp er besta
tryggingin gegn því að samþjappað
eigendavald á einkareknum fjöl-
miðlum leiði til fábreyttrar fjöl-
miðlunar. Í dag hefur Sjálfstæðis-
flokkurinn öll tögl og hagldir í
stofnuninni og hefur raðað vildar-
mönnum sínum í helstu yfirmanna-
stöður. Þessi ofurtök flokksins á
Ríkisútvarpinu eru ígildi eigenda-
valds sem er miklu sterkara en eig-
endavald Baugs í Norðurljósum.
Besta trygging gegn því að ofurtök
eigendavalds gegnsýri fjölmiðla er
því að skapa umhverfi þar sem
vandað, samkeppnishæft almanna-
útvarp án flokkspólitískra ítaka
veitir einkamiðlunum stöðugt að-
hald.
Önnur leið Samfylkingarinnar
er að tryggja ritstjórnarlegt frelsi
fréttastofa allra miðla gagnvart
eigendavaldinu. Við höfum því lagt
til á Alþingi að fjölmiðlar verði
skyldaðir til að setja sér innri regl-
ur sem tryggja sjálfstæði rit-
stjórna. Þetta verndar fréttamenn
til dæmis gegn því að verða látnir
gjalda þess að vinna fregnir gegn
hagsmunum eigendanna. Evrópu-
ráðið mælir sterklegast með þess-
ari leið.
Þriðja leið Samfylkingarinnar
er að setja lög um að eignarhald á
fjölmiðlum verði gagnsætt. Í því
felst að almenningur eigi jafnan
greiða leið að upplýsingum um
hverjir eiga fjölmiðlana. Ástæðan
er sú að engin lög, og alls ekki geð-
þóttalög forsætisráðherra, fela í
sér fullkomna vörn gegn ítökum
eigendavalds. Lesendur, og neyt-
endur ljósvakamiðla, geta þá metið
innihald og efnistök fjölmiðla, og
þarmeð trúverðugleika þeirra, með
hliðsjón af upplýsingum um hverj-
ir eiga þá. Við lesum til dæmis
Morgunblaðið með tilliti til hverjir
eiga það og uppsetningu fregna,
nafnlaus skrif Staksteina, og
áherslur blaðsins metum við í ljósi
þess.
Fjórða leið Samfylkingarinnar
er að efla eftirlit Samkeppnisstofn-
unar með fjölmiðlum. Stóreigandi
að fjölmiðlum sem líka er umsvifa-
mikill í óskyldum rekstri getur
hugsanlega reynt að hygla fyrir-
tækjum sínum. Baugur og Norður-
ljós koma að sjálfsögðu upp í hug-
ann þegar þessi möguleiki er
nefndur. Slík misnotkun fæli í sér
samkeppnishömlur sem lögum
samkvæmt eru ólögmætar. Vökult
eftirlit Samkeppnisstofnunar á að
tryggja að slíkar samkeppnishöml-
ur séu upprættar. Þessvegna hefur
Samfylkingin lagt til að Samkeppn-
isstofnun verði stórlega efld og úr-
ræðum hennar beitt af þrótti gegn
óæskilegum áhrifum samþjappaðs
eigendavalds í fjölmiðlum. Af
óskiljanlegum ástæðum leggjast
Sjálfstæðismenn gegn eflingu Sam-
keppnisstofnunar og sumir vilja
beinlínis leggja hana niður.
Þessar fjórar málefnalegu leiðir
Samfylkingarinnar njóta allar
blessunar Evrópuráðsins. Fjöl-
miðlanefnd ríkisstjórnarinnar
mælti einnig með þeim öllum.
Mestu skiptir þó sú staðreynd, að
þær eru miklu mildari en um leið
miklu áhrifaríkari en hin ofbeldis-
fullu geðþóttalög forsætisráðherr-
ans. ■
„Fána skal eigi draga á stöng fyrr en klukk-
an sjö að morgni og að jafnaði skal hann
eigi uppi vera lengur en til sólarlags og
aldrei lengur til miðnættis.“ Svo segir í 3.
gr. forsetaúrskurðar um fánadaga og fána-
tíma en úrskurðurinn á sér stoð í 7. gr. laga
um þjóðfána Íslendinga og ríkisskjaldar-
merkið.
Ástæða þess að þetta er tíundað hér er
frétt sem birtist á mbl.is á dögunum þess
efnis að lögreglumenn í eftirlitsferð um
vesturhluta Reykjavíkur hafi séð fána á
stöng klukkan tvö að nóttu og tekið hann
niður eins og lög gera ráð fyrir. Einnig
sagði að talsvert væri um að fólk hirti ekki
um að draga fánann niður á tilsettum tíma
og yrðu lögreglumenn því að gera það fyr-
ir það. Það er náttúrlega ekki hægt að
horfa upp á fána í stöng, löngu eftir að
bannað er að flagga.
Í fréttinni sagði raunar einnig að fyrirtækið
mætti eiga von á innheimtuseðli frá lög-
reglunni næstu daga en ómögulega gekk
að fá staðfestingu á því, þrátt fyrir samtöl
við starfsmenn þriggja deilda Lögreglunn-
ar í Reykjavík. Þeir tjáðu mér raunar að
aldrei hefði verið sektað fyrir brot á fána-
lögum og töldu ólíklegt að svo yrði í þetta
sinn. En það er önnur saga.
Það sem vakti athygli mína voru sjálf lög-
in. Hvers vegna ætli þau séu svona? Hvers
vegna má fáni ekki vera við hún eftir mið-
n ætti? Við því fengust ekki nákvæm svör
en nokkrir vísir og mætir menn sem ég
ræddi við töldu að ástæðan væri fyrst og
fremst sú að fánanum væri sýnd ákveðin
virðing með að draga hann að og af húni
með sérstökum athöfnum á tilteknum
tímum. Þeir töldu líka að jafnan sæist fán-
inn ekki nógu vel að næturlagi og því til lít-
ils að flagga honum og ennfremur sögðu
þeir að með því að draga hann reglulega
niður væri tryggt að fólk hugsaði vel um
fánana sína og því síður hætta á að slitnir
og upplitaðir fánar sæjust um borg og bý.
(Það skal tekið fram, til að fyrirbyggja mis-
skilning, að þeir vísu og mætu menn sem
ég ræddi við eru ekki sömu vísu og mætu
menn sem forsætisráðherra fékk til að véla
um þjóðaratkvæðagreiðsluna margræd-
du.)
Allt eru þetta ágætis rök, nema þá helst
þau að fáninn sjáist illa eða ekki yfir
hánóttina. Það á í öllu falli ekki við um
bjartar sumarnætur eins og nú ríkja.
Hvað væri nú að því að sjá stöku fána í
stöng þó klukkan sé þrjú um nóttu? Varla
nokkur skapaður hlutur. Það væri þvert á
móti vinalegt að sjá þetta óumdeilda og,
að sumra mati, eina sameiningartákn
þjóðarinnar á stöku stað á milli miðnættis
og sjö á morgnana og sjálfsagt efldi það
þjóðernisvitund næturhrafna sem þó yrðu
að hafa hugfast að: „Enginn má óvirða
þjóðfánann, hvorki í orði né verki,“ eins og
segir í lögunum. ■
Er nóttin óæðri deginum?
20. júní 2004 SUNNUDAGUR10
Fjórar leiðir Samfylking-
arinnar um fjölmiðlun
BJÖRGVIN BJÖRGVINSSON
MYNDLISTARKENNARI FINNLANDI
UMRÆÐAN
KOSNINGAR Í EVRÓPU
Í Evrópusambands-
kosningunum í Finn-
landi vekur nú athygli að
atkvæðadrottningin, með
yfirgnæfandi sigur yfir aðra
frambjóðendur, er Anneli
Jäätteenmäki með 149.105
atkvæði. Eins og kunnugt er
varð Anneli að segja af sér
starfi forsætisráðherra Finn-
lands síðasta sumar, eftir að
hafa gegnt embættinu í að-
eins tvo mánuði.
,,
SMÁA LETRIÐ
BJÖRN ÞÓR SIGBJÖRNSSON
LES FÁNALÖGIN
Harkalegasta
aðferðin til að vinna
gegn óæskilegum áhrifum
samþjöppunar eigendavalds
felst í að brjóta fjölmiðla-
fyrirtæki, einsog Norðurljós,
upp með lögum. Forsætis-
ráðherra valdi þá leið af því
hann á í stríði við eigendur
félagsins.
,,ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON FORMAÐUR SAMFYLKINGARINNAR
UMRÆÐAN
SAMÞJÖPPUN EIG-
ENDAVALDS
AF NETINU
Atkvæðadrottningin
Anneli Jäätteenmäki